شعار سال: رد پای وارد کننده استدلر در کوچه ایرج

اگر گذرتان به خیابان ۳۰ تیر یا قوام السلطنه سابق خورده باشد، به اسم کوچه‌ای به نام "ایرج" (کامران صالح) بر می‌خورید که در ابتدا آن یک سازه نیمه کاره قرار دارد و درست رو به روی بیمارستان شرکت نفت، عمارتی قجری قرار دارد که براساس اطلاعاتی که بر روی تابلو این خانه نصب شده است، این بنا را متعلق به "غلامحسین میرزا قاجار"  ملقب به "صدرالشعرا" با تخلص "بهجت" عنوان می‌کند که وی همان پدر "ایرج میرزا" شاعر معروف عصر مشروطه است.

در معرفی این بنا و تابلو نصب شده از تاریخچه این اثر توسط شهرداری، هیچ اشاره‌ای به سند و یا مدرکی که دال بر سکونت غلامحسین میرزا باشد، نشده است و به دلیل اینکه اسم این کوچه ایرج است، یک باور به وجود آمده که این بنا خانه پدری ایرج میرزا است و خانه خود ایرج میرزا نیز در ابتدا کوچه قرار داشته که تخریب شده و جای آن یک سازه نیمه کاره قرار دارد.

در بررسی نقشه‌های تاریخی به ویژه نقشه "عبدالغفار"، اسمی از خانه ایرج میرزا و پدرش در این کوچه به چشم نمی‌خورد و تنها در نقشه‌های دوره پهلوی اول و دوم، اسم کوچه ایرج ذکر شده است. در مصاحبه و تماس تلفنی با اساتید تهران شناس همچون استاد "عبدالله انوار" نیز قویاٌ قرار داشتن خانه ایرج میرزا در خیابان ۳۰تیر تکذیب می‌شود و این روایت تنها یک تاریخ شفاهی غلط است که از ادوار گذشته پیش آمده و امروز به عنوان یک تاریخچه جعلی دست به دست می‌گردد.

بررسی اسناد تاریخی این خانه که متعل به اوایل دوره پهلوی اول است، نشان می‌دهد که مالک این خانه شخصی ارمنی به نام "آشوت هوسپیان(یوسفیان)" است. وی یکی از تجار زمان خود و وارکننده "استدلر" در ایران بود. همچنین بررسی تاریخ شفاهی و افرادی که با این خانواده در ارتباط بودن، مالکیت این بنا به خانواده هوسپیان را تائید می‌کنند. این بنا ابتدا متعلق به عمه آقای هوسپیان بوده و بعد متعلق به آقای آشوت هوسپیان می‌شود و تا اواسط دوره پهلوی دوم در مالکیت این خانواده بوده است. بعدها مالکیت این خانه به شخصی به نام "رشید هاشمی" منتقل می‌شود.

مالک این خانه در سال ۱۳۸۲ درخواست تخریب و نوسازی این ملک را می‌کند که شهرداری طی توافقی با مالک این بنا و به دلیل واجد ارزش بودن آن، ملک ابتدا کوچه را با این بنا تهاتر می‌کند و اجازه ساخت پارکینگ و مجتمع تجاری را در بنا نبش کوچه را صادر می‌کند. بنا ابتدا کوچه نیز واجد ارزش قلمداد می‌شد ولی متاسفانه رای به تخریب آن داده شد. این بنا نیز متعلق به فردی به نام "قدرت لبنان" بود که پس از انقلاب توسط "ستاد اجرائی فرمان امام" مصادره می‌شود و سپس به مالکیت شهرداری تهران در می‌آید. پس از تهاتر ملک هوسپیان با ملک نبش کوچه، در هنگام عملیات عمرانی این پروژه چند کارگر سقوط می‌کنند و کشته و زخمی می‌شوند وهمین موضوع باعث توقف این پروژه و نیمه کاره رها شدن آن تا به امروز شده است.

مجموعه مشاهدات تاریخی و شفاهی نشان می دهد نه خانه ابتدا کوچه که قدیمی تر از خانه هوسپیان است و نه خانه هوسپیان، هیچ ارتباطی به غلامحسین میرزا و ایرج میرزا ندارد و حتی در سند آقای هوسپیان اسم کوچه "ایران" نوشته شده که خود این موضوع نشان دهنده غیر مرتبط بودن خانه ایرج میرزا و پدرش با این کوچه دارد.

متاسفانه از اینگونه غلط های تاریخی بسیار در حوزه بناهای تاریخی تهران مشاهده می‌شود و شاهد بودیم تا چند سال پیش "خانه سلطان بیگم شجاعی(خانه موزه بازار)" در محله عودلاجان را متعلق به "عمه ناصرالدین شاه" عنوان می‌کردند که بلاخره مشخص شد این خانه متعلق به "خواهر زن احمدشاه" است و ارتباطی با عمه ناصرالدین شاه ندارد و این یک دروغ تاریخی بوده که در فضای مجازی و متاسفانه توسط عده ای از اهل فن دست به دست می‌چرخید. حال در مورد این دو بنا نیز همین موضوع رخ داده و به نظر می‌رسد باید این غلط تاریخی را اصلاح کرد و عنوان بنا تخریب شده ابتدا کوچه و خانه دروغین پدری ایرج میرزا تغییر پیدا کرده و عنوان درست آن نوشته شود./کمیته پیگیری خانه‌های تاریخی تهران

 عکس فعلی و قدیمی خانه ها از آقای امیرحسین راد

پایگاه تحلیلی -خبری شعار سال، برگرفته از کانال تلگرامی میراث باشی