تحلیل هایی به سان تیراژهای فیلم سینمایی به ذهن آدمی متبادر می شود و آشفتگی اذهان نگران را دو چندان می نماید. نگرانی از خطرات یک انفجار مهیب که اگر همچون همیشه با واژه شانس قرابتی دیرینه نداشتیم، شاید شاهد یک سونامی فاجعه انسانی بودیم.

خروجی کانالهای خبری گناوه و استان همگی از وقوع انفجاری مهیب در ایستگاه تقویت فشار شهرستان گناوه خبر دارد. انفجار ناشی از گاز ترش حاوی سولفید هیدروژن (H2S) و انتشار این گاز سمّی در محیط با غلظت های بسیار بالا و کشنده که آدمی را به یاد فجایع ناشی از گازهای شیمایی کشنده سیانور و خردل بکار گرفته در جنگ تحمیلی می اندازد.

علی ایحال فارغ از هر گونه تحلیل اجتماعی و ابعاد غیر فنی این موضوع و موارد مشابه اخیر، آسیب شناسی حادثه را از نگاه فنی تحلیل می نماییم:

1 شواهد و تصاویر بیانگر قرمز شدن آسمان گناوه به سبب این حادثه می باشد و این مهم بیانگر سوختن گاز ترش است. گاز ترش در واقع گاز طبیعی است که از چاه خارج می شود و کاملا بی رنگ و بی بو می باشد و کشنده ترین سمّ یعنی گاز H2S را به همراه دارد که با کوچکترین استنشاق، هر جنبنده ای را به کام مرگ فرو می برد. بیش از ۹۹ درصد افراد پیرامون این خطوط از موضوع آگاهی ندارند لذا اگر انفجار صورت نمی گرفت تا در آتش سوخته نمی شد، خدا می داند با روان شدن آن، چه فاجعه ای در انتظار مردم آن منطقه بود.

به عبارتی همانطور که اشاره شد، چنانچه انفجارصورت نمی پذیرفت و این گاز ترش که حاوی سم کشنده H2S است سوخته نمی شد،با جریان بادهمراه گردیده و تلفات انسانی به بار می آورد، بدون آنکه کسی علتش را بداند؛ اما خوشبختانه با شروع نشتی، انفجار صورت می پذیرد و گاز ترش آتش گرفته که باالطبع ماده سمی مذکور نیز سوخت می شود.

2 وجود ۵ خط لوله نفت، خط لوله آب رسانی کوثر، خط لوله اتیلن غرب و خط لوله ۶۰۰ کیلومتری گاز ترش از پالایشگاه چهارم ( فازهای ۶، ۷ و ۸ عسلویه) مجتمع گاز پارس جنوبی به چاههای نفت آغاجری، پتانسل خطر بسیار بزرگی است که آینده مناطق عسلویه تا شمال استان و آغاجری را تهدید می نماید.

3 عدم وجود تاسیسات ایمنی مجهز که در هر شرایطی از بحران، بتواند چابک عمل نماید.

4 عدم وجود پدافند غیر عامل گازی در چنین منطقه حساسی بطوریکه بتواند نقش امداد رسانی و آگاهی را بموقع به انجام رساند.

5 عدم آگاهی مردم مناطقی که خط لوله گاز ترش از آن مناطق عبور می کند و خطر همیشگی رقم خوردن فاجعه انسانی در آن وجود دارد

6 تحلیل هزینه - فرصت و بررسی ریسک انتقال گاز ترش به چاههای نفت آغاجری ضروریست؛ آن هم با وجود تاسیسات پتروشیمی در غرب کشور و وجود پایتخت انرژی ایران.

7 از آنجا که به مرور، این خطوط لوله (نفت، آب و گاز) در این موقعیت قرار گرفته و راه اندازی شده اند، بنابراین تدابیر ایمنی در این سطح و اندازه و جهت جلوگیری از فجایع احتمالی اندیشیده نشده است.

با عنایت به نکات بالا، راهکارهای ذیل جهت پیشگیری از حوادث مشابه پیشنهاد می گردد:

1 تحمل هزینه و نپذیرفتن ریسک فاجعه انسانی در انتقال خط لوله گازی ۶۰۰ کیلومتری به منطقه آغاجری با نصب یک برج در پالایشگاه چهارم و نهایتا شیرین سازی گاز طبیعی و انتقال آن ضروریست تا حداقل خطر گاز سمّی و بسیار کشند H2S مدیریت گردد.

2 اینکه ایجاد پتروشیمی ها در غرب کشور به صرفه بوده است یا خیر و پیش از این هزینه فرصت ایجاد/ عدم ایجاد آن تحلیل گردیده یا خیر، به آن نمی پردازیم اما به دلایلی که عنوان گردید، صحیح نیست تاسیسات مذکور بیش از این توسعه پیدا نمایند تا نیازمند خطوط طولانی از عسلویه به آنجا و مخاطرات در مسیر آن باشیم.

3 تصاویر منتشر شده از حادثه گناوه، بیانگر شکستن جوش لوله یا خروج غیر منتظره پیگ (توپی که جهت تمیز کردن رسوبات لوله های گازی وارد لوله می‌شود) از لوله می باشد که موجب خروج گاز ترش شده است اما خوشبختانه با شعله های آتش بدرقه شده است. با عنایت به این موضوع، باید یادآور شد که امروز مسیرهای خط لوله، مجهز به دوربین های مداربسته و نورهای مادون قرمز هستند که با ورود هر جنبنده ای به منطقه یا مشاهده خطر، مراتب را به مرجع اصلی گزارش داده و بالگردهای بدون سرنشین به کنترل منطقه می پردازند.

4 مراقبت های دوره ای خطوط لوله و تقویت پوشش های آن و تاکید بر ایجاد و تجهیز مراکز ایمنی و آتشنشانی مختص خطوط موجود در منطقه.

انتظار می رود با عنایت به نکات و راهکارهای ارائه شده، تدابیر خاصی از سوی مقام عالی وزارت نفت و مجموعه محترم اتخاذ گردد، چرا که وجود خطوط گاز ترش در مراکز زندگی انسانی، پتانسیل ایجاد فجایع بزرگ را دارد.

گرچه عسلویه بیشترین ریسک را در اینخصوص در ایران دارا می باشد اما باید به اینگونه حوادث نیز توجه نمود، علیرغم اینکه هنوز پایتخت انرژی ایران از تاسیسات حرفه ای ایمنی رنج می برد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت خبری خلیج فارس، تاریخ انتشار: 18 مرداد 1395، کدخبر: 111151، www.pgnews.ir