شعارسال: مجتبی اسماعیلی، مصطفی الکاظمی نخست‌وزیر عراق مدت‌هاست دعوتنامه‌هایی برای سران منطقه ارسال کرده تا آن‌ها را به نشست بغداد و به تعبیر بهتر نشست همسایگان عراق دعوت کند. وی در این راستا از رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان و آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان به‌عنوان سران کشور‌های فعال منطقه دعوت کرده است. در این نشست همچنین نمایندگان و سران اردن، کویت، مصر و اتحادیه اروپا حضور خواهند داشت.

تلاش کاظمی برای تثبیت موقعیت خود در عراق

این نشست که برای اواخر آگوست برنامه‌ریزی شده، تازه‌ترین تلاش نخست‌وزیر عراق است تا بتواند جایگاه خود را در عراق تثبیت و بغداد را نیروی مؤثر و سازنده غرب آسیا معرفی کند. این تلاش درحالی است که پس از ورود نیرو‌های آمریکایی به عراق به بهانه مبارزه با گروه تروریستی داعش، رسانه‌های غربی همواره تلاش کردند چهره‌ای بی‌ثبات، ناامن و خشونت زده جلوه دهند.

برگزاری نشست بغداد تاکنون با یک حاشیه و یک تحلیل همراه بوده است؛ حاشیه نشست دعوت نکردن دولت عراق از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه و تحلیل، چراغ سبز نشان دادن آمریکا به کاظمی برای این دعوت و به‌طور کلی برگزاری نشست بزرگی در چنین سطحی است. بی‌تردید ناامنی و بی‌ثباتی در داخل عراق و همسایگان این کشور ناامنی و بی‌ثباتی منطقه غرب آسیا را منجر می‌شود و امنیت همه کشور‌های منطقه به یکدیگر وابسته است. ولی سؤال این است که آیا بغداد نفوذ، منابع و اعتبار لازم را برای ایجاد منطقه‌ای با ثبات در اختیار دارد؟

محمدعلی الحکیم، تحلیلگر عراقی دراین‌باره معتقد است نشست بغداد نمی‌تواند زاییده فکر کاظمی باشد و با کمک‌های آمریکا انجام می‌شود تا وضعیت وی را نزد افکار عمومی عراق و منطقه سفید کنند. علاوه بر این، منطقه نیز تحمل تنش بیشتر را ندارد و آمریکا برای کاهش تنش به کاظمی چراغ سبز نشان داده است.

میانجی‌گری، خواسته بغداد از برگزاری نشست

 بهار سال گذشته بود که ناظران منطقه از گزارش‌هایی در زمینه میانجی‌گری بغداد میان عربستان و ایران خبر و آن را با هیجان زیادی بازتاب دادند. عراقی‌ها همچنین تلاش می‌کنند میان ترکیه و مصر صلح برقرار کنند و مشابه این اقدام را میان آنکارا و ابوظبی انجام دهند. کاهش تنش در منطقه به نفع یمنی‌ها، فلسطینی‌ها، لیبیایی ها، سوری‌ها و عراقی‌ها خواهد بود؛ اما جنبه دیگری وجود دارد و آن نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه است. درواقع مصطفی الکاظمی و آمریکا که از وی حمایت می‌کند، خوب می‌دانند نمی‌توانند جایگاه و تقارب میان مردم ایران و عراق را سست کنند، بنابراین در تلاش هستند با ظرافت خاصی این کار را انجام دهند.

برخی‌ها در عراق دعوت عربستان را مهم‌تر از دعوت رئیس‌جمهور سوریه تلقی می‌کنند، زیرا بیشتر تروریست‌هایی که وارد عراق شدند، تابعیت سعودی دارند

برقراری روابط با قدرت‌های مهم منطقه مانند مصر، اردن، ترکیه، عربستان و امارات به کاظمی قدرت بیشتری می‌دهد تا بدون تحریک تهران، میان دو کشور فاصله بیندازد، ولی نکته‌ای که فراموش کرده، این است که مردم عراق واقع‌بین هستند و جایگاه ایران را نزد خود فراموش نمی‌کنند. کاظمی در تلاش است با راهنمایی‌های آمریکا از گذر نشست بغداد روابط تهران و بغداد را از سطح ملت-ملت-دولت به سطح دولت-دولت برساند تا از نقش ایران در عراق کاسته شود. حال سؤال پیش می‌آید شانس موفقیت کاظمی چقدر است؟

 

نباید فراموش کرد عراق در آستانه انتخابات پارلمانی قرار دارد و هرگونه اقدام مصطفی الکاظمی جنبه تثبیت موقعیت خود را پیدا می‌کند. بی‌تردید آمریکاست که می‌تواند نشستی در سطح نشست بغداد آن هم با حضور سران کشور‌های منطقه برگزار کند؛ نشستی که تاکنون هیچ یک از نخست‌وزیران عراق نتوانستند آن را انجام دهند و ظرفیت بغداد نیز ظرفیتی نیست که بتواند از عهده برگزاری چنین نشستی برآید.

چرا بشار اسد دعوت نشد؟

 درباره علت دعوت نکردن از بشار اسد گزینه‌های زیادی مطرح است، ازجمله سیگنال‌های ارسال‌شده از سوی اردوغان، موضع منفی دولت فرانسه و نیز درخواست احتمالی عربستان که می‌تواند نقش مهمی در این راستا داشته باشد. در هر صورت وزارت امور خارجه عراق مسئول اصلی ارسال دعوتنامه به سران کشور‌های منطقه و این منبع نیز به‌طور رسمی دعوت از رئیس‌جمهور سوریه را رد کرده است.

وزارت امور خارجه عراق اعلام کرد دعوت فالح الفیاض، رئیس حشدالشعبی از بشار اسد رسمی نیست و این نشان می‌دهد دولت کاظمی همچنان سوگیری‌های خاص خود را نسبت به مقاومت دارد. با وجود این، سوریه عامل مهمی در زمینه برقراری ثبات منطقه است و ثبات و آرامش عراق و سوریه به یکدیگر وابستگی دارد.

 

 یکی از علت‌های دعوت نکردن از بشار اسد را می‌توان اختلافات میان سوریه و عربستان و احتمال حضور پادشاه عربستان در نشست دانست.

تحلیلگر عراقی گفت: برخی‌ها در دولت عراق دعوت عربستان را مهم‌تر از دعوت رئیس‌جمهور سوریه تلقی می‌کنند، زیرا بیشتر تروریست‌هایی که وارد عراق شدند و اکنون در زندان الحوت زندانی هستند، تابعیت سعودی دارند. به همین دلیل برخی‌ها در بغداد فکر می‌کنند حضور عربستان و حل اختلافات بغداد با ریاض مهم‌تر از حضور بشار اسد است. طبعاً اگر عربستان از حمایت از تروریست‌های داعشی در عراق و سوریه دست بردارد، می‌توان به برقراری ثبات در منطقه امیدوار بود.

احتمال نشست سطح بالای ایران و عربستان

یکی از ابعاد برگزاری نشست بغداد که تحلیلگران منطقه بر آن تمرکز زیادی کردند، تلاش مصطفی الکاظمی برای مؤثر جلوه دادن خود در برقراری روابط دیپلماتیک میان تهران و ریاض است. وی در این راستا کوشیده است با دعوت از سران ایران و عربستان، در بطن یا حاشیه نشست بغداد به برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور کمک کند؛ موضوعی که تحلیلگران منطقه نیز بر آن اذعان دارند و معتقدند در صورت حضور سران یکی از کشورها، کشور دیگر نیز تمایل خود را برای حضور در نشست نشان خواهد داد.

اکنون تهران و ریاض منتظر مشخص شدن سطح حضور نماینده کشور مقابل در نشست بغداد هستند. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان در نشست هفتگی خود درباره سطح حضور ایران در نشست بغداد، آن را منوط به آینده کرد و گفت که باید منتظر ماند و دید کشور‌ها در چه سطحی در نشست حضور خواهند داشت.

 

 

محمدعلی الحکیم دراین‌باره تأکید کرد: احتمال برگزاری نشست سطح بالای مقام‌های ایران و عربستان در حاشیه نشست بغداد وجود دارد، زیرا نخست‌وزیر عراق می‌خواهد نقش میانجی‌گری خود را میان تهران و ریاض کامل کند و در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی عراق، بازی بزرگی را در منطقه به سود خود به راه بیندازد.

وی افزود: طبعاً کاهش تنش میان تهران و ریاض (اگر بتواند انجام دهد) و گرفتن عکس یادگاری مقام‌های ارشد ایران و عربستان در بغداد می‌تواند جایگاه مصطفی الکاظمی را برای هشت سال آینده به‌عنوان نخست‌وزیر عراق تثبیت کند.

در هر صورت باید منتظر ماند و دید آیا مصطفی الکاظمی و دولت عراق می‌توانند اهداف خود را از برگزاری نشست بغداد محقق کنند؟ اهدافی که در ظاهر به سود صلح و ثبات منطقه است و می‌تواند به کاهش تنش در روابط دیپلماتیک منطقه‌ای، جلوگیری از نفوذ تروریست‌ها و کاهش خشونت‌ها بینجامد. نقش آمریکا در برگزاری این نشست همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد؛ ولی همچنان که تحلیلگران منطقه معتقدند، این نشست آن هم در کانون بحران منطقه، یعنی عراق نمی‌تواند بدون چراغ سبز آمریکا انجام شود، بنابراین باید محتاطانه و با تدبیر با آن برخورد کرد.

شعارسال، بااندکی تلخیص واضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار:۴ شهریور ۱۴۰۰، کدخبر:۶۰۲۹۶۲، www.ana.press