شعار سال: پایان دوره نفت نزدیک است؛ پایانی که به‌معنای ازدست‌رفتن جایگاه تأثیرگذار نفت در اقتصاد جهانی و افت شدید و بی‌بازگشت قیمت نفت است.

شواهد فراوانی وجود دارد که این پایان، برخلاف تصورات پیشین بسیار نزدیک است؛ اما عده‌ای مایل نیستند این نشانه‌ها را ببینند و چشم را بر آن‌ها بسته‌اند. برخی هم دیده‌اند و منافع اقتصاد نفتی برای‌شان آن‌قدر زیاد است که تلاش می‌کنند دیگران این نشانه‌ها را نبینند، شاید از این راه دوران اقتدار آن‌ها کمی طولانی‌تر شود.

از ذی‌نفعان اصلی اقتصاد نفتی، اوپک یا همان سازمان کشورهای صادرکننده نفت و کشورهای عضو این سازمان هستند. این کارتل نفتی به‌دلایل کاملا آشکار تلاش می‌کند با انتشار چشم‌اندازهای مهندسی‌شده، شواهد پایان زودهنگام دوره نفت را مخدوش یا کتمان کند.

این سازمان در آخرین گزارش چشم‌انداز انرژی خود که در تاریخ هفتم نوامبر ٢٠١٧ منتشر کرده است، همچنان بر افزایش تقاضای نفت در دهه‌های آینده پافشاری می‌کند.

بر پایه این گزارش، تقاضای نفت از حدود ٩٥ میلیون بشکه در روز، در سال ٢٠١٦، به حدود ١١١ میلیون بشکه در روز، در سال ٢٠٤٠ خواهد رسید! اما اقتصاد، اصول خودش را دارد و تلاش‌هایی از این دست تأثیرگذاری محدود و مقطعی دارند.

در شانزدهم نوامبر ٢٠١٧ (یعنی فقط نه روز پس از انتشار گزارش چشم‌انداز انرژی اوپک)، خبری بسیار مهم منتشر شد که بازتاب گسترده‌ای در محافل اقتصادی داشت. این خبر نشان می‌دهد که بازیگران بزرگ اقتصاد جهانی، پیام فروریزی زودهنگام اقتصاد نفت را شنیده‌اند و برای کم‌کردن اثرات منفی آن و بهره‌بردن حداکثری از فرصت‌های آن، دست‌به‌کار شده‌اند.

خبر این بود که بانک مرکزی این کشور می‌خواهد سهام صندوق سرمایه‌گذاری خارجی این کشور در شرکت‌های نفتی را بفروشد. صندوق سرمایه‌گذاری خارجی نروژ که با ارزش یک تریلیون دلار، بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری جهان محسوب می‌شود، حدود ۳۷ میلیارد دلار سهام شرکت‌های بزرگ نفتی جهان مانند اکسون موبیل و رویال‌داچ‌شل را در اختیار دارد.

بی‌شک این تصمیم صندوق سرمایه‌گذاری خارجی نروژ با پیش‌بینی پایان دوره نفت و با هدف حفاظت از سرمایه ملی نروژ در مقابل افت شدید قیمت نفت و ارزش سهام شرکت‌های نفتی اتخاذ شده است.

اگرچه نفت و گاز حدود یک‌پنجم از اقتصاد نروژ را تشکیل می‌دهند و این کشور به‌هرصورت از پایان دوره نفت آسیب خواهد دید، اما اقدام پیشگیرانه برای نفت‌زدایی از صندوق سرمایه‌گذاری این کشور، اقتصاد نروژ را از یک شوک اقتصادی شدیدتر نجات می‌دهد. خیلی‌ها از شنیدن این خبر نگران و هراسان شدند. در پی انتشار این خبر، ارزش سهام شرکت‌های نفتی کاهش یافت. از همه نگران‌تر، سعودی‌ها هستند که قصد دارند پنج‌درصد از سهام شرکت نفت آرامکو را در سال ٢٠١٨، در بورس‌های بزرگ دنیا عرضه کنند.

عربستان برای فروش سهام آرامکو به‌دنبال مشتریان خاص است و روی صندوق سرمایه‌گذاری خارجی نروژ به‌عنوان یک مشتری بالقوه حساب ویژه باز کرده بود، اما اکنون با اعلام خبر نفت‌زدایی از این صندوق بزرگ نروژی، نه‌تنها یک مشتری مهم از دست رفته است، بلکه دیگران هم به این راحتی دست‌به‌جیب نخواهند شد.

سعودی‌ها که انتظار داشتند پنج‌درصد سهام آرامکو را در حدود صد میلیارد دلار بفروشند، اکنون اگر خبر دیگری از راه نرسد، باید به عددی بسیار کوچک‌تر رضایت دهند.

مشکل اینجاست که به احتمال زیاد، دیگر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سهام‌داران هم پیام پایان دوره نفت را دریافت کرده‌اند و دست‌به‌کار شده‌اند.

خیلی از آن‌ها بی‌سروصدا کار نفت‌زدایی از سبد سهامشان را پیش می‌برند تا بتوانند سهام خود را به قیمت بالاتری نقد کنند، اما دیر یا زود خبر آن‌ها هم منتشر خواهد شد و عربستان که قصد دارد درآمد حاصل از فروش سهام آرامکو را وارد یک صندوق سرمایه‌گذاری کند، شاید هیچ‌وقت به این رؤیای بزرگ خود نرسد.

بنابراین شاید رویای فروش سهام آرامکو و سرمایه‌گذاری در فناوری و نوآوری برای عربستان، نوشدارویی بعد از مرگ سهراب باشد! وقتی به فضای اقتصادی ایران و عملکرد سیاست‌گذاران اقتصاد ملی دقت می‌کنیم، گویی هیچ‌کدام از نشانه‌های پایان دوران نفت، شنیده و دیده نشده‌اند!

حتی از همان اقدام‌ها و برنامه‌های دیرهنگام عربستان هم خبری نیست! گویی می‌پندارند که چرخ اقتصاد نفتی همچنان دهه‌ها بر همین پاشنه خواهد چرخید! هیچ سناریوی عملی‌ای برای مواجهه با پایان دوره نفت در ایران وجود ندارد.

بااین‌حال، اعتقاد دارم که بزرگان بخش خصوصی باید در این زمینه پیش‌قدم شوند. تقریبا همه بنگاه‌های خصوصی کشور از این پایان زودهنگام متأثر خواهند شد و باید برای مواجهه با آن آستین‌ها را بالا بزنند. بخش خصوصی باید پرچم نوآوری را بردارد و برای فردای سقوط نفت برنامه‌ریزی و اقدام کند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت اطلاع رسانی فرادید، تاریخ انتشار 12 آذر 96، کد مطلب: ۴۶۶۸۵ ، www.faradeed.ir