شعارسال: سنت حسنه « چراغ برات» با قدمتی هزار ساله که در سه شب و روز یازده تا چهاردهم شعبان از گذشته ها در خراسان بزرگ برگزار می شود، ریشه دینی نداشته و در دوران حضور اسلام در ایران مورد تأیید پیشوایان دینی قرار نگرفته است.

اما این سنت حسنه متعلق به ایران باستان به سبب عجین شدن با دین مبین اسلام تاکنون با هیچ مخالفتی از سوی مراجع دینی روبرو نشده است.

مردم خراسان جنوبی بر این باورند در روزهای سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم شعبان، زندگان با احسان برای مردگان تلاش می کنند تا برات آزادی آنان را از آتش جهنم کسب کند و با توسل به حضرت ولیعصر (عج) آزادی خود از آتش جهنم را خواستار می شوند.

اعتقاد اغلب مردم خراسان جنوبی بر این است که در این ایام سرنوشت رقم می خورد، به طوری که در نقاط روستایی استان در شب پانزدهم نیمه شعبان به پشت بام رفته و در مهتاب ایستاده و به سایه خود نگاه کرده و دست به دعا برمی دارند.

اقشار مختلف مردم به ویژه کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند در این روز با حضور در مزار اموات ضمن درخواست آمرزش و زنده نگهداشتن یاد و خاطره درگذشتگان، آنان را در برکات میلاد یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی(عج) شریک می سازند.

در خراسان جنوبی مردم با انجام اعمال مخصوصی به استقبال برات آن می روند، این مراسم به مدت سه روز و با عناوین مختلف برگزار می شود و مردم هر روز آن را با بزرگداشت قشر خاصی از مسلمانان برگزار می کنند.

برات غریبان، برات اسرا، برات مسافران، برات زنده ها و برات مرده ها از عناوینی است که برای این سه روز در نقاط مختلف خراسان جنوبی استفاده می شود که از این میان برات مرده ها در ‎ 14شعبان برگزار می شود.

پخت انواع نانهای سنتی مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و پخش آن در بین مردم به ویژه کودکان از مراسم ایام برات در شهرهای خراسان جنبی است، مردم این منطقه از کشورمان اعتقاد دارند پخت این خوراکیها باید قبل از غروب آفتاب صورت گیرد.

روز برات زنده ها زمانی برای شکرگزاری به نعمت سلامتی و حیات روز سیزدهم شعبان در برخی شهرهای خراسان جنوبی به برات زنده ها شهرت دارد و مردم در این روز به شکرانه نعمت سلامتی به پخش شیرینی می پردازند.

در غروب روز سیزدهم شعبان کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند اقدام به پخت نوعی نان سنتی به نام روغن جوشی کرده و آن را بین مردم تقسیم می کنند.

در روز ‎ 14شعبان که به برات مرده ها شهرت دارد مردم با حضور بر سر قبور خویشاوندان، خواندن فاتحه و پخش شیرینی، شکلات، میوه و نانهای سنتی یاد و خاطره عزیزانشان را گرامی می دارند.

در این روز کسانی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند با پهن کردن فرش و پخش انواع خوراکی و خواندن روضه یاد و خاطره تازه گذشته را گرامی می دارند، قرائت قرآن و فاتحه نیز در این راستا هدیه ای است که از سوی مردم نثار روح درگذشتگان می شود.

هر چند ایام برات سه روز است اما در برخی روستاها و همچنین مناطقی که هنوز روابط طایفه ای مستحکم است در صورتی که تعداد درگذشتگان سال بیش از سه نفر باشد مراسم را از ابتدای ماه شعبان آغاز کرده و هر روز در منزل یکی از درگذشتگان مجلس روضه همچنین مراسم قرائت قرآن برپا می شود.

مردم در این روستاها به چند گروه تقسیم شده و هر گروه در قسمتی از روستا در جمع بازماندگان متوفی به قرائت قرآن می پردازند، مردم در این روستاها عصر سیزدهم شعبان با حضور بر مزار اموات و خواندن فاتحه، یاد و خاطره آنان را گرامی می دارند.

در روز چهاردهم شعبان نیز تمام اهالی روستا به صورت دسته جمعی در خانه آخرین خانواده ای که عزیزی را از دست داده اند جمع شده و برای متوفی فاتحه می خوانند.

از دیگر مراسم روز برات که بیشتر در روستاها رونق دارد اجرای مراسم برات خوانی است، در این مراسم جوانان و نوجوانان روستا به خانه افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند مراجعه کرده و اشعاری را در یادآوری روز برات قرائت می کنند.

اهالی خانه از آنچه در خانه موجود است مانند خرما، شکلات، نقل و نبات، لنگاش پخته، عناب و گردو به آنها می دهند و بدینوسیله از آنها تشکر می کنند.

اما آنچه امروزه شاهد آن هستیم خیرات در روز برات برای مردگان رنگ تشریفات به خود گرفته است و از طرفی نیز گدایان با حضور در آرامستان به جمع آوری خیرات از جمله کیک، آبمیوه، شکلات و خرما و ... روی آورده اند که به علت خاکی بودن بیشتر نقاط آرامستان، این خوراکی از لحاظ بهداشتی مشکل دارند.

معاون خدمات شهری شهرداری بیرجند و مجری جمع آوری متکدیان، گفت: بیش از 120 نفر از گدایان را سال 94 در آرامستان این شهر جمع آوری کردیم اما در سال گذشته این تعداد به 47 نفر رسید.

حسن خانزاد با اشاره به اینکه 80 درصد متکدیان معتاد هستند و بعضا کودکان سه تا چهار ساله هم درگیر این موضوع شده اند افزود: هر ساله برنامه ویژه ای برای جمع آوری گدایان در بهشت متقین برگزار می شود و امسال نیز با همکاری سازمان های حمایتی مثل کمیته امداد و بهزیستی در بهشت متقین چادرهایی برای جمع آوری نذورات برپا شد.

وی اضافه کرد: مردم باید نذورات و کمک های خود را به سازمان های مردم نهاد مشخص و خیریه ها بدهند تا از روند خرج کردن کمک های خود اطلاع یابند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 21اردیبهشت1396، کدخبر: 82525518: www.irna.ir