پزشکی و سلامت - غذاودارو

نظام سلامت با مسائلی مزمن و متعدد روبه‌رو است؛ از گرانی و کمبود دارو و اقلام پزشکی تا کسری منابع مالی و انسانی. ناترازی‌های موجود در این حوزه‌ها به افت کیفیت خدمات سلامت منجر می‌شود اما همه مردم به یک اندازه از این وضعیت آسیب نمی‌بینند. به گفته دکتر «محمدرضا واعظ مهدوی»، مهم‌ترین ناترازی در نظام سلامت ایران، شکاف طبقاتی است.در بحث دارو موضوع کمبود ارز اولویت اول نبوده و بحث اصلی رقم سه میلیارد دلار انحراف ارزی و ایجاد رانت در آن حوزه است. مافیای دارو در ایران متاسفانه همانند مافیای این صنعت در کل دنیا ، بشدت مخوف می باشد. انحصار ، تعارض منافع ، عدم رعایت اولویت ها ، کم اظهاری و بیش اظهاری ، فروش دارو وارداتی به دهها برابر قیمت خرید، زدن از میزان ماده موثره ، سکوت در برابر برخی از عوارض جانبی گروهی از داروهای تولید داخل یا وارداتی از کشورهایی همانند هند ، هدایت خرید به سمت مقاصد خاص ، فروش در خارج از شبکه و قاچاق ، ایجاد کمبود مصنوعی منجر به افزایش قیمت ، ..... ، تنها بخشی از فسادهای موجود در صنعت دارویی کشور است.

وجود مافیای دارو برای بسیاری از مردم به یک واقعیت غیرقابل انکار تبدیل شده است؛ واقعیتی که تجربه روزمره آنان از بازار دارو و تجهیزات پزشکی گواه آن است. بارها شاهد بوده‌ایم داروهایی که در داروخانه‌های رسمی یافت نمی‌شوند، در بازار سیاهِ دارو به ویژه در محله‌ای مانند ناصرخسرو که نامش بیش از هر چیز با داروهای ممنوعه و نایاب گره خورده به راحتی در دسترس هستند. جالب آنکه امروزه حتی نسخه‌های مجازیِ «ناصرخسرو» نیز رونق گرفته‌اند و با وجود خطرات داروهای قاچاق، تاریخ‌گذشته یا تقلبی در این بازار، برخی بیماران ناچارند برای تهیه داروهای حیاتی به این چرخه غیرقانونی پناه ببرند. این وضعیت نه تنها ضعف ساختار توزیع دارو در کشور را آشکار می‌کند، بلکه وجود مافیای سازمان‌یافته دارو را غیرقابل ردیابی می‌کند.

رئیس سازمان غذا و دارو با اشاره به حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۴ گفت: برهمین اساس، نرخ ارز تخصیصی برای دارو و تجهیزات پزشکی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است. براساس مصوبات ابلاغ شده، ۳.۵ میلیارد دلار ارز ترجیحی (۲۸۵۰۰ تومان) و نزدیک به یک میلیارد و پانصد میلیون دلار ارز توافقی برای تامین دارو و تجهیزات پزشکی از سوی بانک مرکزی تخصیص خواهد یافت. رئیس سازمان غذا و دارو در پاسخ به این سؤال که تا سال گذشته تجهیزات پزشکی چه قدر ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت می‌کرد و با حذف این ارز و تبدیل نرخ آن به ۲۸۵۰۰ تومان آیا بیماران امسال شاهد افزایش هزینه‌های درمانی در این حوزه خواهند بود؟ تصریح کرد: تا سال گذشته حدود یک میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی در حوزه تجهیزات پزشکی داشتیم که این یک میلیارد دلار به ارز ۲۸۵۰۰ تومانی تبدیل می‌شود. ما به التفاوت نرخ ارز تجهیزات از طریق بیمه‌ها و در سیستم درمان به صورت گلوبال به بیماران پرداخت خواهد شد و امیدواریم که افزایش هزینه از جیب مردم کنترل شود، هرچند که طبیعتاً مقداری افزایش را در حوزه هزینه تجهیزات پزشکی شاهد خواهیم بود.

وحید محلاتی، عضو هیئت مدیره انجمن شرکت‌های پخش دارو مدعی است که «برخی بیماران با دارو‌های بسیار خاص که معمولا داروهایشان قیمت‌های بسیار بالایی هم دارد، این اقدام را انجام می‌دهند. البته فراموش نکنیم که این نوع داروها، دارو‌های پرونده‌ای است و افرادی که دارو‌های بسیار خاص و گرانقیمت را می‌گیرند دقیقا بر اساس نسخه شخصی و پرونده پزشکی خود این کار را انجام می‌دهند. اگر بیمار، نسبت به مداوای خود بی تفاوت شده باشد و بسیار فقیر هم باشد، ممکن است تصمیم بگیرد چنین کاری انجام دهد و دارو‌های خود را بفروشد. این اقدام، درواقع ماحصل افزایش قیمت دارو نیست، بلکه حاصل گسترش فقر و تنگدستی برخی بیماران است. فردی که داروی کمیاب ویژه بیماری خاص خود را می‌فروشد از سر تنگدستی این کار را می‌کند. درواقع برخی از افرادی که به مرحله «بالاتر از سیاهی رنگی نیست» رسیده‌اند در اوج استیصال معیشتی اقدام به فروش دارو‌های شخصی خود می‌کنند.».

«دارو‌های جدید سرطانی از محدوده ۱۰ میلیون تا بالای ۱۰۰ میلیون در هر نوبت استفاده و بسته به دوز و مقدار آن هزینه بردار است که در توان قشر کارمند و کارگر نیست و به سختی می‌توانند این دارو‌ها را تامین کنند و دولت‌ها معمولا باید حمایت کنند.». مخدومی رئیس انجمن رادیوآنکولوژی ایران در خصوص کمبود داروهای ضدسرطان در کشور گفت: شرکت‌های داروسازی ایرانی اقدام به تولید داروهای ضد سرطان کرده‌اند و موفقیت‌ها زیاد است. بسیاری از داروها، تولید کشور است و داروهای جدید و ایمونوتراپی هم بتدریج در حال تولید است، اما در خصوص دستگاه‌های درمان سرطان هنوز به خارج وابسته هستیم. برخی اوقات هم نیاز است، مواد اولیه از خارج از کشور وارد شود و هنوز از وابستگی کامل خارج نشده‌ایم، اما لازم است کارخانه‌های تولید دارو کیفیت داروها را در مقایسه با داروهای خارجی تقویت کنند و از طرفی به مقداری داروهای خارجی برای کنترل کیفیت و مقایسه حتما نیاز داریم.

در حال حاضر (بهمن ۱۴۰۳) حدود ۷ ماه است که سازمان تامین اجتماعی، مطالبات بخش خصوصی را پرداخت نکرده است و حدود ۴ هزار میلیارد تومان چک داروخانه‌ها برگشت خورده است و متاسفانه این وضعیت به شکل «دومینو وار» به تولید کننده بر می‌گردد و او هم نمی‌تواند منابع اولیه را تأمین کند. در حال حاضر تامین نقدینگی، بلای جان صنعت داروسازی شده است. ما ارز داریم، ولی ریال برای پرداخت نداریم. گاهی هم ارز به موقع اعطا نمی‌شود. اگر ارز به موقع داده شود و ریال برای خرید ارز باشد، شرایط تغییر می‌کند. متاسفانه تحریم‌ها هم باعث شده ما در خرید مواد اولیه، محدودیت داشته باشیم.

خبر افزایش قیمت ۳۷۰ قلم دارو در روز‌های اخیر، نگرانی‌هایی برای برخی بیماران ایجاد کرده، اما رئیس انجمن داروسازان تهران می‌گوید این افزایش قیمت عمدتاً شامل دارو‌های تزریقی و شیاف‌ها بوده و شامل داروی بیماران خاص نمی‌شود. پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو نیز افزایش قیمت ۳۷۰ قلم دارو - معادل ۱۰ درصد از بازار دارویی کشور- را اصلاح قیمت برخی اقلام دارویی خواند و ابراز کرد که "عمده دارو‌هایی که مشمول افزایش قیمت شده‌اند، دارو‌های بیمارستانی هستند که در هزینه‌های بستری افراد و با پوشش بیمه‌ای محاسبه می‌شوند. "

مهدی پیرصالحی، رئیس سازمان غذا و دارو، از ادامه تخصیص ارز ترجیحی به دارو و تجهیزات پزشکی در سال ۱۴۰۴ خبر داد و گفت: ارز ۴۲۰۰ تومانی برای تجهیزات پزشکی به ارز ۲۸,۵۰۰ تومان تغییر خواهد یافت؛ برای جبران این افزایش نرخ ارز و جلوگیری از تحمیل هزینه‌ها به مردم، حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است. ظفرقندی وزیر بهداشت در این باره بیان داشت که، در مجموع در اصلاح قیمت‌های انجام شده شاید بتوان گفت که یک قلم داروی ۵۰۰۰ تومانی به حدود ۱۵ هزار تومان رسیده باشد که این ما به التفاوت قیمت نیز با کمک دولت و بیمه‌ها پوشش داده می‌شود تا پرداختی از جیب مردم افزایش نیابد. در اصلاح قیمت دارو‌ها تاکید بر افزایش پوشش بیمه‌ها و عدم پرداختی از جیب مردم است. برخلاف این ادعاها، نظر مردم به گونه‌ای دیگر بوده و معتقدند که مدیران دولتیف حقایق را بشکل انتخابی مورد بحث قرار داده و از بیان کلیت واقعیت‌ها طفره می‌روند.

چند روز بعد از افشاگری درباره تزریق آب مقطر بجای دارو‌های شیمی درمانی در یکی از بیمارستان‌های تبریز، شاهد افشاگری درباره خروج دارو‌های سرطانی از بخش شیمی‌درمانی در بیمارستان شریعتی تهران بودیم. روابط عمومی بیمارستان ضمن پوزش طلبی توضیح داد که موضوع مربوط به بهمن ماه ۱۴۰۲ بوده در حالی که برخی از شایعات احتمال وقوع تخلف ۷-۸ ساله را می‌دهند. در این بین، علیرضا چیذری رئیس انجمن صنفی تولید، تامین، توزیع و صادرکنندگان تجهیزات پزشکی و دارویی در واکنش به خبر خروج دارو از یکی از واحد‌های درمانی بیمارستان شریعتی و توضیحات مدیر روابط عمومی این بیمارستان در این زمینه نوشت: اجازه بدهید برخورد مدیریتی و دور از رفتار‌های پوپولیستی ایجاد شود. کارمند بله مقصر و خاطی، اما باید و حتما و تاکیدا رئیس و مدیر بیمارستان استعفا دهند و یا اگر ندادند عزل شوند.

مسعود پزشکیان اخیرا در اجلاس روسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی با انتقاد از نحوه عرضه دارو به شیوه فعلی اظهار داشت که تجربه نشان داده بخشی از ارزهایی که برای واردات دارو و یارانه آن می‌دهیم، گم می‌شود .البته که سخن از گم شدن ارز دارو و تجهیزات پزشکی ماجرای تازه‌ای نیست! حتی طی سال‌های گذشته چند باری محل خرج‌شدن این ارز پیدا و معلوم شد؛ ارز دارو برای واردات غذای سگ و گربه و دسته بیل و چوب بستنی و لوازم آرایش هزینه شده‌است! دکتر هادی احمدی، مدیر روابط عمومی انجمن داروسازان ایران مدعی است که،در گذشته ارزی که داده می‌شد، ممکن بود از مسیر اصلی به چند مسیر انحراف پیدا کند و کسانی ارز دارو را می‌گرفتند به دلیل فقدان نظارت، آن را صرف چیز‌های دیگری می‌کردند که برخی از اخبارش در رسانه‌ها برجسته شد و خود مسئولان هم اعلام کردند و معلوم شد ارزی که برای دارو اختصاص داده شده، صرف چیز دیگری شده‌است! این نشان می‌دهد ارگا ن‌های نظارتی ما ضعف شدید دارند وگرنه چنین رخداد‌هایی اتفاق نمی‌افتاد، چراکه اگر نظارت صحیح بر مصارف ارز باشد، شاهد این تخلفات نخواهیم بود. از سوی دیگر ارز دارو به دانشگاه‌ها و سازمان‌های بیمه‌گر داده‌می‌شود، ولی اولویت آنها چیز دیگری است! این ارز باید نشاندار باشد و اختصاصاً باید برای دارو و تجهیزات مصرف شود، اما به دلیل نشاندار نبودن در جا‌های دیگر مصرف می‌شود. مثلاً تأمین اجتماعی اولویتش پرداخت حقوق بازنشستگان و اولویت دومش پرداخت حقوق پرسنل و مراکز مستقیم درمانی است. در اولویت سوم اگر چیزی باقی بماند به بخش خصوصی و دارو می‌رسد!

بشکل زشتی مدیران ما یاد گرفته اند که هر چالشی را با چند، اما و اگر و ایراد و توجیه، سر هم آورده و ماست مالی نموده و به ظاهر رفع تقصیر از خود کنند. با مطالعات تطبیقی ناقص و جهت دار و بیان تقلیل گرایانه چند آمار معتبر و نامعتبر، مردم را در دو سر چولگی‌ها و بدور از میانگین‌ها جلوه می‌دهند. از آب و گاز و برق گرفته تا میزان سوخت و حجم مواد غذایی مصرفی و غیره، همه و همه مردم مقصرند. خجالت بکشید. اخیر دکتر ظفرقندی وزیر محترم بهداشت بیان داشته اند که میانگین تجویز دارو در هر نسخه در کشور ۴.۲ قلم و بیش از دو برابر میانگین جهانی است. ایشان بر لزوم تجویز و مصرف منطقی داور در کشور و آموزش در این زمینه تاکید کرده اند. اما دکتر ظفرقندی یادشان رفته است که درباره کیفیت دارو‌های داخلی و وضعیت فارماکوپه صحبت کنند. برای عامه فهم شدن موضوع یک مثال می‌زنیم. در بسیاری از کشور‌ها، با ترکیب استامنوفن با قرض سرماخوردگی، نوعی قرص ترکیبی با مواد اولیه کافی به بازار ارایه می‌شود. اما در کشور ما، یا این دو قرص از یکدیگر جدا هستند و یا مواد موثره آن‌ها جای، اما و اگر دارد. چنانچه دوستان فعال در حوزه بهداشت و درمان، اعتراضی به این ادعا دارند؛ ما لیستی چند ده تایی از برخی دارو‌ها ارایه می‌دهیم که خودشان بهتر از ما می‌دانند، دچار چه وضعی شده اند. از طرف دیگر، در بسیاری از کشور‌ها با دو بحث تغذیه و توصیه به آرامش روانی- استراحت، می‌توان میزان مصرف دارو را کاهش داد. درباره ایران خودتان قضاوت کنید. استفاده از سرم قندی و مصرف بالای ان در کشور را لطفا بررسی کنید.

با تصویب مجلس، سازمان غذا و دارو مکلف به ایجاد ذخیره ۶ ماهه دارو و ملزومات پزشکی ضروری براساس فهرست مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی شد.

عضو داروساز شورای عالی نظام پزشکی، به تشریح جزئیات نشست مشترک با موضوع «رصد کمبودهای دارویی» پرداخت.یداله سهرابی به موضوعات مورد بحث در نشست «رصد کمبود‌های دارویی» که با حضور رئیس سازمان غذا و دارو برگزار شد، گفت: بحث‌های زیادی در این نشست صورت گرفت که از آن جمله، درباره روش چگونگی احصای وجود کمبود دارو بود، اینکه چه تعریفی از کمبود کنیم.وی مدعی شد که تمامی فرایند‌ها و مشکلاتی که در زنجیره تأمین وجود داشت در زنجیره توزیع هم بود.مورد دیگر عامل سرکوب کردن قیمت بود. سرکوب کردن قیمت و قیمت دستوری از عواملی است که کمبود داریم. کمبود تصنعی و سبد فروشی دارو نیز مورد بحث قرار گرفت .

بر اساس گزارش‌های جدید، افزایش نرخ ارز ترجیحی از ۲۸۵۰۰ تومان به ۳۸۵۰۰ تومان در سال ۱۴۰۴ می‌تواند بازار دارویی کشور را تحت تاثیر قرار دهد و به افزایش قیمت دارو منجر شود. این در حالی است که رئیس جدید سازمان غذا و دارو پیش‌تر اعلام کرده بود که نرخ ارز ترجیحی برای دارو همچنان بر روی رقم ۲۸۵۰۰ تومان ثابت خواهد ماند.

معاون بهداشت وزارت بهداشت به مطالب منتشره درباره آلودگی محلول دیالیز و جان باختن تعدادی از بیماران دیالیزی واکنش نشان داد.

ادعا می‌شود که شرکت‌های بزرگ با منابع مالی قوی، دارو‌های مورد نیاز بازار را پیش‌خرید کرده و این موضوع باعث می‌شود که داروخانه‌ها مجبور شوند برای تأمین دارو‌های خود به این شرکت‌ها مراجعه کنند. این روند نه تنها به نفع مصرف‌کنندگان نیست بلکه باعث افزایش قیمت‌ها و کاهش دسترسی به دارو‌های ضروری می‌شود. علاوه بر این، برخی از اعضای هیئت مدیره و سهامداران شرکت‌های پخش دارو به‌دلیل حضور در جوامع صنفی و پست‌های اجرایی، دارو‌های کمبود بازار را به سمت شرکت‌های خود سوق می‌دهند. این موضوع نگرانی‌هایی را در مورد شفافیت و عدالت در توزیع دارو به وجود آورده است. یکی از داروخانه‌داران در این خصوص گفت: “ما شاهد هستیم که برخی شرکت‌ها به‌طور خاص به داروخانه‌های خاصی خدمات می‌دهند و این موضوع باعث ایجاد نابرابری در بازار می‌شود.

دختر جوان مجری برنامه پرسیده بود «گفته می‌شود اسرائیل از طریق واکسن‌های کرونا که قبلا زده شده، می‌تواند متوجه شود افراد کجا حضور دارند و یک جورایی آدم‌ها را کدگذاری کرده است و این مساله بعد از به شهادت رسیدن سید عزیرمان «سید حسن نصرالله» بسیار مطرح شده است، چقدر این موضوع صحت دارد؟» شاهوردی هم گفت: «این ادعا می‌تواند درست باشد.» او اکنون می گوید این جمله من یک «اما» هم داشت که دیگر نگذاشتند بگویم؛ اما باید بگویم این بحث‌ها باعث می‌شود جلوی رشد دانش گرفته شود.

۷۰ بیمار دیالیزی صفاقی در اثر محلول آلوده به آلومینیوم که تولیدی یک شرکت داروسازی داخلی است، جان خود را از دست دادند. خبر به سرعت در حال پخش است و جمعیت ۸۰۰ هزار نفری بیمار در کشورمان که از طریق دیالیز صفاقی درمان می‌شوند را تحت تاثیر قرار داده و نگران نموده است. با برگزاری نشستی با مسئولان شرکت مربوطه گویا مشخص شده، یکی از شرکت‌های تابعه در این رابطه قصور داشته و رئیس شرکت مذکور اعلام نموده است که بر مواد اولیه دارو نظارتی نداشتیم و مواد اولیه آلوده به آلومینیوم بوده است و .... ورای ورود به جزئیات و میزان صحت روایت ها، سوال اینجاست که چرا وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی روزه سکوت گرفته و منتظر است که رسانه‌های بیگانه خارجی و شایعات دامن زده شده داخلی روایتگر داستان باشند؟

احمد بیگدلی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در گفت وگو با رسانه ها در مورد دخالت برخی نمایندگان و طیف‌های خارج از وزارت بهداشت در انتصابات، مدعی شد که دخالت نمایندگان و هر کس خارج از دایره وزارت بهداشت و درمان در انتصابات کاملا غیر اصولی است و به صلاح نماینده و منطقه و مملکت نیست و باید دست وزیر در اختیاراتش باز گذاشته شود. سوال اینجاست که چرا قوه قضائیه ، بازرسی ریاست جمهوری و مجلس به پیگیری این ادعا ورود نمی کنند؟ سازمان غذا دارو دکان سه نبشی است که پتانسیل بالای رانت در آن نهفته است. فسادهای ریز و درشت صورت گرفته در سنوات قبل در این سازمان قابل چشم پوشی نیست. آیا وقت آن نرسیده که قوه قضائیه و شخص قاضی القضات، یک حریم حفاظتی و نظارتی خاص برای این سازمان تعریف کند.

سخنگوی دولت با بیان اینکه برای امکان پرداخت‌های منظم، منابع طرح دارویار از تامین شدگی توسط سازمان هدفمندی جدا شده و با تصویب هیئت وزیران به بودجه عمومی منتقل شده است. در همین رابطه، رئیس سازمان غذا و دارو با بیان اینکه متاسفانه سازمان هدفمندی یارانه‌ها به عنوان پاشنه آشیل این طرح به علت تاخیر در پرداخت و حتی عدم پرداخت باعث بروز اختلال در سیستم شده است گفت: ما به دنبال این هستیم تا با کمک شخص رئیس جمهور مشکلات مرتفع و طرح دارویار به درستی اجرا شود. به گفته رئیس سازمان غذا و دارو در ۲۵ شهریور ۱۴۰۳، کمبود نقدینگی یکی از اساسی‌ترین چالش‌های صنعت دارویی است. طبق گفته وی، علاوه بر پرداختی‌های اخیر دولت چهاردهم، طی ۴ سال گذشته ۱۲.۵ میلیارد دلار ارز برای این حوزه تخصیص داده شده و این در حالی است که تولید دارو ۳۰ درصد کاهش داشته است.