شعار سال:مقامات دولتی حرفی از کلیات و حتی جزییات نمی‌زنند و نمایندگان مجلس هم در جریان نبودند و نیستند. هر آنچه درباره سند همکاری 25 ساله بین ایران و چین وجود دارد در حد گمانه‌زنی است. اندک اطلاعات از این سند هم به گفته‌های رییس‌جمهوری در نشست هیات دولت برمی‌گردد. همان جایی که دوشنبه همین هفته پیش‌نویس سند همکاری تصویب شد. حسن روحانی در آن جلسه فقط به محورهای این سند اشاره کرد و هیچ خبری از اعداد و ارقام و نحوه مراودات بین دو کشور نبود. در نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه هم اطلاعاتی از این سند درز نکرده. عباس موسوی هر چند «سند همکاری‌های ایران-چین»‌را «افتخارآمیز» دانسته اما گفته «این موضوع، موضوع جدیدی نیست و در سفر رییس جمهور چین به ایران توافق شد که دو کشور در راستای گسترش همکاری‌های راهبردی و جامع خود سندی را در این زمینه تهیه و تدوین کنند.» اشاره موسوی به سفر  پنج سال قبل شی جین پینگ به ایران است. وقتی رییس‌جمهوری چین بهمن 94 یعنی فقط چند ماه پس از توافق‌هسته‌ای راهی ایران شد و با مقام معظم رهبری، رییس‌جمهوری و رییس مجلس دیدار کرد. همان وقت هم بود که بحث افزایش روابط تجاری بین دو کشور تا «600 میلیارد دلار در 10 سال آینده» مطرح شد. سند تازه اما در حالی مطرح شده که برجام نیمه‌جان است و فردا جلسه شورای امنیت سازمان ملل با موضوع قطع‌نامه آمریکا علیه ایران برگزار می‌شود. ظریف قبل از این جلسه به صورت ویدیو کنفرانس با وزیرخارجه چین گفت‌وگو کرده و در توییتی هم نوشته که از جمله موضوعات این گفت‌وگو «تعمیق همکاری‌های استراتژیک جامع دو کشور، تعمیق برنامه همکاری ۲۵ساله دوجانبه و تقویت پشتیبانی متقابل در امور بین‌الملل» بوده است. حالا برخی از یک تغییر راهبرد سخن می‌گویند؛ چرخش به سمت شرق در بحبوبه جنگ اقتصادی دو آمریکا و چین. شاید به همین دلیل است که رییس‌جمهوری ایران هنگام توضیح سند 25 ساله از «شرایط جدید در مناسبات دو کشور» صحبت کرده که «دارای اهمیت استراتژیک» است. روحانی گفته «پیشبرد مشارکت راهبردی دو ‌کشور در مناسبات دوجانبه منطقه‌ای و بین‌الملل براساس رویکرد برد-برد را هدف اساسی این برنامه بلندمدت است.» اما هنوز سوالات زیادی درباره سند همکاری بین ایران و چین بی‌پاسخ مانده است.
 
مجلس در جریان نیست
 
طبق گفته سخنگوی وزارت خارجه بحث سند همکاری بین دو کشور از سال 94 مطرح بوده است. اما حتی نمایندگان مجالس نهم و دهم نیز در جریان تدوین این سند نبودند و در کمیسیون امنیت ملی و سیاست‌خارجی هم موضوع آن مطرح نبوده است. «سیدحسین نقوی حسینی» سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم که در مجالس هشتم و نهم نیز حضور داشته همین را به «فراز» می‌گوید.

«عبدالکریم حسین‌زاده» نماینده نقده در مجالس نهم و دهم نیز این گفته را تایید می‌کند. نقوی حسینی که از نمایندگان اصولگرای مجلس بوده که به دیپلماسی دولت در مواجهه با چین نیز انتقاد دارد: «یکی از انتقادات کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم به دیپلماسی دولت این بود که شرکای سنتی جمهوری اسلامی ایران مثل چین را نادیده می‌گیرد و همه تخم‌مرغ‌‌های سیاست خارجی را در سبد برجام می‌چیند.» نقوی حسینی معتقد است که دولت «حالا که برجام کشتی اش به گل نشسته سراغ چین رفته است» اما این سند را مثبت ارزیابی می‌کند: «گام خیلی مهمی است. بالاخره ما باید مناسبتان بین‌المللی را خوب شناسیم از شکاف‌های بین این کشورها [آمریکا، روسیه و چین] بیشترین استفاده را به نفع منافع ملی خود ببریم.» نقوی حسینی حتی می‌گوید که چینی‌ها پیش از این از چرخش ایران به سمت غرب ناراحت بودند و این ناراحتی را در ملاقات‌های رسمی نیز صراحتا ابراز می‌کردند.
 
ماموریت ویژه لاریجانی

اما مجلس یا حداقل رییس آن در چند سال اخیر، چندان از مناسبات ایران با چین بی‌خبر نبوده است. به گفته برخی نمایندگان «علی لاریجانی» رییس مجالس هشتم، نهم و دهم به صورت مشخص در سال‌های اخیر مسیولیت پیشبرد روابط بین دو کشور را به عهده داشته است. سفر سال 97 لاریجانی به چین که یکی از نقاط عطف روابط دو کشور در سال‌های اخیر است را باید در همین راستا دانست. در آن سفر وزرای خارجه، نفت، اقتصاد و رییس بانک مرکزی لاریجانی را همراهی می‌کردند. اما تا سال 94 تا همین سفر نیز خبری از سند همکاری 25 ساله بین دو کشور نبود. با اینکه وزیرخارجه ایران در سال 2019 میلادی چهار بار عازم پکن شد و با مقامات چینی دیدار کرد. اولین بار مهر ماه 98 بود که مدتی پس از سفر ظریف به چین سایت «پترولیوم اکونومیست» از قراردادی 25 ساله بین ایران و چین خبر داد که بازتاب‌ زیادی در رسانه‌ها داشت. این سایت در آن مقطع ادعا کرد که در این «قرارداد چین در ازای گرفتن امتیازاتی متعهد شد، ۴۰۰ میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کند.» وزیرخارجه ایران اما در آن مقطع در گفت‌وگو با «ایرنا»‌ خبر را تذکیب کرد. ظریف گفت که «یک پیشنهاد برای برنامه‌ای 25 ساله است که تازه باید بنشینیم و شروع به نوشتن توافق کنیم.» حالا کمتر از یک سال گذشته و هیات دولت پیش‌نویس سند همکاری 25 ساله را تصویب کرده است. روحانی وزارت‌خارجه را مامور کرده تا نهایی شدن این سند بین دو کشور را تا رسیدن به توافق دنبال کند.
 
نماینده سابق مجلس: اراده نظام گسترش رابطه با چین است
 
به نظر می‌رسد که طبق گمانه‌زنی‌ها حداقل بخشی از سند همکاری بین دو کشور در حوزه انرژی تعریف شده باشد. جلال میرزایی که عضو کمیسیون انرژی مجلس دهم بوده است نیز بر همین باور است. میرزایی هر چند می‌گوید از سند اخیر در مجلس هیچ نشنیده اما همواره بحث‌هایی درباره توجه به رابطه با چین وجود داشته است. او درباره مسئولیت لاریجانی در این زمینه می‌گوید: «موضوع فراتر از آقای لاریجانی است. اراده نظام که به نظر من درست است گسترش رابطه با چین است. نگاه رهبری بر پایه روابط راهبردی با چین است و اگر آقای لاریجانی هم قدمی در این زمینه برداشته در راستای رهنمودهای رهبری بوده است.» میرزایی درباره سند همکاری 25 ساله اینطور ارزیابی می‌کند:‌ «چین امروز بعد از آمریکا دومین قدرت اقتصادی جهان است و پیش‌بینی می‌شود که از آمریکا نیز پیشی بگیرد. این کشور برخلاف تصور عده‌ای از سیاسیون و بخشی از عامه مردم نسبت به دهه 70 و 80 میلادی تغییرات زیادی کرده است. در آن مقطع چین حکومتی ایدئولوژیک بود و از جریان‌های چپ در کشورهای دیگر حمایت می‌کرد. اما امروز کشوری است که نگاه حاکم بر آن معطوف به توسعه اقتصادی است. ذخایر ملی عظیمی دارد و عمده مراودات آمریکا و کشورهای اروپایی با چین است. اغلب کشورها به دنبال روابط راهبردی و بلندمدت با این کشور هستند. اما رویکرد ما در روابط با چین مبتنی بر مفروضات و شناخت دهه هفتاد و اویل هشتاد است. به این ترتیب روابط را بر اساس رویکرد راهبردی با چین تنظیم نکردیم.» میرزایی در همین زمینه به «فراز» ادامه می‌دهد:‌ «این سند کار بسیار ارزشمندی است و تا زمانی که روابط بلندمدت با کشورها نداشته باشیم نمی‌توانیم انتظار سرمایه‌گذاری داشته باشیم.»
 
ابهام‌ها روشن می‌شود؟
 
اما مجلس یازدهمی‌ها هنوز وارد گود اظهارنظر درباره سند 25 ساله نشده‌اند. آن هم در موضوعی که از عبدالله رمضان‌زاده سخنگوی دولت اصلاحات تا محمود احمدی‌نژاد رییس دولت‌های نهم و دهم درباره آن سوال‌هایی مطرح کردند. آرایش نیروهای سیاسی مجلس یازدهم حاکی از همراهی با سند 25 ساله همکاری با چین است. در نهایت نیز همین نمایندگان مجلس یازدهم باید توافق نهایی احتمالی بین دو کشور را تصویب کنند. هرچند هنوز آن‌ها هم در جریان جزییات این سند نیستند و به نظر می‌رسد باید تا روشن شدن همه ابهام‌ها منتظر ماند.
 

شعارسال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از  روزنامه اینترنتی فراز  ،تاریخ انتشار:    9 تیر 1399،کدخبر: -  ،www.faraz.ir