شعار سال: همین گلایهها و نارضایتیها سبب شد به میان جمعی از نانوایان بروم و پای درد و دل آنان بنشینم، اما در میان سخنان آنان آنچه برایم جذابیت پیدا کرد مسأله قاچاق آرد به مرز افغانستان بود. موضوعی که نانوایان دلایل بسیاری را عامل این مسأله میدانستند که مهمترین آن صرفه اقتصادی نداشتن پخت نان بود.
با وجود انکار برخی از مسئولان درخصوص قاچاق آرد در مرزهای خراسانرضوی، بسیاری از نانوایان از فروش این محصول با حدود ۱۰برابر قیمت در مرز افغانستان خبر دادهاند. یکی از نانوایان مشهد که پیش از این در اتحادیه نانوایان هم فعالیت داشت، گفت: مسئولان باید نانواییها را بهعنوان یک بنگاه اقتصادی ببینند، متأسفانه نبود این نگاه مشکلات بسیاری را بر ما تحمیل کرده است.
او ضمن ابراز گلایه از افزایش نیافتن نرخ نان نسبت به سال گذشته افزود: امسال بسیاری از مواد اولیه پخت نان افزایش چشمگیر یافته، بهطور مثال نرخ خمیرمایه ۱۰۰درصد رشد داشته، بیمه، حقوق کارگر و دیگر مؤلفهها هم رشد قیمت را تجربه کردهاند، اما نرخ نان ثابت مانده است.
این نانوا با اشاره به اینکه میزان اثرگذاری آرد بر نرخ نان ۲۵درصد و مابقی مؤلفهها ازجمله خمیرمایه، نرخ انرژی، کارگر و بیمه ۷۵درصد است، ادامه داد: نرخ آرد یارانهای کیسهای ۳۵هزار تومان و نیمه یارانهای ۵۰هزار تومان است و چنانچه نانوایی با کمبود آرد مواجه شود، باید آرد را با سه تا چهار برابر قیمت از بازار آزاد تهیه کند.
این نانوای مشهدی بیان کرد: با توجه به اینکه پخت نان با وضعیت فعلی صرفه اقتصادی ندارد، برخی آرد را به مرز افغانستان میبرند و کیسهای ۴۰۰ تا ۵۰۰هزار تومان میفروشند.
او با اشاره به اینکه حدود ۱۰ تا ۱۵درصد توزیع آرد در مشهد ناعادلانه است، تصریح کرد: چنانچه قیمت نان عادلانه شود، این مشکلات ایجاد نمیشود و نان باکیفیت بهتری به دست مردم میرسد.
آردفروشی نسبت به پخت نان دردسر کمتری دارد
یکی دیگر از نانوایان مشهد هم با اشاره به این نکته که آردفروشی نسبت به پخت نان دردسر کمتری دارد، از نحوه توزیع آرد گلایه کرد و گفت: میزان آردی که اداره غله توزیع میکند، با میزان پخت ما همخوانی ندارد و در طول ماه چندین روز بیکار هستیم.
او با اشاره به اینکه متأسفانه برخی چندین نانوایی دارند، افزود: طبق قانون هر فرد تنها میتواند یک واحد نانوایی داشته باشد؛ اما برخی چند واحد نانوایی دارند و با نام فرزند یا همسرشان پروانه اخذ کردهاند.
در ادامه پیگیریها با تعدادی از نانواییها در شهرستانهای تربتجام و تایباد تماس گرفتم، چراکه گفته شده بود معمولاً آردهایی که از مرز خارج میشوند، به این دو شهرستان آورده شده و از آنجا به مرز برده میشوند. تعدادی از این نانواها فروش آرد تا کیسهای ۵۰۰هزار تومان را در لب مرز افغانستان تأیید کردند و علتش را در بهصرفه نبودن پخت نان میدانستند.
نانوایان در این دو شهرستان نسبت به سهمیه آرد گلایه داشتند و آن را ناکافی میدانستند و از وجود رانت در بحث توزیع آرد سخن میگفتند، از طرفی قیمت نان را هم عادلانه نمیدانستند.
۴۰درصد نانواییهای مشهد در دست ۱۲خانواده
در این رابطه، رئیس اداره غله خراسانرضوی به فارس گفت: از قدیم برخی مشاغل بهصورت موروثی بین خانوادهها دست به دست میشده، بنابراین قبول دارم که حجم قابلتوجهی از نانواییها در مشهد و حدود ۴۰درصد نانواییها در دست حدود ۱۲خانواده است.
حمیدرضا نوری با اشاره به اینکه شاید بتوان به این مسأله بهعنوان یک آسیب نگاه کرد، افزود: همچنین در سنوات گذشته زمانیکه دستگاههای متولی پروانه صادر میکردند، محدودیت در نظر نگرفته و پروانه صادر میشد و پدر، پسر و سایر اعضای خانواده اقدام به اخذ پروانه میکردند.
رئیس اداره غله خراسانرضوی تعداد نانواییهای مشهد را بیش از نیاز شهر دانست و ادامه داد: وظیفه ما در اداره غله تأمین آرد است و صدور پروانه و نظارت بر روند آن برعهده اتحادیه نانوایان، اتاق اصناف و سایر دستگاههای متولی است؛ اما با این شرایط و در کنار سایر دستگاهها سیستم را از حالت سنتی به حالت مکانیزه درآوردیم و این سبب شده که آمارها و اطلاعات قابلاتکا باشد.
نوری درخصوص ادعای مطرح شده در ارتباط با وجود رانت در توزیع آرد بین نانوایان بیان کرد: پرسنل ما هیچ دخل و تصرفی در بحث توزیع آرد ندارند و براساس مصوبه کارگروه گندم و آرد خراسانرضوی کار میکنیم، رمز ورود به سامانه در اختیار دستگاههای امنیتی قرار دارد. درصورت تصمیم بر افزایش سهمیه آرد باید در کارگروه گندم و آرد خراسانرضوی این موضوع مطرح، مصوب و صورتجلسه شود، در نهایت در سامانه اعمال و پرینت آن را بهعنوان یک مصوبه به کارگروه گندم و آرد خراسانرضوی ارائه شود.
او با تأکید بر اینکه همین سامانه یکسری مشکلات را نشان داد، تصریح کرد: همین قضیه برای برخی خوشایند نیست، چراکه در این سامانه مشخص شد چه کسانی آرد میگیرند و کجا هستند. برخی بودند که پس از ایجاد سامانه اعتراض کردند که بعدها مشخص شد، تعدادی بدون اینکه پختی داشته باشند، آردفروشی میکنند و درآمدشان را افزایش میدهند.
بردن آرد به افغانستان منطقی نیست
رئیس اداره غله خراسانرضوی در پاسخ به این پرسش که چگونه آرد خراسانرضوی از مرز افغانستان سر درمیآورد، تأکید کرد: هیچ جای قانون گفته نشده خرید و فروش گندم و آرد ممنوع است؛ اما آرد و گندم یک کالای یارانهای و شامل قوانین تعزیراتی است، اینکه بگویم آرد خراسانرضوی سر از افغانستان درمیآورد، بعید نیست؛ چراکه آرد در شهرها، شهرستانها و روستاها توزیع میشود و هیچ بعید نیست آردی بهسمت مرز افغانستان حرکت کند، اما با بررسیهایی که کردیم متوجه شدیم مطلوبیت اینکه از اینجا به افغانستان نان ببرند، بهتر از بردن آرد است.
نوری بُردن آرد بهسمت افغانستان را منطقی ندانست و اظهار کرد: در گذشته تجاری از افغانستان داشتیم که از کارخانجات آرد را میخریدند، امروز آن تجار نیستند و وقتی میتوانند از ازبکستان و قزاقستان راحتتر آرد را تأمین کنند، چرا مسیر سخت ایران را انتخاب کنند؟
او یکی از مشکلات در بحث نان و آرد را صدور بیرویه مجوز تأسیس نانوایی دانست و ضمن منطقی ندانستن این تعداد نانوایی در سطح مشهد افزود: تعداد نانواییها بیش از نیاز این شهر است.
میزان مصرف نان افزایش یافته است
رئیس اداره غله خراسانرضوی با اشاره به اینکه آردی که در مرز وجود دارد، آرد سایر استانهاست، ادامه داد: سؤالی که مطرح است، این است که چطور آرد یک استان به مرز افغانستان میرسد. نوری با اشاره به اینکه تمام انبارهای خراسانرضوی پُر است، بیان کرد: بنابراین در بحث تأمین و توزیع مشکلی نداریم؛ اما باید بپذیریم که میزان مصرف نان افزایش یافته است.
او تصریح کرد: در تایباد و تربتجام افغانیها حدود ۲۰ یا ۳۰نان خریداری کرده و با خود به افغانستان میبرند، چراکه بردن نان برایشان از بردن آرد بهصرفهتر است.
پلمب ۵۰ نانوایی در مشهد
رئیس اتحادیه نانوایان مشهد هم در اینباره گفت: شاید در گذشته افرادی بودند که بهدلیل مناصبشان سهمیه بیشتری از آرد را اخذ میکردند، اما امروز اینگونه نیست.
کشتگر افزود: البته هستند افرادی که چندین پروانه اخذ کردهاند که به نام خودشان نیست و به نام خانوادههایشان این پروانهها را گرفتهاند. رئیس اتحادیه نانوایان مشهد درخصوص نانواییهای مازاد در مشهد ادامه داد: حدود ۵۰نانوایی را پلمب کردهایم و اجازه ندادیم که تعداد واحدها افزایش یابند.
کشف ۲۶تن آرد قاچاق در مرزهای خراسانرضوی
کارشناس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسانرضوی هم درخصوص میزان کشفیات آرد قاچاق در خراسانرضوی گفت: امسال حدود ۲۶تن آرد در مرزهای خراسانرضوی کشف شد. سعید سبزهمحمدیه افزود: امسال یکمحموله ۱۹تنی و یک محموله هفتتنی درحال خروج از کشور بهسمت افغانستان کشف شد.
این کارشناس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز خراسانرضوی با اشاره به اینکه آرد جزو کالاهای اساسی محسوب میشود، ادامه داد: در تبصره ۴ ماده۱۸ برای یکسری کالاهای اساسی شبکه تعریف شده و توزیع این کالاها خارج از شبکه بهعنوان قاچاق در نظر گرفته میشوند. آرد، چون یک کالای یارانهای محسوب میشود، چنانچه در مبادی خروجی کشف شود، مشمول قاچاق است.
بسیاری معتقدند گندمی که وارد چرخه خرید تضمینی نشده، تبدیل به آرد شده و بهدلیل پایین بودن ارزش پول ملی سر از مرزها درمیآورد؛ همچنین بهدلیل چند نرخه بودن قیمت آرد، آرد یارانهای و نیمهیارانهای به بازار آزاد راه یافته و به دلالان فروخته میشود و در نهایت وارد چرخه قاچاق میشود، مسألهای که با وجود انکار مسئولان مورد تأیید بسیاری از نانوایان است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سبزینه، تاریخ انتشار:۷بهمن ۱۳۹۹، کدخبر: sabzineh.org، ۹۲۴۵۸