شعار سال: با وجود اینکه استان‌های شمالی کشور هر روز بیش‌تر از دیروز در زباله غرق می‌شوند، هنوز هیچ سیستم مناسبی برای بازیافت زباله در آنجا وجود ندارد، همین موضوعات باعث شده تا چهره محیط زیست استان‌های سبز کشور هر روز مخدوش‌تر از دیروز شود. قصه تلخ ماجرا آنجاست که بسیاری از زباله‌های تولید شده توسط گردشگران سر از دریا یا جنگل‌ها درمی‌آورند و تغییرات فراوانی در چرخه محیط زیست را ایجاد می‌کنند.

۱۴ درصد زباله ایران، در کنار دریا
به گفته کارشناسان محیط زیست روزانه در کل کشور 500 هزار تن زباله تولید می‌شود که 14درصد آن سهم سواحل دریایی سه استان شمالی کشور است. آمارها می‌گویند روزانه در مازندران سه هزار تن، گلستان بیش از هزار تن و در استان گیلان سه هزار تن زباله تولید می‌شود که مجموع سه استان روزانه هفت هزار تن تولید زباله دارند. این در حالی است که سیستم امحاء و بازیافت زباله در این استان‌ها کارنامه قابل دفاعی ندارد.
چند وقت پیش عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط‌زیست نیز در این رابطه گفته بود: «متاسفانه شمال کشور در حال غرق شدن در پسماند‌ها است و جایی برای دفن نداریم.» موضوع زباله‌ شهرهای شمال کشور آنقدر بغرنج و پیچیده شده است که کلانتری عطای تولید انرژی از زباله را -که پیشتر یکی از طرح‌های مدنظر مسئولان شهری استان‌های شمالی کشور بود- به لقایش بخشید و با عجز راه جدیدی برای مقابله با بحران پیشنهاد داد.
وی با بیان اینکه «شمال کشور قربانی پسماند است، باید پسماندها سوخته شود و تقاضا داریم بی‌خیال تولید انرژی شوید.» بر وضعیت فاجعه‌بار محیط زیست استان‌های شمالی صحه گذاشت.
قصه زباله‌های رها شده در کوه، جنگل‌ و دریاهای شمال کشور قصه دیروز و امروز نیست. سال‌هاست طبیعت سرسبز این خطه در زیر زباله‌ها که ارمغان گردشگران است، کمرخم کرده‌ است. به گواه بومیان منطقه انباشت زباله در جنگل‌ها و طبیعت استان‌های شمالی از مرز فاجعه گذشته است و این زباله‌ها بهترین فضاها و چشم‌انداز جنگل‌ها و طبیعت استان‌های شمالی را تهدید می‌کند.
چند ماه پیش عضو هیئت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل با بیان اینکه امروزه سرنوشت زباله در مازندران به دریا و جنگل ختم‌ می‌شود، نسبت به آلودگی دریا هشدار داد. «عزیز عابسی»با اشاره به اینکه دریای خزر امروز به یک محیط نامناسب برای شنا و زندگی ماهیان تبدیل شده است، گفت: جنگل‌ها و مراتع به دفن یا تلنبار زباله اختصاص یافت و این شرایط مطلوب نیست.
دپوی زباله زخم دیگری بر پیکر بیمار طبیعت شمال کشور است. در بسیاری از شهرهای شمالی به‌ویژه در زمان اوج مسافرت، زباله‌ها را در کنار سواحل دریا یا جنگل‌ها دپو می‌کنند. این شیوه نه تنها از لحاظ بصری چهره‌ای زشت و ناخوشایند از طبیعت آنجا را به مخاطب عرضه می‌کند، بلکه زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف است و سلامت مسافران و ساکنان آنجا را به خطر می‌اندازد.

خزر مسموم

ارمغان سیاه گردشگران و همچنین بی‌تدبیری مسئولان شهری تنها به چهره‌ ناخوشایند کوه و جنگل محدود نمی‌شود. آلودگی میکروبی دریای خزر موضوع هولناک دیگری است که هر از چندگاهی برتارنمای رسانه‌ها قرار می‌گیرد. تخلیه زباله‌های عفونی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در رودخانه‌های منتهی به دریای خزر و انباشت آنها در کناره‌های دریا این فاجعه‌ را رقم زده است.
آلودگی میکروبی دریای خزر به حدی است که تابستان پنچ سال پیش «عبدالرضا کرباسی»، معاون وقت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به پیامدهای شنا کردن در آب‌های این دریا به شهروندان هشدار داد.
با توجه به گزارش‌هایی که در این چند سال درباره افزایش ورود فاضلاب صنعتی، بیمارستانی و خانگی به این دریا و انباشت زباله در کناره‌های آن منتشر شده می‌توان تصور کرد که میزان آلودگی نه تنها رو به کاهش نرفته، بلکه افزایش نیز یافته است.
چند وقت پیش «رامین نورقلی‌پور»، عضو هیئت رئیسه مجمع نمایندگان استان گلستان گفت: دفع غیراصولی و غیربهداشتی زباله منحصر به استان‌های شمالی نیست، بلکه معضلی سراسری است که همه‌ استان‌های ایران با آن درگیر هستند.
نورقلی‌پور به خانه ملت گفت: «متاسفانه نسبت به مطالعه کاربردی جهت مکان‌یابی مناسب برای انباشت و دپوی زباله غفلت شده، هر چند در این ارتباط اطلاعاتی وجود داشته و حتی مطالعات دانشگاهی نیز انجام شده اما به صورت کاربردی به آن پرداخته نشده است.»
«علی‌محمد شاعری»، یکی دیگر از نمایندگان استان گلستان می‌گوید: «روزانه شش هزار تن پسماند خانگی، صنعتی و بیمارستانی در استان‌های شمالی تولید و به صورت غیربهداشتی دفع و شیرابه‌های حاصل از آنها بعد از تجزیه، آب‌های سطحی، زیرزمینی و دریای خزر را آلوده می‌کند.»
او از وزارت بهداشت خواست مراکز درمانی را به سیستم‌های پیشرفته امحای زباله بیمارستانی مجهز کند، زیرا ورود مستقیم و شیرابه‌های حاصل از دفع غیراصولی این زباله‌ها سلامت مردم و حیات دریای خزر را تهدید می‌کند.

وضعیت قرمز در شمال
دبیر ستاد توسعه انرژی معاونت علمی و فناوری وضعیت زیست محیطی شمال کشور را قرمز اعلام کرد. «سیروس وطنخواه» وضعیت استان‌های گیلان و مازندران را فوق بحرانی دانست و به ایسنا گفت: «آمار شیوع بیماری‌های مختلف رابطه معناداری با میزان زباله‌ها دارد» وی وضعیت موجود را «هشدار خطرناکی» دانست که باید اقداماتی برای رفع این مشکل صورت پذیرد. بیماری‌هایی همچون کزاز، حصبه و شبه حصبه، انگل‌های روده‌ای، اسهال‌های خونی، فلج اطفال، سالک پوستی و احشائی و ... ازجمله بیماری‌هایی هستند که از طریق آلودگی‌های ناشی از مواد زائد جامد در آب، هوا و خاک حاصل می‌شوند.
«حسین نیازآذری» سخنگوی مجمع نمایندگان مازندران، در این رابطه به ایسنا گفت: زمانی 104گونه آبزی در دریای خزر زیستمند بوده اما به واسطه ورود زباله و شیرابه‌های آن به دریا برخی از این گونه‌ها منقرض شده است. جنگل‌های مازندران دارای قدمتی طولانی با گونه‌های کمیاب بوده اما طی سالیان گذشته به دلیل دپوی زباله در این جنگل‌ها برخی گونه‌ها در این جنگل منقرض شدهو تنها می‌توان در کتاب‌های تاریخ به جستجوی این ارقام کمیاب نشست.گفته می‌شود حیوانات وحشی مختلفی هم در شمال کشور در خطر انقراض هستند.
«مسعود تجریشی»، معاون محیط‌زیست انسانی همدر خصوص وضعیت پسماندها در شمال کشور گفت: متاسفانه در شمال کشور نه تنها با مشکل شناسایی مکان برای جمع‌آوری پسماند مواجه هستیم، بلکه بلا استثنا می‌توانیم در تمام رودخانه‌ها شیرابه‌های فاضلاب را ببینیم و اگر یک باران ببارد، رودخانه‌ها به شیرابه پسماند تبدیل می‌شوند.
در رابطه این وضعیت ایجاد شده، بیشتر گردشگرانی که حجم زیادی از زباله را در شمال کشور رها می‌کنند مقصر شناخته می‌شوند، اما بخش دیگر ماجرا نبود تجهیزات درست برای بازیافت زباله است.
زباله‌سوزی تنها راه حل باقیمانده
در حالی که کوه‌های زباله در شهرهای شمالی هر روز بیش‌تر از دیروز قد می‌کشد، طرح‌ها برای حل این معضل دیرینه تاکنون نتیجه‌بخش نبوده است.
یکی از تجهیزاتی که در چند سال اخیر اظهارات زیادی در رابطه با ساخت آن در مازندران انجام شد، زباله‌سوز است. در چند سال گذشته بارها اخباری مربوط به ساخت زباله‌سوز در این استان منتشر شد و بعد این اخبار لغو شود.
تجریشی در این رابطه توضیح داد: رئیس جمهور درباره پسماندهای شمال کشور دستور داد که به صورت ویژه پیگیری شود. در حال حاضر نیز کارگروه مشترکی تشکیل شده است و وزارت کشور برنامه‌های خود را در این خصوص ارائه داده است. متاسفانه بزرگترین مشکل در شمال کشور این است که نمی‌توان این پسماندها را دفع کرد و باید سوزانده شوند، برای سوزاندن نیز سرمایه‌گذار باید مطمئن باشد برق تولید شده از سوخت پسماند اقتصادی است.
معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به چالش‌های پیش‌روی زباله‌سوزی در شمال کشور گفت: چالش بزرگ ما در بحث زباله‌سوزی در شمال کشور بین وزارت کشور و وزارت نیرو است، به دلیل اینکه برق تولید شده از زباله‌سوزها بسیار گران‌تر از برق توزیعی توسط این وزارتخانه است. بنابراین وزارت نیرو معتقد است برق تولید شده از زباله‌سوزها توجیه اقتصادی برای این وزارتخانه ندارد.
غرق شدن شهرهای شمالی کشور در زیر خروارها زباله نتیجه نامهربانی ما با طبیعت است. زیبایی وصف‌ناپذیر شهرهای شمالی کشور می‌رود که قربانی فرهنگ غلط گردشگران و بی‌تدبیری مسئولان شود. بدون تردید اگر روال به همان رویه گذشته پیش رود، دیری نمی‌پاید که از تمام زیبایی‌های طبیعت شمال فقط حسرتی بر دل بماند و بس...