تخریب محیط زیست به‎بهانه گردشگری

یک فعال حوزه محیط ‎زیست نابودی جنگل‎های ارزشمند هیرکانی را بسیار تلخ و تکان‎دهنده خواند و گفت: ورود گردشگران به مناطق جنگلی و حفاظت‎شده کردکوی فرایند پرشتابی به خود گرفته، این در حالی است که برخی به بهانه‎های گردشگری دست به هر کاری می‎زنند.

شعار سال: در بسیاری از کشورهای جهان منابع طبیعی پشتوانه اصلی رشد و توسعه اقتصادی به شمار می‌رود و از آن به‌عنوان بزرگترین سرمایه ملی یاد می‎شود.

با توجه به پیچیدگی و پیشرفت جوامع امروزی رشد روزافزون گردشگران در دنیا و آثار مخربی که گردشگران در محیط به جا می گذارند نیاز به کاهش این اثرات تخریبی بیش از بیش احساس می‎شود.

مناطق مختلف ایران از نظر مناظر طبیعی از پتانسیل‌های بالقوه‌ای برخوردارند که استان گلستان نیز به دلیل دارا بودن پدیده‌های طبیعی بکر و زیبا و وجود مناطق حفاظت‌شده ظرفیت و قابلیت‌های بسیاری دارد، از طرفی با رویکرد جدیدی که در خصوص طبیعت‎‌گردی و جذب گردشگر در کشورمان ایجاد شده به نظر می‎رسد باید ورود گردشگران و تورهای گردشگری طوری ساماندهی شوند که آسیبی به مناطق جنگلی و حفاظت‎شده وارد نشود.

تخریب محیط زیست در سایه انفعال دستگاه‎های نظارتی

اگر چه گردشگری توسعه، رونق و آبادانی جوامع را به همراه دارد اما این نکته را هم نمی‎توان نادیده گرفت که گردشگری مانند یک چاقوی برنده عمل می‎کند و در صورتی که قانونمند نباشد و به‎طور صحیح مدیریت نشود خسارات جبران‎ناپذیری را به مناطق سرسبز، ییلاقی و جنگلی وارد می‎کند.

متأسفانه گاهی اوقات استفاده از روش‎های غیرکارشناسی برای توسعه و رونق گردشگری موجب فعالیت‎هایی همچون اتومبیلرانی یا موتورسواری آفرود خارج از جاده در مناطق حفاظت‎شده و جنگلی می‎شود.

در حالی که برخی از برگزارکنندگان این تورها با شعارهای محیط ‎زیستی و با عنوان ‎حامیان محیط زیست وارد مناطق حفاظت‎شده می‎شوند اما در حقیقت با این اقدامات محیط‎ زیست و طبیعت را زیر چرخ‎های آفرود له می‎کنند.

در اواخر مردادماه سال‎جاری بود که خبر برگزاری تور آفرود در منطقه حفاظت‌شده جهان‌نمای کردکوی همگان را شوکه کرد و موجی از انتقادات مردم به‌ویژه فعالان محیط زیست را در برداشت، اگر چه اداره محیط‎زیست کردکوی به‎عنوان دستگاه نظارتی از برگزاری تور آفرود بی‎اطلاع بود اما این برنامه با پیگیری خبرگزاری فارس استان گلستان و انتقاد دلسوزان محیط زیست لغو شد، در عین حال گزارشات مردمی و انتقاد فعالان محیط‎زیستی حاکی از آن است که در سایه انفعال دستگاه‎های نظارتی و فقدان برنامه جامع و اصولی گردشگری فعالیت‎های مخربی از این دست بعضاً به‎صورت چراغ خاموش انجام می‎شود.

«مرزبان‎لنگه» کردکوی زیر چرخ‎ دوچرخه‎های کوهستان له می‎شود

یک فعال حوزه محیط‎زیست و مدیرعامل کانون سبز تمیشه کردکوی که از فعالیت‎های مخرب زیست‎محیطی و برگزاری تور آفرود به‎ویژه دوچرخه کوهستان در مناطق جنگلی و حفاظت‎شده کردکوی گله‎مند است، اظهار کرد: از آنجایی که برخی از تورهای گردشگری نسبت به مسأله توسعه پایدار اطلاع کافی ندارند و تنها به فکر جمع‎آوری پول هستند اقدام به برگزاری آفرود و فعالیت‎های مشابه می‎کنند و به آسیب به محیط زیست، حیات وحش و مناطق بکر و دست‎نخورده و تبعات جبران‎ناپذیر آن بی‎تفاوت هستند.

معصومه کشاورز با تأکید بر اینکه باید ورود دوچرخه کوهستان در مناطق جنگلی و حفاظت‎شده کردکوی ممنوع شود، گفت، متأسفانه مدتی است که در مسیر «مرزبان‎لنگه» به سمت درازنو دوچرخه‎سواران و موتورسواران از تمام نقاط کشور وارد منطقه می‎شوند، این مسأله تا جایی پیشروی کرده که تیم کوهنوردی ما در طبیعت آرامش ندارد، دوچرخه‎‎سوارهای کوهستان به صورت چراغ‎خاموش و با سرعت بسیار در منطقه رکاب می‎زنند طوری که تمام رستنی‎ها و طبیعت بکر منطقه «مرزبان‎لنگه» کردکوی از بین رفته است.

وی ادامه متذکر شد: بنده با دوچرخه کوهستان مخالف نیستم اما اعتقاد دارم جای آن در منطقه جنگلی نیست، متأسفانه دوچرخه کوهستان طبیعت زیبا و بکر کردکوی را از بین برده و منطقه را تخریب کرده است، در حالی که این افراد می‎توانند در بسیاری از مکان‎های دیگر به‎راحتی تمرین کنند اما با ورود به مناطق جنگلی و طبیعت شهرستان کردکوی به آن آسیب وارد کردند.

مدیرعامل کانون سبز تمیشه کردکوی ادامه داد: در حالی که نابودی جنگل‎های ارزشمند هیرکانی بسیار تلخ و تکان‎دهنده است اما برخی به بهانه‎های گردشگری دست به هر کاری می‎زنند.

کشاورز بیان کرد: با وجود اینکه سازمان صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری در دو سال اخیر برای ترویج صنعت توریسم تلاش می‎کند اما سهم جوامع محلی را در منطقه‎ای که می‎خواهد گردشگر وارد شود مشخص نکرده است.

ضرورت ساماندهی ورود گردشگران به مناطق حفاظت‎شده و جنگلی/ ضرورت استفاده از مشارکت جوامع محلی

وی با تأکید بر اینکه حفاظت و نگه‎داری از جنگل‎ها و مناطق هیرکانی نیازمند عزم دولت و مردم است، خاطرنشان کرد: باید ورود گردشگران به مناطق حفاظت‎شده و جنگلی ساماندهی شود و متولی داشته باشد، متأسفانه هر تیم گردشگری و هر گروهی به طور چراغ خاموش وارد مناطق جنگلی و حفاظت‎شده کردکوی می‎شوند و به طبیعت بکر آن آسیب می‎زنند.

این فعال حوزه محیط‎زیست با بیان اینکه ورود گردشگران به مناطق جنگلی و حفاظت‎شده فرایندی پرشتاب و غیرقابل تصور به خود گرفته است، ابراز کرد: هر منطقه حفاظت‎شده یک گنجایشی دارد اما در حال حاضر ورود گردشگر در مناطق جنگلی و بکر کردکوی به حدی رسیده که از ظرفیت تعیین‎شده فراتر رفته است.

کشاورز بر تدوین برنامه مدیریتی تأکید کرد و یادآور شد: خشکسالی، گرمایش زمین، تخریب مراتع و جنگل به اندازه کافی در محیط زیست تاثیر می‎گذارند، از این رو برای حفاظت بیشتر از مناطق حفاظت‎شده و جنگل‎ها باید یک متولی تعیین شود و جوامع محلی که شناخت بیشتری نسبت به منطقه دارند در حفاظت از آن نقش پررنگ‎تری داشته باشند.

وی تأکید کرد: منطقه ما هیچ چیزی جز جنگل‎های هیرکانی ندارد، در صورتی که از بین برود علاوه‎بر گلستانی‎ها، مردم ایران هم آسیب می‎بینند، از این رو ضروری است مسؤولان توجه بیشتری به جنگل‎های هیرکانی و حفاظت از مناطق حفاظت‎شده داشته باشند.

مدیرعامل کانون سبز تمیشه کردکوی با بیان اینکه مسؤولان طوری برنامه‎ریزی کنند که ورود گردشگران و تورهای گردشگری به مناطق حفاظت‎شده و جنگل کردکوی قانونمند باشد و از افراد بومی در این راستا کمک بگیرند، تصریح کرد: نباید دنبال مقصر بگردیم، همه اعم از مردم و مسؤولان در قبال این نعمت‎های خدادادی وظیفه دارند و مسؤولند.

ضرورت تدوین برنامه جامع مدیریت گردشگری

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز در این باره در گفت‎وگو با خبرنگار فارس در گرگان، اظهار کرد: برای گردشگری و تفرج در طبیعت به‎ویژه در مناطق حفاظت‎شده و تحت مدیریت باید یک برنامه جامع مدیریت گردشگری جدای از طرح مدیریت مناطق تدوین شود تا براساس آن برنامه با توجه به توان اکولوژیک منطقه فعالیت‎های تفرجی و میزان ورود گردشگر مدیریت شوند تا به این ترتیب روی محیط بیولوژیک، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کمترین اثر را داشته باشند.

مزدک دربیکی افزود: در صورتی که ورود تورهای گردشگری به مناطق حفاظت‎شده و روستاهای ییلاقی غیراستاندارد باشد علاوه‎بر تخریب و آلودگی، انباشت زباله و ... به محیط اجتماعی‎فرهنگی آن منطقه آسیب می‎زند، از طرفی لازمه گردشگری پایدار علاوه‎بر بحث محیط‎زیستی باید طوری باشد که به فرهنگ میزبان آسیب نزند و اقتصاد آن اقتصاد خرد محلی باشد و گردش مالی آن در همان منطقه اتفاق بیفتد.

وی با اشاره به استفاده از توان جوامع محلی و مشارکت آنها در ساماندهی و جذب گردشگران، بیان کرد، اینکه جوامع محلی برای تورهای گردشگری وارد شده به مناطق حفاظت‎شده و ییلاقی مشارکت کنند خوب است مشروط به اینکه از زیرساخت فیزیکی، ساختمانی و دانش‎فنی برخوردار باشند.

عضو کمیسیون مناطق حفاظت‌شده اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) با بیان اینکه تدوین طرح جامع مدیریت گردشگری مانع هجوم بی‎ضابطه گردشگران به مناطق حفاظت‎شده می‎شود، یادآور شد، هر منطقه‎ای که فقدان طرح جامع مناطق و طرح جامع مدیریتی گردشگری پایدار باشد علاوه‎بر تخریب و آلودگی محیط زیست به ساختارهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه موردنظر نیز آسیب می‎زند.

دربیکی متذکر شد: اگرچه گردشگری در عرصه‎های طبیعی یا طبیعت‎گردی در ایران همانند دنیا در حال رشد است اما باید گفت مسیری که در این خصوص طی می‎شود به‎دلیل فقدان تجربه و دانش کافی درست، فنی و کارشناسی نیست.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به برگزاری تورهای مختلف و ماجراجویانه در استفاده از عرصه‎های طبیعی، اذعان کرد: تورهای مختلفی همچون آفرود که در این مناطق برگزار می‎شود در یک مسیر مستقیم نیست و مسابقات از این دست در مسیرهای پراکنده برگزار می‎شود، از این رو در صورتی که این نوع فعالیت‎ها کنترل‎شده نباشند بسیار مخرب است.

وی فرسایش و کوبیدگی شدید خاک و افزایش ریسک سیل‎خیزی، عدم رشد گیاه به‎دلیل کوبیدگی خاک، ایجاد آلودگی هوا و آلودگی شدید صوتی و به‎دنبال آن مزاحمت برای حیات وحش و مردم حاضر در طبیعت، از بین رفتن برخی از حیوانات را از جمله معایب مسابقات آفرود و امثال آن برشمرد و ادامه داد: براساس مطالعات انجام‎شده فرسایش خاک ناشی از فعالیت ماشین‎های آفروید بین یک هزار و تا یک هزار و 700 گرم بر سانتی‎مترمربع است که این میزان بسیار وحشتناک است.

دربیکی با تأکید بر اینکه برگزاری مسابقات آفرود در مناطق حفاظت‎شده کاملاً خلاف قانون است و به‎شدت موجب تخریب منطقه می‎شود، مطرح کرد: ما مخالف برگزاری مسابقات آفرود نیستیم اما معتقدیم این نوع فعالیت‎ها باید به‎صورت هدفمند، قانونمند و در خارج از مناطق حفاظت‎شده و مکان‎هایی که برای طبیعت آسیب‎زا است برگزار شود، برای این کار بهتر است دوستداران آفرود به کمک دستگاه‎هایی همچون محیط زیست، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری و سایر دستگاه‎های متولی پیست مشخصی را برای برگزاری مسابقات آفرود در نظر بگیرند تا علاوه‎بر مدیریت پیامدهای آن در توسعه تورهای گردشگری آفرود نقش داشته باشند.

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه توسعه گردشگری منطبق با اصول، ضوابط و مقررات از اهداف مناطق حفاظت‎شده است، ابراز کرد: باید مناطق حفاظت‎شده پهنه‎بندی شوند، ممکن است یک منطقه‎ای برای اقامت و اسب‎دوانی مناسب باشد و در منطقه‎ای دیگر ورود افراد ممنوع باشد.

حفظ محیط زیست و توسعه پایدار، صرفاً با همایش و کنفرانس‎های متعدد و پرهزینه محقق نمی‎شود چراکه این مهم نیازمند دغدغه‎مندی، کار کارشناسی و برنامه‎‎ریزی دقیق و مناسب دستگاه‎های متولی است.

از طرفی با توسعه گردشگری باید از توان و مشارکت مردم و جوامع محلی کمک گرفت تا با تزریق همت همگانی به رگ‎های عرصه‎های طبیعی و محیط زیست بتوان در راستای حفاظت و نگه‎داری از این نعمات خدادادی گام برداشت و از تخریب و نابودی آن ها جلوگیری کرد و البته مسؤولان در کنار توسعه طبیعت‎گردی نباید نسبت به فرهنگ‎سازی و آگاه‎سازی گردشگران غافل شوند.