شعار سال: تاریخچه روز نیروی انتظامی در ایران

از سال ۱۳۷۸ با درخواست نیروی انتظامی و تصویب مقام معظم رهبری، فرمانده کل قوا زمان برگزاری هفته نیروی انتظامی از تیرماه به مهرماه انتقال یافت. قبلاً ۲۷ تیر به مناسبت سالروز تصویب قانون ادغام نیروی انتظامی به نام روز نیروی انتظامی و سپس هفته آخر تیرماه به نام هفته نیروی انتظامی نامگذاری شده بود و در این روز و هفته، مراسم ویژه‌ای برای بزرگداشت این نهاد انتظامی برگزار می‌گردید. ولیکن بعد از بررسی‌ها و جمع‏ بندی نظرات و دیدگاه‌ها و پیشنهاد‌های مختلف مقرر شد هفته نیروی انتظامی در مهر ماه، برگزار شود.

از سال ۱۳۷۸ با درخواست نیروی انتظامی و تصویب مقام معظم رهبری، فرمانده کل قوا زمان برگزاری هفته نیروی انتظامی از تیرماه به مهرماه انتقال یافت. قبلاً ۲۷ تیر به مناسبت سالروز تصویب قانون ادغام نیروی انتظامی به نام روز نیروی انتظامی و سپس هفته آخر تیرماه به نام هفته نیروی انتظامی نامگذاری شده بود و در این روز و هفته، مراسم ویژه‌ای برای بزرگداشت این نهاد انتظامی برگزار می‌گردید. ولیکن بعد از بررسی‌ها و جمع‏ بندی نظرات و دیدگاه‌ها و پیشنهاد‌های مختلف مقرر شد هفته نیروی انتظامی در مهر ماه، برگزار شود.

از جمله عللی که برای این امر ذکر شد تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌ها بود، که طیف عظیم جوانان و نوجوانان کشور را تشکیل می‌دهند و نیروی انتظامی اصلی‏‌ترین برنامه‌های خود را در ارتباط با این قشر تهیه و تدارک می‌بیند و با تعطیلات تابستانی امکان ارتباط مناسب و برنامه‌ریزی مطلوب برای آن‌ها وجود نداشت، دیگر اینکه با توجه به درجه حرارت بالا در فصل تابستان امکان اجرای برنامه‌های مختلف برای همه اقشار مردم و در همه مناطق کمتر امکان‏پذیر بود.

تاریخچه پلیس در ایران

قبل از تأسیس نظمیه ناصرالدین‌شاهی، امور انتظامی تهران برعهده قراول‌ها بود که زیر نظر کلانتر تهران خدمت می‌کردند. ایده تأسیس نظام نوین ایجاد نظم و امنیت در شهر‌ها و مناطق مختلف کشور یا همان سازمان پلیس در ایران، نخستین بار در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار به وجود آمد. شاه در سفر دوم خود به فرنگ، نظم و ترتیب پلیس وین را پسندید و «کنت دومونت فور» ایتالیایی را - که در وین خدمت می‌کرد برای ایجاد تشکیلات پلیس در ایران به خدمت گرفت.

نخستین تابلوی شهربانی تهران در روز ۱۶ ذی‌القعده ۱۲۹۵ قمری، پس از ورود کنت، بر سردر عمارتی واقع در خیابان الماسیه (باب همایون) نصب شد. بر روی تابلو، عبارت «اداره جلیله پلیس دارالخلافه و احتسابیه» نقش بسته بود که نشان می‌دهد در ابتدای تأسیس، وظیفه شهربانی و شهرداری تهران در یک واحد تمرکز داشته است. مدتی بعد این اداره به وزارت نظمیه تبدیل شد.

در زمان علا الدوله، تعدادی مستشار نظامی برای ژاندارمری به خدمت گرفته شد. این گروه با سرپرستی وستداهل، مستشار سوئدی، اصلاحاتی در نظمیه به وجود آورد. مستشاران سوئدی، به آموزش اهمیت زیادی می‌دادند و آموزشگاه‌هایی برای آژان‌ها و صاحب منصبان (افسران) در تهران و قزوین به وجود آوردند. در این دوره، ژاندارمری و پلیس تامینات (آگاهی) نیز به سبک نوین و به همت مستشاران سوئدی در تهران ایجاد شد.

پس از ورود رضاخان به عرصه سیاسی کشور، نظمیه به وزارت جنگ منتقل شد. از دیگر تغییر‌های صورت گرفته در این دوره، تغییر رسمی نام نظمیه به شهربانی و تغییر نام درجه‌ها و سازمان‌ها و ادارات تابعه نظمیه در دوره ریاست سرپاس مختاری است. پلیس ایران در دوره¬‌ی پهلوی دوم نیز، از دو قسمت مهم پلیس شهری (شهربانی) و ژاندارمری (مرزی و روستایی) تشکیل شده بود.

بعد از پیروزی انقلاب، کمیته انقلاب اسلامی نیز به عنوان یکی از ارکان مهم حفظ نظم و امنیت و دفاع از ارزش‌های انقلاب در داخل کشور به این مجموعه افزوده شد. در سال ۱۳۷۰، مجلس شورای اسلامی، با ادغام این سه نیرو در یکدیگر موافقت و تأسیس تشکیلات پلیس واحد را تصویب کرد. اکنون سرواژه «ناجا» (نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران) معرف پلیس ایران است. بر اساس قانون جدید، پلیس ایران، جزئی از ستاد نیرو‌های مسلح و وابسته به وزارت کشور و در تبعیت از رهبری معظم نظام قرار دارد. در حال حاضر پلیس جدید ایران شامل سه بخش تقریباً مستقل فرماندهی، حفاظت و اطلاعات و سازمان عقیدتی - سیاسی است.

 

 

رسته اصطلاحی است برای مشخص کردن تخصص‌های نظامی که از نظر مأموریت، نوع کار و وظایف مشاغل نظامی دارای ارتباط نزدیک است. نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دارای هجده رسته است:

مرزبانی

اطلاعات

عملیات ویژه

انتظامی

ترافیک (راهنمایی و رانندگی)

هوایی

آماد و پشتیبانی

جرم‌شناسی (آگاهی)

رایانه

حقوق

معارف

اداری

هنر

دارایی

مخابرات و الکترونیک (فتا)

فنی و مهندسی

دریایی

بهداری

 

 

سازمان نیروی انتظامی از ۳ بخش اصلی؛ فرماندهی ناجا، سازمان حفاظت اطلاعات ناجا و سازمان عقیدتی سیاسی ناجا تشکیل می‌شود، که هر یک به‌طور مستقل فعالیت می‌کنند.


فرماندهی ناجا


فرماندهی نیروی انتظامی که پیکره اصلی این سازمان محسوب می‌شود، از زیرمجموعه‌های زیر تشکیل شده است:

پلیس پیشگیری ناجا: بزرگترین فرماندهی در ناجا است، که مستقیماً فرماندهی کلیه کلانتری‌ها و پاسگاه‌های انتظامی سراسر کشور، پلیس فرودگاه‌ها، پلیس راه‌آهن، پلیس خدمات قضائی مستقر در سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها، یگان‌های امداد شهرستان‌ها، یگان‌های حفاظت مستقل در سازمان‌های صداوسیمای استانی، زندان‌ها و تعزیرات حکومتی، میراث فرهنگی و گردشگری، حفاظت از محیط‌زیست، جنگل‌بانی و منابع طبیعی را عهده‌دار است.

پلیس راهنمایی و رانندگی: پلیس راهنمایی و رانندگی مستقر در کلان‌شهر‌ها و شهرستان‌ها و نیز پلیس‌راه است.

پلیس آگاهی: ادارات مبارزه با جرایم خاص، سرقت، جنایی و اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز، زیرمجموعه پلیس آگاهی است.

پلیس مبارزه با مواد مخدر: وظیفه مبارزه با خرید و فروش مواد مخدر و کشف باند‌های بزرگ تا خرده‌فروشان مواد مخدر را برعهده دارد.

پلیس اطلاعات و امنیت عمومی: با وظیفه جمع‌آوری اطلاعات و اخبار سیاسی، همچنین شناسایی باند‌های قاچاق اسلحه به صورت آشکار و غیر آشکار با لباس غیررسمی و به صورت شخصی، انجام وظیفه می‌کند. نام پیشین این بخش از نیروی انتظامی، معاونت اطلاعات ناجا بود. فرماندهی پلیس دیپلماتیک، پلیس گذرنامه، پلیس مهاجرت و اتباع خارجی و نیز اداره نظارت بر اماکن عمومی، از زیرمجموعه‌های پلیس اطلاعات و امنیت عمومی ناجا هستند.

پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (فتا): پیش‌تر وظیفه رسیدگی به جرایم مربوط به حوزه رایانه و فضای مجازی، برعهده اداره مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای پلیس آگاهی ناجا بود، که پس از تأسیس این یگان، وظیفه رسیدگی به جرایم حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز فضای مجازی، برعهده پلیس فتا گذاشته شد.

فرماندهی مرزبانی: (در استان‌های ساحلی به‌صورت فرماندهی دریابانی) وظیفه حفظ و حراست از کیان و قلمرو کشور را برعهده دارد، در واقع مرزبانی یعنی آخرین قلمرو خاکی، هوایی و دریایی یک کشور که مرزبانی ناجا در جمهوری اسلامی ایران عهده دار این مسئولیت است.

پلیس بین‌الملل: واحد بین‌الملل نیروی انتظامی است، که به عنوان نماینده اینترپل در ایران محسوب می‌شود.

هوا ناجا: واحد هواپیمایی نیروی انتظامی است.

یگان‌های ویژه ناجا: مسئول کنترل اجتماعات، جلوگیری و مقابله با اغتشاشات، حفاظت از سواحل و حفاظت از ورزشگاه‌ها است و دارای واحد ویژه رهایی، گروهان و واحد عملیات ویژه (معروف به نوپو؛ نیرو‌های ویژه پاسدار ولایت) در زیرمجموعه خود است.

یگان امداد ناجا: از واحد‌های امداد در بخش‌های مختلف کشور تشکیل شده‌است، که هر یگان به‌صورت مستقیم تحت امر فرماندهی انتظامی شهرستان خود فعالیت می‌کند. از نظر چارت سازمانی فرمانده‌های این یگان‌ها با نظر مستقیم فرماندهی پلیس پیشگیری ناجا انتخاب می‌شوند.

دژبان کل ناجا: وظایف دژبانی در مجموعه نیروی انتظامی را برعهده دارد. فرماندهی پلیس حفاظت از شخصیت‌ها نیز از رده‌های زیرمجموعه دژبان ناجا محسوب می‌شود.

سازمان وظیفه عمومی ناجا: وظیفه تقسیم نیرو‌های وظیفه بین نیرو‌های مسلح را برعهده دارد.

واحد بازرسی کل ناجا: این یگان مسئولیت رسیدگی به شکایات، جرایم، انتقادات و پیشنهاد‌ها از عملکرد کارکنان و سازمان ناجا را برعهده دارد.

دانشگاه علوم انتظامی امین: دانشکده افسری پلیس است.

معاونت نیروی انسانی ناجا: معاون فرمانده ناجا در امور منابع انسانی است.

معاونت عملیات ناجا: مرکز فوریت‌های پلیسی (پلیس ۱۱۰) توسط این معاونت، فرماندهی و کنترل می‌شود.

معاونت فناوری اطلاعات و ارتباطات ناجا (فاوا)

معاونت پارلمانی و امور مجلس ناجا

پلیس ۱۹۷: دفتر نظارت همگانی بازرسی کل ناجا و همچنین تقدیر و تشکر و یا گزارش تخلف پرسنل در این سامانه صورت می‌گیرد.

معاونت اجتماعی ناجا

پلیس ۱۱۶: بازرسی حفاظت و حراست ناجا

معاونت بهداشت، امداد و درمان ناجا

مرکز مطالعات راهبردی ناجا

در هر یک از استان‌های کشور، ستاد فرماندهی انتظامی استان مستقر است که وظیفه انجام امورات انتظامی مربوط به آن استان را برعهده دارد. در نیروی انتظامی «ناحیه انتظامی» به فرماندهی انتظامی یک استان و «منطقه انتظامی» به فرماندهی انتظامی یک شهر یا شهرستان گفته می‌شود. شهر تهران (پایتخت) تنها کلان‌شهری است که به عنوان یک ناحیه انتظامی شناخته می‌شود. فرماندهی ناحیه انتظامی تهران بزرگ را «فاتب» می‌نامند.


عقیدتی سیاسی


سازمان عقیدتی سیاسی ناجا، مانند سایر سازمان‌های عقیدتی سیاسی در نیرو‌های مسلح جمهوری اسلامی ایران دارای شرح وظایف کلی زیر است. این سازمان از بدو تأسیس نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۰ با ادغام سازمان‌های عقیدتی سیاسی شهربانی، ژاندارمری و کمیتهٔ انقلاب اسلامی تشکیل شد.


حفاظت اطلاعات


سازمان حفاظت اطلاعات ناجا، سازمان اطلاعاتی در تابعیت فرماندهی کل نیرو‌های مسلح ایران (رهبر جمهوری اسلامی) و وابسته به نیروی انتظامی است، که وظیفه نظارت و کنترل اطلاعاتی، ارتباطاتی و اسنادی، بر این نیرو را برعهده دارد. رئیس این سازمان به‌طور مستقیم توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران منصوب می‌شود.