شعار سال: تفکر این‌گونه برانگیخته می‌شود؛ با جدال احسن. از سویی، دو عالم دینی، یکی مروج و دیگری منتقد فلسفه، یعنی آیت‌الله سیدرضی شیرازی با آیت‌الله سیدمحمد مهدی موسوی خلخالی پیرامون آراء ابن سینا به مباحثه می‌پردازند و در عین رفاقت، از مجادلات سهمگین نمی‌هراسند.

سوی دیگر نیز، دو چهره ماندگار فلسفه و شیمی، دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی و دکتر سید محمد بلورچیان در پائیز ۱۳۹۵ در فرهنگستان علوم ایران پیرامون «وجود جرم» با یکدیگر جدل می‌کنند؛ و یکی که برآمده از مشرب حکمی است می‌پندارد که «شیمیست نمی‌تواند با فیلسوف تفاهم کند» و دیگری که او را پوزیتویست می‌دانند، برای دستیابی به این تفاهم می‌کوشد.

چنین جدل‌هایی، کیمیای احیاء تفکر در ایران امروز است. تاریخ‌دانان زبده اتفاق‌نظر دارند که تمدن اسلامی طی پنج قرن از سال‌های ۷۰۰ تا ۱۲۰۰. م پیشاهنگ جهان بود و از دل همین سنت فکری به قله‌های معرفت رسید. ویل دورانت، مورخ شهیر آمریکایی معتقد است که دنیای اسلام به سبب قدرت جذب اندیشه‌های گوناگون، نه تنها به لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو، اخلاق نیک، قوانین منصفانه، تساهل فکری و تحقیقات علمی پیشرو بود، بلکه به همین دلیل نفوذی انکارناپذیر بر دنیای مسیحی داشت و اروپایی‌ها سرانجام دریافتند که باید از «شیوه آموزشی» آ‌ن‌ها اقتباس کنند؛ الگویی که بعد‌ها در خود سرزمین‌های اسلامی فروپاشید.

همه این‌ها مدیون سنت جدال احسن در میان مسلمین بود که از ناب‌ترین سرچشمه‌های دینی و علمی ما می‌جوشید. ابوحامد ابن ابی الحدید در جلد بیستم شرح نهج‌البلاغه از حکمت‌های امیرالمومنین نقل کرده که جوانان خود را به بحث و مجادله توصیه کنید.

در بحارالانوار نیز آمده که امام صادق فرمود جدال به طور مطلق نهی نشده، بلکه از جدال غیر احسن نهی شده است؛ اما افسوس که چنین سنت تمدن‌سازی که چهار راه افکار و خاستگاه دانشمندان جامع بود، از سده‌های گذشته به تدریج رو به انحطاط رفت و در نتیجه آن جامعه ایرانی به بحران فراموشی حکمت دچار گشت و دریغا که در عصر ما، با پایان نسلی طلایی از متفکران جسور، آخرین شعله‌های تفکر نیز رو به خاموشی است.
حتی اگر به ظاهر، موافقان و مخالفان فلسفه با یکدیگر به تفاهمی نرسند، یا فیلسوفانی، چون دکتر دینانی با شیمیست‌هایی، چون دکتر بلورچیان زبان مشترکی نیابند، باز هم احیا و ترویج این سنت، سازنده است.

 

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال تلگرامی اعتمادآنلاین