شعار سال:نخستین تجربه بکارگیری پهپاد در ایران مربوط به سال‌های پیش از انقلاب و خرید جنگنده‌های شکاری از ایالات متحده آمریکا است که به منظور تست و ارزیابی موشک‌های هوابه‌هوا و توان رهگیری این جنگنده‌ها (خصوصا جنگنده F-۱۴) تعدادی پهپاد هدف از آمریکا مانند MQM-۱۰۷ استرایکر و BMQ-۷۴ چوکار خریداری شد.
 
پس از آغاز جنگ تحمیلی نیز تا مدت‌ها نیاز فوری جبهه‌های جنگ به تصاویر هوایی از مواضع بعثی‌ها به وسیله شناسایی و عکسبرداری توسط هواپیما‌های شناسایی RF-۴ و در مقطعی RF-۵ تامین می‌شد. اما مشکل اساسی آن بود که جنگنده‌های شناسایی به واسطه غیرمسلح بودن‌شان، اهداف قابل شکاری برای جنگنده‌های رهگیر و پدافند هوایی عراق محسوب می‌شدند، و بواسطه کلاس پایین این اجسام پروازی، امکان استفاده آن‌ها در عملیات‌های شناسایی وجود نداشت؛ و کارکرد آن‌ها تا حد مقایسه عارضه‌های جنگی یک منطقه پایین می‌آمد.
 
اوضاع بدین گونه بود تا اینکه از سال ۱۳۶۲ ایده تغییر استراتژی در باشگاه پروازی یگان هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کلید خورد و آموزش رزمی و ارتقا سیستم یگان‌های پروازی در دستورکار قرار گرفت.
 
نخستین تجربه استفاده از پهپاد در منطقه عملیاتی کانال پرورش ماهی رقم بود و پس از آن «گردان رعد» هواپیما‌های بدون سرنشین سپاه در اهواز و در پادگانی در نزدیکی مناطق درگیربا، با هدف تامین تصاویر شناسایی سپاه مستقر شد.
 
سادگی ظهور عکس‌ها و به روز بودن آنها، وضوح بالای تصاویر، گستردگی مناطق عکسبرداری، کم هزینه بودن پرواز و عدم نیاز به مهارت ویژه برای تفسیر عکس‌ها از جمله ویژگی‌هایی بود که خیلی زود کارایی و در اولویت بودن پهپاد‌ها را برای فرماندهان روشن کرد و باعث شد گردان رعد با موفقیت در ساخت پهپاد‌هایی تحت عنوان تلاش‌های ۱ و ۲ و ۳ و مهاجر ۱ و ۲ به یگان پهپاد ارتقاء پیدا کند.
 
به موازات این اقدامات، در سال‌های آغازین دهه ۸۰ نیز در مرکز تحقیقات و جهادی نیروی هوایی سپاه (هوافضای فعلی) تحقیقات و کار‌های پژوهشی به منظور تولید پهپاد‌های شناسایی، مراقبتی و رزمی آغاز شدکه منتهی به تولد خانواده پهپاد‌های «شاهد» گردید.
 
اولین محصول آن پس از چندین سال تحقیق در اواخر دهه هشتاد با عنوان پهپاد شناسایی «شاهد-۱۲۱» تولید و مورد بهره‌برداری عملیاتی قرار گرفت.
 
شاهد-۱۲۱ پهپاد شناسایی مراقبتی نیروی هوافضای سپاه است که مداومت پروازی ۱۰ ساعت، شعاع عملیاتی ۷۰۰ کیلومتر و بیشترین سرعت آن ۱۸۰ کیلومتر بر ساعت است و همچنین می‌تواند محموله‌ای به وزن ۳۰ کیلوگرم را با خود حمل کند.
 
آغاز دهه ۹۰، شروع فصل جدیدی برای توسعه توان پهپادی نیروی هوافضای سپاه به شمار می‌رفت.
آذرماه سال ۱۳۹۰ خبر به غنیمت گرفتن پهپاد آمریکایی «آر کیو ۱۷۰» در صدر اخبار رسانه‌های دنیا قرار گرفت.
 
پس از این اقدام و کشف و رمزگشایی از داده‌ها و اطلاعات این هواپیمای بدون سرنشین، رفته رفته کار مهندسی معکوس و تولید این پهپاد در مرکز تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوافضای سپاه آغاز شد و در نهایت منجر به تولید طیف جدیدتری از پهپاد‌های رزمی مدرن در این نیرو شد.
 
شاهد-۱۹۱ نمونه مراقبتی، شناسایی، رزمی و در عین حال جنگ الکترونیک است که با الگو برداری از RQ-۱۷۰ و در مقایس کوچکتری از آن ساخته شده است.
 
این پهپاد که از موتور توربوجت برخوردار است، بیشترین سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت، مداومت پرواز ۴.۵ ساعته، شعاع عملیاتی ۴۵۰ کیلومتر، سقف پرواز ۴۰ هزارپا و قابلیت حمل محموله به وزن ۵۰ کیلوگرم را دارد.
 
شاهد-۱۹۱ همچنین برای اجرای عملیات‌های رزمی می‌تواند ۲ بمب هوشمند هدایت دقیق سدید را درون محفظه زیرین خود حمل کند.
 
ویژگی بارز این پهپاد، تاکتیکی بودن آن است؛ به این معنا که برای به پرواز درآمدن آن نیازی به پرتابگر‌های معمول پهپاد (Jato) و یا حتی باند پروازی وجود ندارد؛ شیوه به پرواز درآمدن این پهپاد اینگونه است که پهپاد بر روی جایگاه ویژه‌ای روی یک خودرو تاکتیکی سوار می‌شود و این خودرو با حرکت سریع بر روی یک جاده صاف، نیروی اولیه لازم برای به پرواز درآمدن پهپاد را تامین می‌کند و پس از رسیدن به قدرت اولیه موتور، پهپاد از جایگاه خود جدا می‌شود و به پرواز در می‌آید.
 
هزینه پایین تولید، روش‌ها و تکنیک‌های عملیاتی کاربردی از جمله استفاده از پرتابگر‌های خودرویی و همچنین برخورداری از تسلیحات متنوع از جمله نقاط قوت پهپاد‌های خانواده شاهد است که طی سال‌های گذشته در کارزار‌های واقعی از جمله جبهه‌های مقاومت توانمندی‌های خود را به اثبات رسانده است.
 
به کارگیری پهپاد‌های شاهد در عملیات‌هایی همچون ضربت محرم در مهرماه سال ۱۳۹۷ برای هدف قرار دادن مواضع تروریست‌های داعش در پاسخ به حمله تروریستی اهواز، شکار سران تروریست‌ها در عراق و سوریه و هزاران ساعت پرواز شناسایی و رزمی این پهپاد‌ها در عملیات‌های مختلف قطعا دارای تصاویری است که انتشار آن‌ها در وقت مقتضی می‌تواند پهپاد‌های خانواده شاهد را به برند و نماد صنعت هواپیما‌های بدون سرنشین کشور تبدیل کند؛ موضوعی که امید می‌رود در آینده‌ای نزدیک محقق شود تا جهان با یکی از ابعاد کمتر شناخته شده قدرت بازدارنده جمهوری اسلامی ایران بیش از پیش آشنا شود.
 
 
*فاطمه علیزادنیا - دانشجوی رشته شیمی محض دانشگاه الزهرا(س)

 

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تأیید تمامی محتوای آن نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری  دانشجو ، تاریخ انتشار:  6 مهر  1399  ، کدخبر: 878821،www.snn.ir