شعار سال: قرن بیستم قرنی بود که همکاریهای بینالمللی با تشکیل سازمانهای بینالمللی اهمیت خود را نشان داد. تا قبل از قرن بیستم، همکاریها جنبه بینالمللی نداشتند و کشورها هرکدام سعی میکردند که علایق خود را در قالب سیاستهای خارجی خود نشان دهند و کمتر درصدد همکاری بودند، اما کشورها به دلایلی دریافتند که همکاریها مفید و مؤثر است. اول اینکه همه کشورها متوجه شدند اگر نیروها در کنار یکدیگر قرار بگیرند، این همکاریها میتوانند بارور شوند. از سوی دیگر، کشورها دریافتند که نتیجهای که از همکاری مشترک به دست میآید، خیلی بیشتر از آن است که هر کشوری سیاستهای خود را مانند قرن 18 و 19 بخواهد پیاده کند. سومین مسئله این بود که با پیشرفت علم و تکنولوژی در اواخر قرن نوزدهم و بهویژه در قرن بیستم، همه متوجه شدند که دیگر در شرایط جدید هر کشوری قادر نیست بهتنهایی همه بار را بر دوش بکشد و باید کشورها به اجبار در وادی همکاری قرار بگیرند.
این عوامل سبب شد که در اوایل قرن بیستم شاهد سازمانهای بینالمللیای باشیم که کشورها در قالب آن همکاری میکنند. شاید اولین همکاریهای بینالمللی در مورد ارتباطات، حملونقل و پست بود و سپس بقیه موارد را بهتدریج دربر گرفت تا آنکه بعد از جنگ اول جهانی، اولین سازمان بینالمللی به اسم جامعه ملل در جهان متولد شد، ولی شاید چون تجربه اول بود، بیش از 20 سال دوام نیاورد. بعد از جنگ دوم جهانی با تجربه جامعه ملل، سازمان ملل متحد را دایر کردند. میتوان گفت سازمان ملل متحد حدود 73 سال است که دوام آورده و از جنگ سوم جهانی جلوگیری کرده. مکانیسمهایی در آن تعبیه و پیشبینی شده است که درصورتیکه همه با هم همکاری کنند و این سازمان بتواند به مشکلات جهانی رسیدگی کند. سازمان ملل که به مرکز ثقل همکاریهای بینالمللی بدل شد و نماد همکاریهای بینالمللی، توانست 192 کشور را در جهان جذب خود کند. البته شاید 10 یا 15 کشور «ذرهبینی» هم باشند که جزء این 192 کشور نباشند، اما تمام کشورهای اصلی دور هم جمع و با یکدیگر همداستان شدهاند که از یکسو همکاری کنند و از سوی دیگر به حقوق بینالملل احترام بگذارند. درحالحاضر دونالد ترامپ برخلاف جریان حرکت میکند و علت اعتراضهای جهانی به ترامپ به این است که برخلاف 73 سال همکاری بینالمللی و احترام به حقوق بینالملل، ترامپ مشغول ازبینبردن همه این دستاوردهاست و همچنان که میبینیم، بهتدریج از سازمانهای بینالمللی نظیر یونسکو و شورای حقوقبشر و حتی آنطور که از قرائن پیداست، شاید از خود سازمان ملل بیرون میآید. بنابراین، یکی از دستاوردهای عملی بشر این بود که متوجه شد از راه همکاریهای بینالمللی میتواند مشکلات خود را بهتر حل کند و میتواند میز مشترکی به وجود بیاورد که در قالب آن بتوان به تبادل نظر نشست.
در این رابطه میتوان گفت ایران در 40 سال گذشته جزء کشورهای درونگرا بوده است. اگر کشور ما بهتدریج در صحنه همکاریهای بینالمللی حضور پیدا کند، میتواند بیشتر منتفع شود، اما ایران اندیشهای دارد که نگران از سوءاستفاده جهانی از ایران است و ممکن است بخشهایی از این نگرانی نیز درست باشد، اما این نباید باعث شود که ایران خود را از همکاریهای بینالمللی محروم کند. ما در سایه همکاریهای بینالمللی و در قالب همکاری با سازمان ملل بود که توانستیم به دو هدف که در جنگ تحمیلی وجود داشت، دست یابیم که عبارت بودند از: شناسایی آغازگر جنگ و تعیین خسارات ایران در جنگ. باز هم با همکاریهای بینالمللی بود که ما توانستیم توافق هستهای را انجام بدهیم و اکنون هم در یک همکاری بینالمللی قادر میشویم مقابل ترامپ بایستیم. اگر بخواهیم بهتنهایی این کار را انجام دهیم، همه میدانند که مقدور نیست و ایران از پس این کار بهتنهایی برنخواهد آمد. بنابراین در یک همکاری بینالمللی میتوان این کار را کرد و اگر فرد نامعقولی مثل دونالد ترامپ آمده و همهچیز را زیر سؤال برده است، باید در یک تشریک مساعی و درک مشترک جهانی به مقابله با او رفت.
یادداشت علی خرم- دیپلمات
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق ، تاریخ انتشار 17 تیر 97، کدمطلب: 190990، www.sharghdaily.ir