شعار سال: ارقام ارائه شده از سوی مرکز آمار را میتوان در این حالت تفسیر کرد؛ نخست آنکه به دلیل چسبندگی قیمتها به ویژه در بازار اقلام خوراکی میل به کاهش قیمت دیده نمیشود. هرچند در آمارهای ارائه شده نرخ تورم کالاهای خوراکی با اندکی ریزش قیمت همراه بوده، اما این کاهش آنقدر محسوس نیست که بتواند فرضیه چسبندگی قیمتها را انکار کند. تفسیر دوم را میتوان به سمت بازار پول هدایت کرد و تغییرات کلهای پولی را در روند تغییرات قیمتی بازار موثر دانست. در این حالت نیز اگرچه برآوردها از کاهش سرعت گردش پول در سایه انتظارات تورمی حکایت دارد اما به نظر میرسد تغییرات کلهای پولی با تاخیر به بازار قیمتی منتقل میشود. در هر صورت روند تغییرات بازارها را باید به سرنوشت برجام گره زد و احتمالات مربوط به تحولات سیاسی پیشرو را عامل تعیینکننده در تغییر جهتگیری بازارهای اقتصادی دانست.
تکرار الگوی تورمی
در تازهترین برآوردهای صورت گرفته از سوی مرکز آمار، نرخ تورم تمام اقلام مصرفی با افزایش همراه بوده است. برخلاف پیشبینیهای صورتگرفته از سوی مقامات پولی، قیمتها حرکت خود بر مسیر رو به رشد را تداوم بخشیده و علامتی از برگشت قیمتها به بازار کالاهای مصرفی ساطع نشده است. آنطور که گزارش مرکز آمار نشان میدهد نرخ تورم سالانه در پایان فروردین سال جاری به ۹/۳۸ درصد رسیده که نسبت به سال گذشته رشد ۵/۲ درصد افزایش نشان میدهد. بررسیها نشان میدهد که چنین نرخی در هیچیک از ماههای سال گذشته دیده نشده و حتی در برخی ماهها نرخ تورم بر مسیر نزولی در حرکت بود. با این حال به نظر میرسد رفتار مصرفکنندگان از اواسط سال گذشته به نفع افزایش قیمتها تغییر کرد و بازار کالاهای مصرفی رکوردهای قیمتی جدیدی را ثبت کرد. نرخ نزدیک به ۴۰ درصدی آخرین بار در سال ۹۸ اتفاق افتاد و پس از آن بازار شاهد برگشت قیمتها بود.
اما به نظر میرسد تحولاتی که پس از آن در بازارهای مالی شکل گرفته روند تغییرات قیمتی را به سمت دیگری سوق داده است. با توجه به در همتنیدگی تغییر و تحولات بازار پول با بازار کالاهای مصرفی باید نقش انتظارات تورمی در دورههای مختلف را بر میزان تغییرات قیمتی موثر دانست. برای مثال در برخی ماههای سال ۹۸ که نرخ تورم وارد محدوده ۴۰ درصدی شد بازارهای پولی و بازار داراییها نیز تحولات زیادی را از سر گذراندند. برای مثال در آن سال به دلیل هیاهوی شکلگرفته در بازارهای موازی و سرعت بالای رشد دلار و همچنین روند مثبت بازار سرمایه، سرعت گردش پول در اقتصاد افزایش زیادی داشت. با توجه به آنکه هیجانات شکلگرفته در بازار داراییها را میتوان اهرم اصلی بالا رفتن انتظارات تورمی قلمداد کرد، تمایل به نگهداری پول کاهش و اصطلاحا پول داغ در بازار زیاد شده بود. به این ترتیب انتظارات تورمی و سرعت بالای گردش پول در این سال را میتوان یکی از دلایل اصلی رشد تورم دانست.
نیروی محرکه انتظارات تورمی
به نظر میرسد چنین روندی در سال گذشته نیز تکرار شد، به طوری که در برخی ماههای سال بازارهای موازی میزبان خوبی برای سرمایههای مردمی بودند و در نتیجه پول زیادی در این بازارها معامله شد. بدیهی است شدت گرفتن هیجانات در این بازارها نیرومحرکه اصلی رشد انتظارات تورمی بوده و سرعت گردش را افزایش داده است. با این حال جهتگیری بازارها در نیمه دوم سال تغییر کرد که عموما در سایه تحولات سیاسی و تغییر چهره سیاسی آمریکا اتفاق افتاد. برآوردها نیز نشان میدهند که میزان رشد پول در ماههای پایانی سال گذشته کمتر شده، به طوری که بر اساس آمارهای بانک مرکزی رشد ۱۲ماهه پول در مهرماه سال گذشته ۶/۸۸ درصد بوده که در ادامه مسیر روند نزولی در پیش گرفته و به ۹/۵۶ درصد در بهمن ماه کاهش یافته است. چنین کاهشی نشاندهنده کاهش انتظارات تورمی در اقتصاد است که میتواند بر روند کلی نرخ تورم نیز تاثیرگذار باشد. هرچند در آمارهای ارائه شده نرخ تورم سالانه به ۳۹ درصد رسیده اما با توجه به اینکه تغییر بازارهای پولی با تاخیر به بازارهای قیمتی میرسد میتوان انتظار داشت که در ماههای پیشرو چنین تغییراتی در قیمتها دیده شود.
در آمارهای ارائهشده از سوی مرکز آمار، نرخ تورم نقطه به نقطه نیز رشد قابل توجهی داشته و به ۵/۴۹ درصد رسیده است. به این ترتیب نرخ تورم نقطهای به محدوده کانال ۵۰ درصدی نزدیک شده تا شاهد ثبت رکورد جدیدی از سال ۹۸ به بعد باشیم. چنین رشدی نشان میدهد که خانوارها در فروردین ماه سال جاری کالاهای مصرفی خود را ۵۰ درصد گرانتر از فروردین سال ۹۹ خریداری کردهاند. این نرخ در پایان سال گذشته ۷/۴۸ درصد اعلام شده بود، به این ترتیب شاهد رشد ۸/۰ درصدی تورم نقطهای فروردین ماه سال جاری هستیم. تورم ماهانه نیز در فروردین به ۷/۲ درصد رسیده که نشان از رشد ۹/۰ درصدی آن نسبت به سال گذشته دارد. به این ترتیب قیمتها به طور کلی در فروردین ماه خیر برداشته و بر مسیر رشد در حرکت بودهاند.
چسبندگی قیمت اقلام مصرفی
از میان کالاهای مصرفی میتوان نرخ تورم اقلام خوراکی را کماکان قابل توجه دانست. نرخ تورم نقطهای این گروه در فروردینماه به ۵/۶۳ درصد رسیده که نسبت به تورم ۶۷ درصدی این گروه در پایان سال گذشته ۵/۳ درصد کمتر شده است. با توجه به ضریب اهمیت ۶/۲۶ درصدی این گروه در سبد مصرفی خانوارها به نظر میرسد بخش زیادی از مخارج مصرفی برای این اقلام هزینه میشود. تورم سالانه اقلام خوراکی اما محدوده ۴۰ درصد را نیز رد کرده و به ۶/۴۳ درصد رسیده است، این در حالی است که تورم سالانه این گروه در پایان سال گذشته ۱/۳۹ درصد بوده است. در میان سایر کالاهای مصرفی نرخ تورم گروه حملونقل نیز قابل توجه است. تورم سالانه این گروه به به حدود ۷۰ درصد رسیده است.
تورم سالانه بازار مسکن نیز به ۲۶ درصد رسیده که با توجه به ضریب اهمیت ۳۵ درصدی این گروه چنین رشدی قابل توجه به نظر میرسد. با توجه به ضریب اهمیت ۵/۹ درصدی این گروه به نظر میرسد بخش زیادی از مخارج خانوارها نیز به سمت این گروه میرود.
به نظر میرسد تغییرات زیادی در بازار کالاهای مصرفی نیز در جریان است، به طوری که به دلیل شتاب رشد قیمتها در این بازار هزینههای زیادی صرف تامین نیازهای این گروه میشود. سال گذشته چند اتفاق مهم در این بازار دیده شد که به نظر میرسد نقش فشار تحریمها در این مساله بسیار پررنگ بوده است. گران شدن اقلام ضروری و مصرفی روزانه خانوارها مانند کره، روغن و مرغ از جمله اتفاقاتی است که در سال گذشته دامن گیر بازارهای مصرفی شد. این کالاها حتی در مواردی نایاب شدند و فروش کالایی مثل مرغ حتی جیرهبندی شد. بنا بر اعلام متولیان این گروه، ناتوانی کشور در تامین مواد اولیه مورد نیاز برای تامین این کالاها دلیل اصلی چنین اتفاقی بوده، مسالهای که در نهایت با گران شدن این اقلام و کاهش حضور آنها در سبد مصرفی خانوارها همراه شد. دلیل دیگری که خود را در افزایش قیمت کالاهای خوراکی نشان داد را میتوان چسبندگی رو به بالای قیمتها عنوان کرد. به عبارتی متولیان بازارهای مصرفی انتظارات تورمی را به دلیل ناملایمات اقتصادی و فشارهای خارجی پیش خور کرده و آن را به اقلام مصرفی خود تسری میدهند.
بازار چشمانتظار تحولات سیاسی
با این همه مهمترین عاملی که میتواند بر بازارهای داخلی تاثیرگذار باشد و جهتگیریها را تغییر دهد تحولات سیاسی پیشرو است. در حال حاضر ایران و آمریکا بر سر توافقات احتمالی بر سر برجام مذاکره میکنند و همین مساله موجب شکلگیری هیجاناتی در بازار داراییها شده است. برای مثال در بازار ارز شاهد افت متوالی قیمتها طی هفته جاری بودهایم که نشان از بازده منفی این بازار برای معاملهگران دارد. از سوی دیگر چراغهای بازار سرمایه نیز در عمده روزها قرمز بوده که نشان از رکود حاکم بر این بازار دارد. از سوی دیگر بازار مسکن نیز روزهای خوبی را از سر نمیگذارند و معاملهگرانقیمتهای پایینتری را در جریان معاملات خود پیشنهاد میدهند. همه این تغییرات در سایه برجام و توافقات احتمالی بین ایران و آمریکا در جریان است. در صورتی که اتفاق مثبتی پشت جریان شکل گرفته باشد انتظار میرود که بازار کالاهای مصرفی به یک آرامش قیمتی در ماههای آینده برسد و کاهش انتظارات تورمی تداوم داشته باشد. پایداری انتظارات تورمی میتواند جریان دست به دست شدن پول را نیز کاهش دهد و با آرام گرفتن بازار پول شاهد ثبات قیمتی در بازار کالاهای مصرفی نیز باشیم.
با این حال در صورتی که امیدواریها به احیای برجام به جایی نرسد و دو کشور به توافق مثبت و سازندهای دست نیابند همه بازارهای دارایی فعال شده و وارد مدار رشد میشوند. در این صورت باید منتظر افزایش جریان معاملات در بازارهای موازی باشیم که این رویه در نهایت به افزایش دوباره قیمتها منجر خواهد شد و نرخ تورم رکوردهای جدیدی را برجای خواهد گذاشت.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از جهان صنعت، تاریخ انتشار ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: 173947، jahanesanat.ir.