شعار سال: اگرچه افزایش دستمزد کارگران خباز وابسته به افزایش قیمت نان است، ولی گرانی نان راه چاره نیست. گران شدن نان نه تنها هزینه‌های روزمره زندگی را افزایش می‌دهد؛ بلکه زنگ خطر افزایش قیمت کالا‌های اساسی دیگر را نیز به صدا درمی‌آورد. نان نقشی مهم در سفره خانواده‌های ایرانی دارد و محال است در سفره‌ای نباشد، مگر وقتی فقر بر سر آن خانواده آوار شده باشد. اگرچه دولت همواره تلاش می‌کند با کنترل قیمت نان، نارضایتی‌های ناشی از افزایش کالا‌های اساسی را مهار کند؛ ولی به نظر می‌رسد احتمال گران شدن نان در ماه‌های پایانی سال وجود دارد.

 

چهارم آذرماه، یزدان سیف، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، درباره آنالیز قیمت نان گفت: با توجه به افزایش هزینه‌های حمل و نقل آرد و دستمزد کارگران و سایر نهاده‌ها و آیتم‌های مؤثر در تولید، به استانداران سراسر کشور اختیار داده شده است تا نسبت به بررسی و آنالیز قیمت تمام شده هر کدام از نان‌ها با هماهنگی سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اقدام کنند. افزایش قیمت نان در دهه گذشته سابقه‌ای طولانی دارد. سال ۸۹، هم‌زمان با مرحله‌ی اول اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها، دولت دهم قیمت نان را افزایش داد و در قبال گرانی نان، پنج‌هزار تومان به یارانه نقدی خانواده‌ها اضافه کرد. در آن زمان به نظر می‌رسید این اقدام از سوی دولت دهم، راهکاری برای آزادسازی قیمت نان است؛ اما مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، در چند گزارش نسبت به تبعات منفی گران کردن نان بر رفاه خانوار‌های کم‌درآمد کشور هشدار داد. سال ۸۹، این مرکز گزارشی باعنوان «برآورد آثار اصلاح قیمت نان و حامل‌های انرژی روی سبد هزینه خانوار» منتشر کرد و نسبت به پیامد‌های حذف یارانه آرد و نان هشدار داد. نتایج آن پژوهش نشان می‌داد حذف یارانه نان و حامل‌های انرژی موجب افزایش حداقل ۳۳درصدی مخارج خانوار‌های شهری و حداقل ۴۰درصدی مخارج خانوار‌های روستایی خواهد شد.

این گزارش همچنین درباره تبعات منفی گران شدن نان نوشت: نان مهم‌ترین منبع تأمین کالری دریافتی خانوار‌های شهری و روستایی کشور است و حذف یارانه نان، سفره خانوار‌های کم‌درآمد را خالی‌تر خواهد کرد.

تاریخچه افزایش قیمت نان

با کنار رفتن دولت دهم، ادامه هدفمندی یارانه‌ها به دوش دولت جدید، یعنی دولت حسن روحانی افتاد. بدین ترتیب دولت یازدهم از ابتدای اردیبهشت ۱۳۹۳، مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها را با افزایش قیمت حامل‌های انرژی آغاز کرد؛ اما قیمت نان را افزایش نداد. ناگهان در تابستان ۹۳، قیمت نان به‌صورت سراسری ۳۰درصد افزایش یافت؛ با این حال این پایان ماجرا نبود و قیمت نان در دولت روحانی چندین‌بار‌ دیگر هم افزایش یافت. قیمت نان در سه سال دولت اول دولت ثابت نبود و مدام رنگ تغییر به خود دید. سال ۹۵، قیمت نان حدود ۳۰درصد افزایش یافت؛ این درحالی است که بهای نان آزاد (تهیه شده با آرد آزاد و غیریارانه‌ای)، بسیار متغیر بود و در مناطقی از کشور شاهد افزایش قیمت بیش‌تر از نرخ مصوب بودیم.

دوم مهرماه ۹۸، اتحادیه نانوایان سنتی تهران با انتشار اطلاعیه‌ای، نرخ انواع نان با گندم یارانه‌ای را از ابتدای مهر همان سال اعلام کرد. براساس این اطلاعیه، نان دوباره بیش از ۲۵درصد گران شد. در سال۹۹ هم چندین‌بار زمزمه گرانی نان به گوش رسید و هنوز احتمال دارد در ماه‌های باقی‌مانده تا پایان سال، شاهد موج جدیدی از گرانی نان باشیم. چهارم آذرماه، یزدان سیف، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران، درباره آنالیز قیمت نان گفت: با توجه به افزایش هزینه‌های حمل و نقل آرد و دستمزد کارگران و سایر نهاده‌ها و آیتم‌های مؤثر در تولید، به استانداران سراسر کشور اختیار داده شده است تا نسبت به بررسی و آنالیز قیمت تمام شده هر کدام از نان‌ها با هماهنگی سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اقدام کنند.

دهک‌های بالا غم نان ندارند

احسان سلطانی، کارشناس اقتصادی، درباره احتمال افزایش قیمت نان گفت: نان کالایی اساسی است و افزایش قیمت آن به‌طور قطع در نرخ تورم تأثیر می‌گذارد. اگرچه تمام خانواده‌های ایرانی تحت‌تأثیر گران شدن نان قرار خواهند گرفت؛ اما این اثرگذاری به‌طور مسلم متفاوت خواهد بود. افزایش قیمت نان، شاید حدود پنج‌درصد بر نرخ تورم تأثیر بگذارد.

او باور دارد: زمانی‌که نان گران شود، خانواده‌های مرفه نسبت به دهک‌های پایین جامعه کم‌تر تحت‌تأثیر افزایش قیمتِ این کالای اساسی قرار می‌گیرند. افزایش قیمت نان شاید یک‌درصد یا حتی کم‌تر از یک‌درصد بر هزینه‌های جاری این خانواده‌ها بیفزاید. خانواده‌ای را تصور کنید که خودروی چندمیلیاردی دارد، هزینه‌های جانبی و استهلاک این خودرو در ماه چند میلیون تومان است. فرض کنیم که این خانواده دو عدد نان به قیمت پنج‌هزار تومان، روزانه مصرف می‌کنند. هزینه نان این خانواده‌ها، معادل ۳۰۰هزار تومان در هر ماه است که یک‌دهم هزینه‌های نگهداری خودروی آن‌ها نیست. تأثیر افزایش قیمت نان بر نرخ تورم و هزینه‌های جاری خانواده، برای دهک‌های بالا هیچ مفهومی ندارد و از معنا تهی است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: به یاد بیاورید که آیا افزایش قیمت بنزین بر کیفیت زندگی خانواده‌های مرفه تأثیر گذاشت؟ بنزین نیز یک کالای اساسی است، اگر افزایش قیمت بنزین بر کیفیت زندگی خانواده‌های دهک‌های بالا تأثیر گذاشت، افزایش قیمت نان هم تأثیرگذار خواهد بود.

سلطانی توضیح داد: بسیاری از خانواده‌های ایرانی به نان وابسته هستند؛ یعنی این کالای اساسی قوت غالب آن‌هاست. خانواده‌هایی در کشور زندگی می‌کنند که حدود یک‌میلیون تومان درآمد ماهانه دارند و با همین مبلغ ناچیز، چرخ زندگی خود را می‌چرخانند؛ اگرچه آمار دقیقی از تعداد این گروه در دسترس نیست، ولی به‌طور قطع تعداد آن‌ها زیاد است. شاید بتوان ادعا کرد حدود ۱۰ تا ۲۰میلیون خانواده ایرانی کم‌تر از دومیلیون تومان درآمد ماهانه دارند.

او در ادامه تشریح کرد: خانواده‌ای را در نظر بگیرید که کم‌تر از دومیلیون تومان درآمدِ ماهانه دارد و برخی از مایحتاج زندگی را نمی‌تواند تأمین کند. یقین دارم خانواده‌های کم‌درآمد نسبت به خانواده‌های مرفه، نان بیش‌تری مصرف می‌کنند. فرض کنید نان گران شود، برای این خانواده که روزی چهار عدد نان به قیمت دوهزار و ۵۰۰ تومان مصرف می‌کند. هزینه مصرف نان خانوار در ماه ۳۰۰هزار تومان می‌شود؛ این یعنی خانواده‌ای که حدود دومیلیون تومان درآمد دارد، باید یک‌دهم از درآمد خود را صرف خرید نان کند.

وی در ادامه گفت: اگر قیمت نان با افزایش همراه باشد، فشار اقتصادی روی دهک‌های پایین جامعه بیش از پیش می‌شود. مدت‌هاست دهک‌های پایین جامعه از خوردن گوشت، تخم‌مرغ و مرغ محروم شده‌اند، چرا این‌بار آن‌ها را از قوت غالب‌شان محروم کنیم؟ نان در سفره خانواده‌های ایرانی نقش پررنگی دارد و دهک‌های پایین جامعه به معنای واقعی به این کالای اساسی وابسته هستند.

این کارشناس اقتصادی توضیح داد: نان در کشور‌های خاورمیانه و شمال آفریقا نقش اساسی در زندگی مردم دارد. این کالای اساسی نه تنها منبع تأمین انرژی است؛ بلکه منبع تأمین پروتئین خانواده‌ها نیز محسوب می‌شود.

سلطانی با انتقاد از عملکرد دولت گفت: پس از گرانی بنزین، دولت اعلام کرد درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین به خانواده‌های دهک‌های پایین‌ داده می‌شود که نه تنها این درآمد به آن‌ها پرداخت نشد، بلکه سبد معیشتی خانوار آن‌ها به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفت. دولت مدعی بود گرانی بنزین تأثیری بر زندگی آن‌ها نخواهد داشت؛ اما دیدیم که تأثیرگذار بود. تمامی این موارد، پارادوکس‌های اقتصادی است که از سوی دولت ایجاد می‌شود.

اگر نان گران شود، اقشار ضعیف آسیب می‌بینند

عبدالله بلواسی، فعال صنفی کارگران خباز مریوان و سروآباد، هم درباره افزایش قیمت نان گفت: حقیقت این است که وقتی از آنالیز قیمت نان سخن می‌گویند، قیمت نان به‌طور سرسام‌آوری گران خواهد شد. اگرچه با افزایش قیمت نان، دستمزد کارگران خباز افزایش خواهد یافت؛ ولی گران شدن نان راه چاره نیست. وقتی که قیمت نان گران می‌شود باز هم قشر کارگر نسبت به اقشار دیگر بیش‌تر آسیب خواهند دید.

این فعال کارگری توضیح داد: اگر قرار است افزایش دستمزد کارگران نانوایی‌ها و هزینه‌های حمل و نقل را مردم بپردازند، شاید باید قیمت نان ۵۰درصد افزایش یابد. اگر دولت بخواهد آرد را با همان قیمت قبلی در اختیار نانوایی‌ها قرار دهد، قیمت نان لواش ۲۵۰تومانی، حداقل ۵۰۰تومان خواهد شد و این احتمال وجود دارد، نان لواش از ۵۰۰تومان نیز گران‌تر شود.

دهک‌های پایین جامعه آسیب خواهند دید

رمضانعلی نوروزی، عضو کانون انجمن‌های صنفی کارگران خباز کشور و فعال صنفی کارگران خباز استان مرکزی، نیز در همین رابطه گفت: اگر قیمت نان گران شود، به‌طور قطع برکالا‌های ضروری دیگر خانواده‌ها تأثیر می‌گذارد. کالا‌های اساسی خانواده‌ها به یکدیگر وابسته هستند، اگر یک کالا گران شود؛ به‌طور قطع اجناس دیگر نیز گران خواهند شد.

نوروزی گفت: به‌طور قطع دهک‌های پایین جامعه از گران شدن نان آسیب خواهند دید. اگرچه افزایش دستمزد کارگران خباز وابسته به افزایش قیمت نان است، ولی گرانی نان راه چاره نیست. گران شدن نان نه تنها هزینه‌های روزمره زندگی را افزایش می‌دهد، بلکه زنگ خطر افزایش قیمت کالا‌های اساسی دیگر را نیز به صدا درمی‌آورد. به نظر می‌رسد دولت باید توجه بیش‌تری به موضوع نان، به‌عنوان‌ قوت غالب خانواده‌های ایرانی داشته باشد. اگرچه سفره خانواده‌های ایرانی نسبت به قبل کوچک‌تر شده است؛ ولی با افزایش قیمت نان این سفره تهی، خالی‌تر هم می‌شود.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت سبزینه، تاریخ انتشار: ۲ دی ۱۳۹۹، کد خبر: -، sabzineh.org