شعار سال: ماجرای محرم و برگزاری مناسک مربوط به آن در ایران پیشینه و فرهنگی غنی دارد که از زندگی مردم به سختی می‌توان آن را مجزا کرد، اما بحث کرونا و آمار بالای کشته شدگان نگرش به این جریان را کمی پیچشده‌تر کرده است که نگاه نکته سنج محسن‌حسام مظاهری، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی تشیع و آیین‌های شیعی ابعاد دیگری از این تداخل پیچیده را پیش روی ما آورده است.
محسن حسام مظاهری: هرچه به محرم نزدیک‌تر می‌شویم، بازار گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی وضعیت برگزاری و مجالس و مناسک عاشورایی داغ‌تر می‌شود. درحالی‌که بسیاری از هیئت‌های مذهبی به‌ویژه هیئت‌های سنتی و اصناف بازار کماکان مجالس خود را به‌صورت خودجوش تعطیل نگه داشته و یا بسیار محدود کرده‌اند، برخی مداحان نوعاً جوان بدون ملاحظات بهداشتی در این ایام (شهادت امام جواد، شهادت امام باقر، شهادت حضرت مسلم و...) مجالس خود را برپا داشتند. گروهی از مداحان نیز مجالس این ایام را به تریبونی برای تهدید تلویحی مسئولان در موضوع محدودیت‌های احتمالی مجالس محرم تبدیل کرده‌اند. برخی از سخنرانان و وعاظ نیز با اظهارنظر‌های خود همین خط را دنبال می‌کنند. ازجمله سیدعباس موسوی مطلق (از منبری‌های قم و تهران) در سخنرانی پیش از خطبه‌های نماز جمعه قم گفته است: «ویروس کرونا سکولار است و ما فقط از نظر متخصصان متدین در برپایی مراسم و عزاداری‌های محرم و صفر پیروی خواهیم کرد».

عاشورا، در اغلب مقاطع تاریخ، عامل وفاق ایرانیان (از هر دین و مذهب و هر قشر و طبقه) بوده است؛ ازجمله در زمان ما که مناسک عاشورا، فراگیرترین و عمده‌ترین آیین ملی ایران (علاوه بر تشیع) نیز هست. چنین سرمایه‌ی گرانبهایی را برای مصارف گذرا و جزیی نباید هزینه کرد. جامعه‌ی ایرانی برای بقای خود در آینده‌های سختی که در پیش است، به عاشورا نیاز مبرم دارد. تبدیل عاشورا و مناسک عاشورایی به عامل اختلاف و تعمیق شکاف‌های مختلف، توسط هر شخص و جریان که باشد، نه فقط خیانت به عاشورا و تشیع بلکه خیانت به جامعه و ایران است.

آن دسته از روحانیون، وعاظ و مداحانی که این روز‌ها با رفتار‌های تحریک‌آمیز و سخنان غیرمسئولانه‌ی خود بر برگزاری مجالس محرم طبق معمول هرسال پافشاری می‌کنند و پیشاپیش عَلَم مقاومت در برابر محدودسازی موقت مجالس و مناسک برای پیشگیری از شیوع بیشتر کرونا را بلند کرده‌اند و با تحریک عواطف و هیجانات مذهبی به شکاف بین دولت و هیئت‌های مذهبی دامن می‌زنند، نه‌تن‌ها از منافع ملی، و نه تنها از مصالح جامعه‌ی شیعی، بلکه حتی از منافع صنفی و هویتی خود نیز درک و فهم درستی ندارند.

در حالت بحرانی، نهایتاً ممکن است مانند ماه‌های شعبان و رمضان گذشته، در محرم و صفر هم مناسک جمعی تعلیق شده و مجالس عزاداری حضوری به‌طور محدود و با شرایط سخت اجازه‌ی برگزاری بیایند. گرچه حساسیت و اهمیت مناسک ماه‌های محرم و صفر با مناسک هیچ‌یک از دیگر مقاطع سال برابری نمی‌کند، اما تدبیر وضعیت فوق‌العاده‌ی امسال نیازمند انعطاف بیشتر مسئولان سازمان‌های مذهبی است. روشن است که حفظ سلامتی مردم بر هر مصلحت دیگری ارجح است و محرم امسال هم قرار نیست آخرین محرم باشد. اگر خدای ناکرده برگزاری یک هیئت به ابتلا و مرگ عده‌ای منجر شود، حواشی‌اش به این آسانی‌ها متولیان مذهبی را رها نخواهد کرد.

 

پایگاه تحلیلی - خبری شعار سال، برگرفته از فضاس مجازی