شعارسال: ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت یکی از تخصص‌‌های نوپا در ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ است که بر ادغام علوم رفتاری و علم پزشکی تاکید دارد. در جهان این حوزه هم از منظر دولت‌ها و هم از منظر افراد جامعه مورد توجه قرار گرفته است. یکی از وظایف دولت‌ها همیشه ارتقای سلامت جامعه بوده است. دولت‌ها سالانه هزینه‌‌های سنگینی را بابت مراقبت‌‌های بهداشتی و درمانی متحمل‌‌ می‌‌شوند که بخشی از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص‌‌ می‌‌دهد. در کنار این، شرکت‌‌های بیمه اند که به‌‌دنبال کاهش هزینه‌‌های خود هستند. در واقع ، اگر بیمه‌‌شوندگان الگوهای رفتاری و سبک زندگی بهتری در حوزۀ سلامت داشته باشند شرکت‌‌های بیمه ‌‌ می‌‌توانند هزینه‌‌های خود را کاهش دهند. همچنین در دهه‌‌های اخیر رویکردهای افراد جامعه در حوزه سلامت تغییر کرده است. افراد بیشتری به به‌‌زیستی و تغییر سبک زندگی اهمیت‌‌ می‌‌دهند. مسئلۀ افراد دیگر بیمار نبودن نیست بلکه‌‌ می‌‌خواهند خوب و سالم زندگی کنند.

بنابراین، این حیطه از طرفی با سیاست‌‌گذاری‌‌های کلان کشورها در حوزۀ سلامت یعنی آموزش، پیشگیری و مداخله رابطه دارد و طرفی عرضه‌‌کنندۀ خدمت به جامعه در زمینۀ تغییر سبک زندگی، شیوۀ زیست سالم و مداخلات ‌‌روان‌‌شناختی‌‌ در عرصۀ سلامت و بیماری‌‌های مزمن و… است. تقریباً همه‌‌ می‌‌دانند گاه انجام دادن رفتارهایی ساده تا چه حد‌‌ می‌‌تواند هزینه‌‌های هنگفت درمانی را کاهش دهد.(پیشگیری) این رفتارها عبارت‌‌اند از: مصرف کم نمک و غذاهای چرب، احتیاط در رانندگی و استفاده از کمربند ایمنی، ورزش کردن، سیگار نکشیدن و کاهش استرس. اما همه هم‌‌ می‌‌دانند نصیحت کردن با واداشتن افراد جامعه به رعایت این نکات متفاوت است.

این رشته‌‌ می‌‌خواهد با استفاده از دانش ‌‌روان‌‌شناختی‌‌، هنر روان‌‌درمانی و پژوهش‌‌های کاربردی روز و مسئله‌‌محور راهکارهایی به مدیران اجرایی از یک طرف و به افراد جامعه از طرف دیگر در حوزۀ سلامت ارائه کند. این ارائۀ خدمات، در جهت حل مسئله و کاهش هزینه‌‌هاست. برای مثال، در اواخر دهۀ ۸۰ میلادی مسئله ایدز برای سازمان بهداشت جهانی مطرح شد. تحقیقات بدست آمده از تحلیل الگوهای رفتاری، محققان را به این نتیجه رساند که تغییر رفتارهای پرخطر و الگوهای رفتارهای جنسی در جهت پیشگیری ضروری است و ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت بدین گونه مورد توجه سازمان بهداشت جهانی قرار گرفت.

در کنار این، یک مرکز عملکرد اقتصادی مطالعه‌‌ای انجام داده است که تخمین می‌‌زند سود کلی‌‌اییایای که از درمان اختلال‌های ‌‌روان‌‌شناختی‌‌ بیماران به وسیلۀ۱۰ جلسه درمان شناختی-رفتاری برای جامعه فراهم می‌‌شود ۴۷۰۰ یورو است؛ درحالی‌‌که ۷۵۰ یورو هزینه را تحمیل می‌کند. این سوددهی شامل برگشتن زودتر به کار، کاهش ویزیت‌های مراقبت سلامت و بهبود کیفیت زندگی است.

موضوعات ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت

بیشتر تمرکز ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت روی بیماری‌‌های مزمن و سبک زندگی است که بر عملکردهای افراد در مدت طولانی اثر‌‌ می‌‌گذارد که مهم‌‌ترین آن‌ها بیماری‌‌های قلبی و عروقی، انواع اعتیاد (سیگار کشیدن، مصرف الکل و…)، سرطان، دیابت، ایدز، چاقی، استرس و… است.

وضعیت ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت در ایران

رشته ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت در ایران در سال ۱۳۸۰ راه اندازی شد که در برنامۀ آموزشی آماده شده سعی شده به مباحث بالا پرداخته شود. در کشور ما، ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت هم جزو رشته‌‌های وزارت بهداشت و هم وزارت علوم به حساب‌‌ می‌‌آید. در وزارت بهداشت این رشته در مقطع کاشناسی ارشد و دکتری دانشجو‌‌ می‌‌پذیرد اما در وزارت علوم فقط مقطع دکتری آن وجود دارد. به چند دلیل این رشته در ایران هنوز به جایگاه خود چه در سیاست‌‌گذاری چه در ارائۀ خدمات دست نیافته است. ۱٫ برای سیاست‌‌گذاران ارزش اقتصادی ‌‌روان‌‌شناسی‌‌ سلامت روشن نیست و به نظر‌‌ می‌‌رسد خدمات ‌‌روان‌‌شناختی‌‌ هنوز کالایی لوکس به حساب‌‌ می‌‌آید؛ ۲٫ بحث صلاحیت حرفه‌‌ای روان‌‌شناسان سلامت است (مخصوصاً آن‌‌هایی که در واحدهای زیر نظر وزارت علوم درس خوانده اند) که به علت دوره‌‌های کوتاه کارورزی‌‌ نمی‌‌توانند اعتماد فضاهای درمانی و بهداشتی را فراهم کنند؛ ۳٫ بحث قدیمی روان‌‌شناسان و روانپزشکان در زمینۀ استقلال و اقتصاد هنوز موضوعی است که به طور پنهان محیط‌‌های کاری آن‌ها را پیچیده‌‌ می‌‌کند؛ ۴٫ محیط کاری روان‌‌شناسان سلامت عمدتاً محیط‌‌های بیمارستانی و مراکز خدمات درمانی است. از آنجاکه این مراکز زیر نظر وزارت بهداشت اداره‌‌ می‌‌شوند، سرنوشت فارغ‌‌التحصیلانی که زیر نظر وزارت علوم تحصیل کرده‌‌اند و‌‌ می‌‌خواهند در مراکز وزارت بهداشت کار کنند مبهم است.

موضوعات مهم این رشته در ایران

از آنجاکه از موضوعات مهم این رشته، چهار مسئلۀ اعتیاد، بیماری‌‌های مزمن، چاقی و سبک زندگی است، به نظر‌‌ می‌‌رسد فرصت‌‌های شغلی مناسبی برای این رشته در ایران فراهم است. این مسائل از طرفی چالش‌‌های اجتماعی دولتمردان اند و از طرفی حیطه‌‌های مهم خدمت‌‌رسانی در جامعه را بیان‌‌ می‌‌کنند. خدمات متناسب و درست روان‌‌شناسان سلامت در عین حال که‌‌ می‌‌تواند آورده مالی برای آن‌ها داشته باشد، در طولانی‌‌مدت به کاهش هزینه‌‌های اقتصادی- اجتماعی جامعه منجر خواهد شد. در ادامه آمارهای مرتبط با این معضلات را در ایران مرور می‌‌کنیم.

اعتیاد و ‌‌سوءمصرف‌‌ مواد

بنابر نظر بسیاری از صاحب‌‌نظران مهم‌‌ترین مسئلۀ کشور ایران در حوزۀ بهداشتی و اجتماعی مسئلۀ اعتیاد و سوءمصرف مواد است. بنابرآمارهای رسمی کشور(۱۳۹۶)، تعداد معتادان دو میلیون و هشتصد هزار نفر اعلام شده است که این رقم نسبت به سال ۱۳۹۰ دوبرابر شده است. از آمار معتادان به مشروبات الکلی در ایران اطلاع دقیق در دسترس نیست اما رئیس گروه مطالعات اعتیاد مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور تعداد آن‌ها را بنا بر یک تحقیق ششصدهزار نفر اعلام کرده است.

سرطان

میزان بروز سالیانه سرطان در جهان از ۱۴ میلیون نفر در سال ۲۰۱۲ میلادی به ۲۵ میلیون نفر در سال ۲۰۳۰ خواهد رسید که بیش از ۷۰ درصد آن در کشورهای در حال توسعه رخ‌‌ می‌‌دهد. بنا بر گزارش رئیس ادارۀ سرطان وزارت بهداشت «در ایران سالیانه بیش از ۹۰ هزار نفر دچار سرطان‌‌ می‌‌شوند که تا سال ۲۰۳۰ میلادی، با هفتاد درصد افزایش، به ۱۵۵ هزار نفر خواهد رسید.»

چاقی

بنابر جدیدترین آمارها (۱۳۹۶)، ۲۹ میلیون نفر در ایران چاق و دارای اضافه‌‌وزن اند. چاقی خود با اختلالات پزشکی‌‌ای چون فشارخون بالا، دیابت، بیماری‌‌های قلبی-عروقی و برخی سرطان‌ها مرتبط است. همچنین چاقی با خودپنداره افراد رابطه دارد و از طرفی کارایی اجتماعی افراد را مسدود‌‌ می‌‌کند.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت بردار، تاریخ انتشار: 10تیر1397 ، کدخبر: - : www.bordar-ensani.ir