شعار سال: عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی دوشنبه‌شب با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما، به تشریح جزئیات بسته حمایت دولت از مردم و کسب‌وکارها پرداخت. 

وی در حالی از طرح خود برای اعطای تسهیلات به کسب و کارها دفاع کرد که تقریبا به هیچ‌یک از انتقادهای کارشناسان به این طرح پاسخ نداد.

***

رئیس کل بانک مرکزی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری درباره طرح اعطای تسهیلات به بنگاه‌های اقتصادی اظهار داشت: سود بانکی 18 درصد است. من خدمت آقای رئیس‌جمهور و اعضای ستاد اقتصادی پیشنهاد دادم و گفتم باید 2 کار انجام دهیم، یکی اینکه بنگاه‌هایی را که آسیب دیده‌اند پشتیبانی کنیم و یکی دیگر اینکه این تقاضا را مراقبت کنیم تا اقتصاد به حالت عادی بازگردد.

 رئیس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه برای حل این کار هم باید به مردم وام می‌دادیم، گفت: نرخ سود 18 درصد زیاد بود و ما پیشنهاد کردیم در این شرایط که سیستم بانکی مشکل دارد و بانک‌ها نمی‌توانند با نرخ پایین‌تر وام بدهند، ما بخشی از سپرده قانونی بانک‌ها را آزاد کنیم. برای این بسته 75 هزار میلیارد تومانی، 25 هزار میلیارد تومان را آزاد می‌کنیم. این 25 هزار میلیارد تومان که سود صفر درصد دارد را اگر با عدد 50 هزار میلیارد تومان تلفیق کنیم، نرخ سودش 12 درصد می‌شود. همتی ادامه داد: پس در واقع آن کاهشی که در نرخ بهره این تسهیلات شد به دلیل کمک بانک مرکزی با ذخایر قانونی بود. بحث‌های مختلفی کردیم؛ یک بحث این بود که مشکل شرعی دارد اما با شورای فقهی بانک مرکزی مشورت کردیم و چون قرار بود در قالب عقد مرابحه باشد، مشکل شرعی هم نداشت. برخی جور دیگری خدمت علما مطرح کرده بودند و وقتی سوال را متفاوت مطرح کنید پاسخش هم متفاوت خواهد بود. وی تصریح کرد: ما می‌گوییم یک سیستم بانکی داریم و بانک با سپرده‌های مردم کار می‌کند. مگر مردم حاضرند سود سپرده‌های خود را با نرخ کمتری بگیرند؟ بانک هم از یک جایی باید سود بگیرد و بدهد. سیستم بانکی حداکثر کمک‌ را کرد و دولت هم کمک کرد. اگر دست ما بازتر بود بیشتر کمک می‌کردیم.  در  این طرح ما به دنبال این هستیم به مردم و فعالان اقتصادی کمک کنیم و به هر میزان دست‌مان بازتر باشد بیشتر کمک می‌کنیم.

* حق ممانعت از برگشت خوردن چک‌ها را نداشتیم

رئیس‌کل بانک مرکزی درباره تسهیلات اعطایی به بنگاه‌های اقتصادی آسیب‌دیده از کرونا، گفت: همان‌طور که عرض کردم، حدود 50 هزار میلیارد تومان به کسب‌وکارها اختصاص می‌یابد و بر اساس 10 گروه شغلی که در کمیته کارگروه مربوط تعیین شده است، مشروط بر اینکه کارگران را بیرون نکرده باشند، پرداخت می‌شود. این برنامه در روز یکشنبه نهایی می‌شود و از اواخر اردیبهشت پرداخت شروع خواهد شد، نرخ سود آن هم 12 درصد است. همتی درباره شرایط پرداخت تسهیلات به بنگاه‌های اقتصادی گفت:‌ به ازای هر کارگر 3 میلیون و برای 3 ماه 9 میلیون تومان وام می‌دهیم. برای مشاغلی که دولت الزام کرده است که تعطیل شوند ما معادل همین مقدار، 50 درصد به عنوان سرمایه‌ در گردش اضافه می‌کنیم. درباره زمان پرداخت، یک بخشی‌ از این کار دست بانک مرکزی نیست چون باید به ما لیست بدهند اما عمده تسهیلات اعطایی به شرکت‌های کوچک و متوسط است.

وی درباره آسیب‌های نظام اعتباری در شرایط کرونایی افزود: کرونا باعث آسیب شده و همه‌جا قفل شده است. 2 کار می‌توانستیم بکنیم، یکی بگوییم چک که آمده است برگشت نخورد اما چنین حقی نداریم ولی اینکه محرومیت‌هایی را که برای چک برگشتی به‌وجود می‌آید اعمال نکنیم، دنبال کردیم. تنها کار ما کاهش آثار منفی جانبی چک‌های برگشت خورده است و امیدوارم در ماه رمضان با توسل به خداوند یک مقدار اقتصاد ما بازگردد ولی کسانی که چک گرفته‌اند مدارا کنند. رئیس‌کل بانک مرکزی در ادامه درباره دلیل تاخیر در اجرای عدم محرومیت سه‌ماهه به دلیل چک‌های برگشتی گفت: علت این موضوع آن بود که درست در ایام نزدیک به نوروز ابلاغ شد. هرچند شعب بانک‌ها باز بودند ولی پیش از آن به تمام مدیران عامل این موضوع را ابلاغ کرده بودم.

* امیدواریم نرخ تورم سال جاری را در حدود 20 درصد کنترل کنیم

وی درباره تزریق ۷۵ هزار میلیارد تومان منابع برای تسهیلات به کسب‌وکارهای آسیب دیده از کرونا خاطرنشان کرد: ۲۵ هزار میلیارد تومان از این رقم از محل سپرده قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی و ۵۰ هزار میلیارد تومان آن از محل سپرده‌های بانکی و منابع خود بانک‌هاست. رئیس شورای پول و اعتبار در ادامه درباره تاثیرات پرداخت این تسهیلات بر پایه پولی، رشد نقدینگی و تورم نیز گفت: اثر تورمی با اثر نقدینگی یکی نیست. ما بنا داریم ابزارهای دیگری به کار بگیریم تا نقدینگی را کنترل کنیم. وی با اشاره به اجرای عملیات بازار باز و تاثیر آن بر نرخ سود تصریح کرد: امیدواریم نرخ رشد نقدینگی برای سال جاری کمتر از ۲۳ درصد باشد. قرار نیست تا پایان سال قیمت نفت این مقدار باشد و صادرات ما نیز از خرداد یا تیرماه آغاز خواهد شد. همتی اعلام کرد: در ۲۶ روز نخست امسال و در اوج تعطیلات و قرنطینه به دلیل کرونا حدود یک میلیارد دلار در سامانه نیما عرضه شده و سیستم در حال کار است. رئیس‌کل بانک مرکزی درباره برنامه‌های این بانک برای کنترل تورم و رشد نقدینگی و تقویت رشد اقتصادی نیز تصریح کرد: من خیلی امیدواریم نرخ تورم را در حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد کنترل کنیم. 

* طرح همتی؛ دمیدن در شیپور رونق از سر گشاد

رئیس‌کل بانک مرکزی در حالی از طرح خود برای اعطای تسهیلات با نرخ بهره 12 درصدی به کسب‌وکارها دفاع کرد که در طول برنامه تقریبا به هیچ یک از نقدهای مطرح شده روزهای اخیر از سوی کارشناسان پاسخی نداد. یکی از محورهای نقد کارشناسان به این تسهیلات، مقصد آن یعنی کسب‌وکارها بود، چرا که منتقدان بر این باورند اعطای وام به کسب‌وکارها در شرایطی که توان بازپرداخت آن را ندارند، نه‌تنها مشکل آنها را حل نمی‌کند، بلکه آن را بیشتر می‌کند. به بیان دیگر اعطای تسهیلات با بهره 12 درصدی به طرف عرضه با هدف تامین سرمایه در گردش آن هم در اوج رکود و کمبود تقاضا، تنها باعث اضافه شدن موجودی انبار تولید می‌شود. در واقع طرحی که رئیس‌کل بانک مرکزی به اجرای آن مباهات می‌کند، مصداق دمیدن در شیپور از سر گشاد آن است.

در همین راستا علی سعدوندی، استاد سابق دانشگاه ولونگوگ استرالیا با انتقاد از ارائه تسهیلات به تولید به جای مردم اظهار داشت: بنده صد درصد با اختصاص این منابع به مردم موافقم. چند دهه است که در کتب اقتصادی از یارانه نقدی صحبت می‌شود اما اولین کشوری که این طرح را اجرا کرد، ایران بود که در زمان آقای احمدی‌نژاد طرح هدفمندی یارانه‌ها را اجرا کرد. البته به طور کامل اجرا نشد و خطاهایی در طول اجرا اتفاق افتاد. همان طرح را الان آمریکا اجرا می‌کند. وی همچنین گفت: اکنون تنها باید سطح مصرف عمومی افزایش یابد. اما مصرف چه چیز؟ مصرف کالاهای پایه مثل ارزاق، پوشاک و... . بنابراین اگر دولت از دهک دهم درآمدی بگیرد و به دهک‌های اول تا نهم بدهد، به نفع اقتصاد کشور است. اکنون راه خروج کشور از بحران این است. اما متاسفانه گوش شنوایی نیست. این استاد اقتصاد همچنین گفت: دولت در قدم اول ابتدا باید قدرت خرید مردم را افزایش دهد. قدم بعدی هدایت منابع به سمت بخش‌های گرفتار کمبود نقدینگی است. واقعا دولت اگر در شرایط فعلی به کسب‌وکارها تسهیلات بدهد، مشکل تولید حل می‌شود؟ هرگز! این یعنی بدهکارتر شدن تولید و عمیق‌تر شدن مسأله. این اقدام دقیقا مصداق رباست. متاسفانه ذهنیت مسؤولان، ذهنیت ربوی است. در گذشته ربا از کجا به وجود می‌آمد؟ مثلا وقتی قحطی می‌شد، کسی که آذوقه داشت، به مردم اقلام مصرفی می‌داد که مردم از چاله به چاه بیفتند و هر روز بدهکارتر شوند.

سعدوندی اضافه کرد: متاسفانه بسیاری از اساتید اقتصاد مدام این توصیه غلط را به مسؤولان می‌کنند که «برای تامین نقدینگی تولید، به تولیدکننده وام بدهید». این بدترین کار ممکن است. این کار یعنی افزایش موجودی انبار تولیدکنندگان. ما باید به مصرف وام بدهیم نه به موجودی انبار تولید. نقدینگی تولید را مردم باید تامین کنند نه تسهیلات. الان هم بخش گردشگری دچار مشکل نقدینگی شده است. دولت باید با تغییر تقویم تعطیلات، تقاضا را به سمت گردشگری هدایت کند تا مردم نقدینگی بخش گردشگری را تامین کنند در غیر این صورت ارائه تسهیلات به بخش گردشگری، تعویق مشکل به قیمت بزرگ‌تر کردن آن است.

* احتمال بالای انحراف تسهیلات تولیدی

دیگر محور انتقاد کارشناسان از طرح دولت، نحوه توزیع این تسهیلات میان کسب‌وکارها و احتمال بالای انحراف این منابع است. با توجه به اینکه بنگاه‌داری بانک‌ها اکنون به واقعیتی انکارناپذیر تبدیل شده است، خطر انحراف این منابع به سمت بنگاه‌های نزدیک به افراد صاحب نفوذ و نهادهای مرتبط با بانک‌ها بسیار زیاد است.

در همین رابطه حسین راغفر، استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا روز گذشته با بیان اینکه بسته‌های حمایتی در ایران به هیچ وجه کافی نیست، گفت: مهم‌تر از عدم کفایت این بسته‌ها این است که در نهایت چه کسانی این بسته‌های حمایتی و این مبالغ را دریافت خواهند کرد؟ در تمام این روند و این موضوعات ابهام وجود دارد. وی افزود تجربه گذشته عملکرد دولت در موارد مشابه در توزیع تسهیلات و امکانات نشان می‌دهد باید نگران نحوه توزیع باشیم و اینکه قرار است بر چه اساسی و چه ضابطه‌ای این یارانه بین افراد تقسیم شود و قطعا این نگرانی وجود دارد که 75 هزار میلیارد تومان بین دوستان، رفقا و آشنایان آقایان توزیع می‌شود. راغفر با بیان اینکه دولت باید بگوید این منابع به چه کسانی، با چه مبلغی و برای چه کاری پرداخت شده است، اظهار داشت: باید تمام اطلاعات شفاف و روشن باشد تا ذی‌نفعان بتوانند تخصیص منابع به افراد و شرکت‌ها را پیگیری کنند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه وطن امروز، تاریخ انتشار 28 فروردین 99، شماره: 2903