جمعه ۰۷ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 26 
پس از درگذشت امام خمینی فعالان موسیقی به تولید آلبوم‌هایی پرداختند که در وصف و مدح ایشان بود. موضوع دیگر توجه آهنگسازان و خوانندگان به اشعاری است که توسط بنیانگذار انقلاب اسلامی سروده شده است. با گذشت بیش از سه دهه هنرمندان همچنان به تولید آثاری می‌پردازند که محوریت آن‌ها امام خمینی است.
شعار سال: یکی از اتفاقات مهم تاریخ معاصر کشور ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی (ره) است که در تاریخ چهاردهم خردادماه سال ۱۳۶۸ به وقوع پیوست. درگذشت رهبر انقلاب در مقطعی رخ داد که ایران جنگ هشت‌ساله ایران و عراق را پشت سر گذاشته بود و خستگی این نبرد تحمیلی هنوز از تن مردم و مسئولان کشور به در نشده بود. درگذشت امام خمینی همه مردم کشور را در سوگ و اندوه فرو برد و تلخی این واقعه تا به آنجا بود که مردم دیگر کشور‌های مسلمان نیز به سوگواری واداشت.
این اتفاق در حالی رخ داد که فقط یک دهه و اندی از انقلاب اسلامی گذشته بود و خب در این مدت زمان محدود هنوز بسیاری از قوانین و سیاست‌گذاری‌ها به درستی و کامل انجام نشده بود. به طور مثال در دهه شصت موسیقی بنا به نظر مسئولان وقت مقوله‌ای ممنوع بود و این ممنوعیت تا به آنجا جدی بود که اهالی موسیقی برای حمل ساز باید مجوز می‌گرفتند، در غیر این صورت سازشان توقیف می‌شد و احکامی برای متهم یا همان حمل کننده ساز صادر می‌شد. باید یادآور شد موسیقی حتی در اوائل دهه هفتاد نیز وضعیت مشخصی نداشت و در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته بود و به مدد تلاش برخی از خوانندگان و آهنگسازان بود که عمویت یافت و به هنری مردمی تبدیل شد.
اتفاق مورد توجهی که در اواخر دهه شصت و پس از درگذشت بنیانگذار انقلاب با وجود محدودیت‌های بسیار رخ داد. تلاش خوانندگان، آهنگسازان و نوازندگان برای ارائه قطعات و آلبوم‌هایی با موضوع امام خمینی (ره) بود. حاصل این تلاش تولید نخستین آلبومی بود که در همان سال ۱۳۶۸ پس از فوت امام راحل در دسترس مردم قرار گرفت و «دریغا» نام داشت. در ادامه این اتفاق بود که دیگر هنرمندان نیز به تولید آلبوم‌هایی با موضوعیت امام خمینی پرداختند و در این میان برخی نیز به خوانش اشعار ایشان پرداختند.
همانطور که گفته شد پس از درگذشت رهبر انقلاب قطعات متعددی در مدح و وصف ایشان تولید شد که حال برای مردم به قطعاتی خاطره‌انگیز بدل شده‌اند و مطرح‌ترین آن‌ها «ای دریغا» با صدای محمد گلریز است. اما آنچه کمتر مورد توجه قرارگرفته آلبوم‌هایی است که پس از آن واقعه، با موضوع و محوریت امام و اشعار ایشان تولید و ارائه شده است. با یادآوری اینکه از سال ۱۳۶۸ تولید و انتشار مجموعه‌های موسیقایی بر اساس شخصیت امام و اشعار ایشان اتفاقی مورد توجه بوده و تا به امروز ادامه داشته است.
در ادامه این گزارش به آلبوم‌هایی پرداخته می‌شود که با موضوع و محوریت امام راحل (ره) و بر اساس اشعارایشان منتشر شده است.
آلبوم «دریغا» / علیرضا افتخاری و دیگران
اولین آلبومی که در سوگ امام خمینی در همان سال ۱۳۶۸ توسط مرکز نشر و حفظ آثار انقلابی منتشر شد، «دریغا» بود. یک طرف نوار کاست فقط به آواز‌ها و تصنیف علیرضا افتخاری همراه با نی سید محمد موسوی شوشتری اختصاص داشت و طرف دیگر به تصنیفِ معروف و موفق «دریغا» به خوانندگی محمد گلریز، تصنیف «رهبرا از پی فرمان تو برخاسته ایم» به خوانندگی جهانگیر زمانی و دو سرودِ «وا مصیبت» و «غمت را بر دل و جان رهگذر باد» به خوانندگی مهرداد کاظمی.
در میان قطعات آلبوم «دریغا» تصنیف «بوی گل» با صدای علیرضا افتخاری که در آن مقطع خواننده‌ای جوان بود و در میان اهالی موسیقی سنتی کسب اعتبار کرده بود یکی از زیباترین و غم‌انگیزتری کارهاست.
شوشتری با صدای علیرضا افتخاری
تصنیف «بوی گل» با صدای علیرضا افتخاری
«غم‌نامه» با صدای علیرضا افتخاری
آلبوم «یاد یار» /حسام‌الدین سراج
«یاد یار» نام آلبومی است که در سال ۱۳۶۹ در مدح و سوگ امام راحل تولید شده است. آهنگساز این مجموعه موسیقایی محسن نفر است و حسام‌الدین سراج خوانندگی آن را به عهده داشته است. موضوع قابل توجه درباره این اثر خوانش اشعاری سروده امام راحل در سوگ خودش است. پیش از انتشار آلبوم «یاد یار» و پس از فوت رهبر انقلاب بود که اشعار ایشان در روزنامه کیهان و دیگر جراید آن مقطع منتشر شد.
«یاد یار» با صدای حسام‌الدین سراج/طرف اول
«یاد یار» با صدای حسام‌الدین سراج/طرف دوم
آلبوم «شبانگاهان» /عبدالحسین مختاباد
«شبانگاهان» سومین آلبومی است که پنج سال پس از فوت رهبر انقلاب (در سال ۱۳۷۳) منتشر شد. آهنگسازی این مجموعه موسیقایی که حاوی ۸ قطعه است، به عهده فریدون شهبازیان بوده و عبدالحسین مختاباد خواننده آن است. مختاباد در این اثر به خوانش یکی از اشعار امام خمینی پرداخته که در آلبوم «ساز و آواز» یا «قبله نماز» نام دارد. فریدون شهبازیان و مختاباد هیچگاه عنوان نکرده‌اند که کل قطعات آلبوم در مدح و سوگ امام راحل است و چند سال بعد بود که عبدالحسین مختاباد گفت قطعه «شبانگاهان» را برای امام خمینی خوانده است.
قطعه «شبانگاهان» با صدای عبدالحسین مختاباد
«قبله نماز» شعر امام خمینی با صدای مختاباد
آلبوم «حضور سبز ۱ و۲» /با حضور خوانندگان مختلف
آلبوم «حضور سبز ۱ و۲» تولید انتشارات دفتر موسیقی سروش است که با همکاری واحد موسیقی صدا و سیما منتشر شده است. این آثار در برگیرنده آهنگ و شعر‌هایی با حضور چهره‌های قدیمی و جدید موسیقی، در رثا و سوگنامه امام خمینی (ره) است. در این آلبوم ۱۱ قطعه با حضور چهره‌هایی مثل محمد اصفهانی، مجید اخشابی، حسین زمان، حمید غلامعلی، بیژن خاوری، مهدی سپهر، پرویز طاهری، امید سیاره، حسین بهادری و… وجود دارد.
مجید اخشابی چند سال پیش در صفحه شخصی خود نوشته بود: «امام به موسیقی علاقمند بود و نتیجه و چکیده همین علاقه در شعر‌های ایشان به خوبی خود را نشان می‌دهد. شعر‌هایی عمیق و عرفانی و گاه عاشفانه، اما با ریتمی درونی و انرژیک. شعر‌هایی که به گفته اکثر آهنگسازانی که بر روی شعر‌های حضرت امام (ره) کار کرده‌اند، به دلیل ریتم درونی و بار موسیقایی‌شان کار آهنگساز را برای انجام کار و ساخت آهنگ راحت کرده است.»
حسین زمان درباره کار دومی که برای امام خمینی خوانده و در آلبوم «حضور سبز دو» ارائه کرده، گفته است: «کار دوم یک کار فوق العاده عاشقانه بود و یک درد دل عاشقانه در رثای عزیزی از دست رفته که من آن را به امام نسبت دادم.»
آلبوم «خورشید مستان ۱ و ۲» /مرتضی قاسمی و علی تفرشی
دو آلبوم «خورشید مستان» آثار دیگری هستند که در سال ۱۳۹۰ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری ارائه شده‌اند و به حضرت امام می‌پردازند. اشعار این دو مجموعه سروده علیرضا قزوه است. آهنگساز و خواننده آلبوم «خورشید مستان۱» مرتضی قاسمی است و «خورشید مستان ۲» را نیز محمد میرزمانی آهنگسازی کرده و علی تفرشی خواننده آن است.
آلبوم «سایه دوست» / عبدالحسین مختاباد
سایه دوست نام یک آلبوم موسیقی اثر عبدالحسین مختاباد، هنرمند ایرانی است که در سبک سنتی ایرانی تهیه شده و دارای ۸ آهنگ است. در این آلبوم که آهنگسازی و تنظیم آن نیز به عهده مختاباد بوده، اشعار حافظ شیرازی، امام خمینی، مهرداد اوستا، شمس مغربی، عبدالجبار کاکایی، ه. الف. سایه و شاعر افغانی خوانده شده است. آهنگسازی و تنظیم این آلبوم را نیز خود مختاباد بر عهده داشته است.
قطعه «حدیث دل» یکی از آثار آلبوم «سایه دوست» سروده امام خمینی (ره) است.
قطعه «سایه دوست» با صدای عبدالحسین مختاباد
قطعه «حدیث دل» شعری از امام خمینی با صدای مختاباد
این اتفاق در حالی رخ داد که فقط یک دهه و اندی از انقلاب اسلامی گذشته بود و خب در این مدت زمان محدود هنوز بسیاری از قوانین و سیاست‌گذاری‌ها به درستی و کامل انجام نشده بود. به طور مثال در دهه شصت موسیقی بنا به نظر مسئولان وقت مقوله‌ای ممنوع بود و این ممنوعیت تا به آنجا جدی بود که اهالی موسیقی برای حمل ساز باید مجوز می‌گرفتند، در غیر این صورت سازشان توقیف می‌شد و احکامی برای متهم یا همان حمل کننده ساز صادر می‌شد. باید یادآور شد موسیقی حتی در اوائل دهه هفتاد نیز وضعیت مشخصی نداشت و در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته بود و به مدد تلاش برخی از خوانندگان و آهنگسازان بود که عمویت یافت و به هنری مردمی تبدیل شد.
اتفاق مورد توجهی که در اواخر دهه شصت و پس از درگذشت بنیانگذار انقلاب با وجود محدودیت‌های بسیار رخ داد. تلاش خوانندگان، آهنگسازان و نوازندگان برای ارائه قطعات و آلبوم‌هایی با موضوع امام خمینی (ره) بود. حاصل این تلاش تولید نخستین آلبومی بود که در همان سال ۱۳۶۸ پس از فوت امام راحل در دسترس مردم قرار گرفت و «دریغا» نام داشت. در ادامه این اتفاق بود که دیگر هنرمندان نیز به تولید آلبوم‌هایی با موضوعیت امام خمینی پرداختند و در این میان برخی نیز به خوانش اشعار ایشان پرداختند.
همانطور که گفته شد پس از درگذشت رهبر انقلاب قطعات متعددی در مدح و وصف ایشان تولید شد که حال برای مردم به قطعاتی خاطره‌انگیز بدل شده‌اند و مطرح‌ترین آن‌ها «ای دریغا» با صدای محمد گلریز است. اما آنچه کمتر مورد توجه قرارگرفته آلبوم‌هایی است که پس از آن واقعه، با موضوع و محوریت امام و اشعار ایشان تولید و ارائه شده است. با یادآوری اینکه از سال ۱۳۶۸ تولید و انتشار مجموعه‌های موسیقایی بر اساس شخصیت امام و اشعار ایشان اتفاقی مورد توجه بوده و تا به امروز ادامه داشته است.
در ادامه این گزارش به آلبوم‌هایی پرداخته می‌شود که با موضوع و محوریت امام راحل (ره) و بر اساس اشعارایشان منتشر شده است.
آلبوم «دریغا» / علیرضا افتخاری و دیگران
اولین آلبومی که در سوگ امام خمینی در همان سال ۱۳۶۸ توسط مرکز نشر و حفظ آثار انقلابی منتشر شد، «دریغا» بود. یک طرف نوار کاست فقط به آواز‌ها و تصنیف علیرضا افتخاری همراه با نی سید محمد موسوی شوشتری اختصاص داشت و طرف دیگر به تصنیفِ معروف و موفق «دریغا» به خوانندگی محمد گلریز، تصنیف «رهبرا از پی فرمان تو برخاسته ایم» به خوانندگی جهانگیر زمانی و دو سرودِ «وا مصیبت» و «غمت را بر دل و جان رهگذر باد» به خوانندگی مهرداد کاظمی.
در میان قطعات آلبوم «دریغا» تصنیف «بوی گل» با صدای علیرضا افتخاری که در آن مقطع خواننده‌ای جوان بود و در میان اهالی موسیقی سنتی کسب اعتبار کرده بود یکی از زیباترین و غم‌انگیزتری کارهاست.
شوشتری با صدای علیرضا افتخاری
تصنیف «بوی گل» با صدای علیرضا افتخاری
«غم‌نامه» با صدای علیرضا افتخاری
آلبوم «یاد یار» /حسام‌الدین سراج
«یاد یار» نام آلبومی است که در سال ۱۳۶۹ در مدح و سوگ امام راحل تولید شده است. آهنگساز این مجموعه موسیقایی محسن نفر است و حسام‌الدین سراج خوانندگی آن را به عهده داشته است. موضوع قابل توجه درباره این اثر خوانش اشعاری سروده امام راحل در سوگ خودش است. پیش از انتشار آلبوم «یاد یار» و پس از فوت رهبر انقلاب بود که اشعار ایشان در روزنامه کیهان و دیگر جراید آن مقطع منتشر شد.
«یاد یار» با صدای حسام‌الدین سراج/طرف اول
«یاد یار» با صدای حسام‌الدین سراج/طرف دوم
آلبوم «شبانگاهان» /عبدالحسین مختاباد
«شبانگاهان» سومین آلبومی است که پنج سال پس از فوت رهبر انقلاب (در سال ۱۳۷۳) منتشر شد. آهنگسازی این مجموعه موسیقایی که حاوی ۸ قطعه است، به عهده فریدون شهبازیان بوده و عبدالحسین مختاباد خواننده آن است. مختاباد در این اثر به خوانش یکی از اشعار امام خمینی پرداخته که در آلبوم «ساز و آواز» یا «قبله نماز» نام دارد. فریدون شهبازیان و مختاباد هیچگاه عنوان نکرده‌اند که کل قطعات آلبوم در مدح و سوگ امام راحل است و چند سال بعد بود که عبدالحسین مختاباد گفت قطعه «شبانگاهان» را برای امام خمینی خوانده است.
قطعه «شبانگاهان» با صدای عبدالحسین مختاباد
«قبله نماز» شعر امام خمینی با صدای مختاباد
آلبوم «حضور سبز ۱ و۲» /با حضور خوانندگان مختلف
آلبوم «حضور سبز ۱ و۲» تولید انتشارات دفتر موسیقی سروش است که با همکاری واحد موسیقی صدا و سیما منتشر شده است. این آثار در برگیرنده آهنگ و شعر‌هایی با حضور چهره‌های قدیمی و جدید موسیقی، در رثا و سوگنامه امام خمینی (ره) است. در این آلبوم ۱۱ قطعه با حضور چهره‌هایی مثل محمد اصفهانی، مجید اخشابی، حسین زمان، حمید غلامعلی، بیژن خاوری، مهدی سپهر، پرویز طاهری، امید سیاره، حسین بهادری و… وجود دارد.
مجید اخشابی چند سال پیش در صفحه شخصی خود نوشته بود: «امام به موسیقی علاقمند بود و نتیجه و چکیده همین علاقه در شعر‌های ایشان به خوبی خود را نشان می‌دهد. شعر‌هایی عمیق و عرفانی و گاه عاشفانه، اما با ریتمی درونی و انرژیک. شعر‌هایی که به گفته اکثر آهنگسازانی که بر روی شعر‌های حضرت امام (ره) کار کرده‌اند، به دلیل ریتم درونی و بار موسیقایی‌شان کار آهنگساز را برای انجام کار و ساخت آهنگ راحت کرده است.»
حسین زمان درباره کار دومی که برای امام خمینی خوانده و در آلبوم «حضور سبز دو» ارائه کرده، گفته است: «کار دوم یک کار فوق العاده عاشقانه بود و یک درد دل عاشقانه در رثای عزیزی از دست رفته که من آن را به امام نسبت دادم.»
آلبوم «خورشید مستان ۱ و ۲» /مرتضی قاسمی و علی تفرشی
دو آلبوم «خورشید مستان» آثار دیگری هستند که در سال ۱۳۹۰ توسط مرکز موسیقی حوزه هنری ارائه شده‌اند و به حضرت امام می‌پردازند. اشعار این دو مجموعه سروده علیرضا قزوه است. آهنگساز و خواننده آلبوم «خورشید مستان۱» مرتضی قاسمی است و «خورشید مستان ۲» را نیز محمد میرزمانی آهنگسازی کرده و علی تفرشی خواننده آن است.
آلبوم «سایه دوست» / عبدالحسین مختاباد
سایه دوست نام یک آلبوم موسیقی اثر عبدالحسین مختاباد، هنرمند ایرانی است که در سبک سنتی ایرانی تهیه شده و دارای ۸ آهنگ است. در این آلبوم که آهنگسازی و تنظیم آن نیز به عهده مختاباد بوده، اشعار حافظ شیرازی، امام خمینی، مهرداد اوستا، شمس مغربی، عبدالجبار کاکایی، ه. الف. سایه و شاعر افغانی خوانده شده است. آهنگسازی و تنظیم این آلبوم را نیز خود مختاباد بر عهده داشته است.
قطعه «حدیث دل» یکی از آثار آلبوم «سایه دوست» سروده امام خمینی (ره) است.
قطعه «سایه دوست» با صدای عبدالحسین مختاباد
قطعه «حدیث دل» شعری از امام خمینی با صدای مختاباد
لبوم «سبوی عشق» /سیدجلاالدین محمدیان
آلبوم «سبوی عشق» اثر دیگری با موضوع و محوریت بنیانگذار انقلاب است که توسط مرکز موسیقی حوزه هنری در سال ۱۳۹۰ تولید و ارائه شده است. خواننده و آهنگساز این اثر سیدجلال‌الدین محمدیان است.
آلبوم «غم دیدار» /اثر مهدی نظری
آلبوم «غم دیدار» با آهنگسازی مهدی نظری یکی از تک‌خوان‌های گروه سرود «بچه‌های آباده» که در دهه شصت بسیار مورد توجه بود، مجموعه‌ای موسیقایی است که سال ۱۳۹۰ بر اساس اشعار امام خمینی (ره) با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است.
این آلبوم شامل هفت قطعه از اشعار امام خمینی است که خواننده سه اثر از آن مهدی نظری است. علیرضا وکیل‌منش و مسعود نوریان که نزد استاد شجریان شاگردی کرده‌اند نیز هرکدام دو قطعه را خوانده‌اند. یکی از نکات قابل توجه این آلبوم حضور نوازندگان برجسته‌ای، چون ارسلان کامکار (نوازنده ویلن و آلتو)، کریم قربانی (نوازنده ویلنسل) و علیرضا خورشیدفر (نوازنده کنترباس)، صابر نظرگاهی (نوازنده تار)، پویا سرایی (نوازنده سنتور)، داود ورزیده (نوازنده نی)، شهرام غلامی (نوازنده عود) است.
مهدی نظری طی گفتگو با رسانه‌ها در معرفی آلبوم «غم دیدار» گفته است: «کاری که برای امام و با اشعار ایشان انجام داده‌ام به هیچ وجه سفارشی نیست، یعنی کار را کسی به من سفارش نداد. به شکل اتفاقی یک نسخه از دیوان امام خمینی در سال ۸۷ به دستم رسید و ضمن مطالعه شعر‌هایی را که قابلیت ملودی گذاشتن دارند انتخاب کردم و شروع کردم برای خودم آهنگ گذاشتن روی اشعار امام؛ سعی هم کردم که اشعاری باشند که با دستخط خود حضرت امام منتشر شده‌اند. بعد از اینکه چهار تا از این آثار آماده شد به حجت الاسلام و المسلمین شاه‌مرادی (مدیرعامل موسسه فرهنگی و هنری عروج) پیشنهاد کردم که چنین کاری را انجام داده‌ام و اگر امکان داشته باشد کار‌ها را ضبط کنم و ایشان نیز با بزرگواری و لطف فراوان پذیرفتند و کار را به آقای شاه‌آبادی (معاون هنری وقت وزارت ارشاد) معرفی کردند که ایشان نیز کمک بسیاری کردند و و مقدمات ضبط کار فراهم شد. اواخر سال ۸۹ قرارداد کار بسته شد و ضبط آن‌ها آغاز و نزدیک هشت ماه طول کشید.»
آلبوم «دیدار دوست» /اثر مهدی نظری
آلبوم موسیقی «دیدار دوست» به آهنگسازی مهدی نظری با اشعار بنیانگذار جمهوری اسلامی یکی دیگر از مجموعه‌های موسیقایی است که در سال ۱۳۹۲ توسط دفتر موسیقی انجمن موسیقی ایران منتشرشده و مهدی نظری، مسعود نوریان و علیرضا وکیلی‌منش خوانندگان آن هستند.
«محرم راز» در دستگاه نوا، «یاد دوست» در دستگاه همایون، «ساحل وجود» در آواز ابوعطا، «روز وصل» در آواز افشاری، «غم دیدار» در دستگاه سه گاه، «چشم بیمار» در آواز بیات ترک و «قافله» در دستگاه شور آثاری هستند که بر اساس اشعاری از امام خمینی (ره) در آلبوم «دیدار دوست» گردآوری شده‌اند.
ارسلان کامکار، پویا سرایی، پریچهر خواجه، میثم مروستی، پدرام فریوسفی، سامان صمیمی، کریم قربانی، علیرضا خورشیدفر، ناصر رحیمی، حسین پورمعین، نوازندگانی هستند که در این اثر هنرنمایی کرده‌اند.
«دیدار دوست» را می‌توان نخستین آلبومی دانست که تمامی اشعارش از دیوان امام خمینی (ره) انتخاب شده است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از ایلنا، تاریخ انتشار: ۱۶ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۱۰۸۵۱۵۳، www.ilna.news
برگزیده ها