شعارسال: موضوع آغاز عملیات آزادسازی ادلب توسط ارتش سوریه و متحدان آن طی ماه گذشته، یکی از مهم‌ترین موضوعات مطرح در سطح رسانه‌های خبری دنیا بوده است. ادلب به عنوان واپسین محل و مهم‌ترین کانون تجمع تروریست‌ها در سوریه از اهمیتی فوق‌العاده در معادلات میدانی برخوردار است و می‌تواند نقشی کلیدی در آینده معادلات داشته باشد. ادلب آخرین بخش از خاک سوریه است که هم‌اکنون حدود 50 هزار نفر از نیروهای مسلح گروه‌ تروریستی نظیر جبهه النصره و داعش در آن آرایش کامل نظامی گرفته‌اند.

از جمله مهم‌ترین معضلات آزادسازی ادلب جمعیت سه میلیون نفری این استان، شکل‌گیری موج آوارگان به‌سمت ترکیه و نگرانی کشورهای اروپایی از شکل‌گیری موج جدید آوارگان و بازگشت تروریست‌ها است. از همین‌رو ترکیه و کشورهای غربی به رهبری آمریکا طی ماه‌های گذشته تلاش کرده‌اند به بهانه‌‌های مختلف از جمله احتمال انجام حملات شیمیایی و امکان وقوع فاجعه انسانی، با سیاه‌نمایی در موضوع آزادسازی ادلب، زمینه را برای تأخیر یا عدم حمله ارتش سوریه به مواضع تروریست‌ها فراهم نمایند.

اگرچه در نشست تهران، دو کشور ایران و روسیه از آغاز عملیات آزادسازی ادلب از چنگ تروریست‌ها حمایت کردند اما ترکیه مخالفت خود را با این تصمیم اعلام نمود و یک روز پس از نشست تهران، مقامات ترکیه اعلام نمودند که عملیات نظامی برای آزادسازی ادلب حمام خون به راه می‌اندازد و جامعه جهانی می‌بایست مانع از آغاز عملیات نظامی علیه ادلب شود. در راستای ممانعت از آغاز عملیات ادلب، رجب طیب اردوغان در 17 سپتامبر با ولادیمیر پوتین در سوچی دیدار و در این سفر توانست موافقت رئیس‌جمهور روسیه را در توقف حمله به شهر ادلب جلب نماید.

پشت‌پرده توافق سوچی

سران ایران، روسیه و ترکیه در 7 سپتامبر در نشست سه جانبه خود در تهران پیرامون ادلب گفتگو کردند اما رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه با حمله نظامی به ادلب مخالفت نمود. آنکارا به دلایل متعددی مخالف آزادسازی ادلب است؛ زیرا ترکیه با حفظ ادلب می‌خواهد قدرت چانه‌زنی خود را بالا ببرد و در آینده سیاسی سوریه تأثیرگذار باشد. به بیان دیگر آزادسازی ادلب موجب می‌شود که آنکارا اهرم و ابزاری برای چانه‌زنی در سوریه نخواهد داشت. از این‌‌رو اردوغان پس از گذشت 10 روز از نشست تهران با ولادیمیر پوتین در سوچی دیدار و در این سفر تلاش کرد تا موافقت رئیس جمهوری روسیه را در توقف حمله به شهر ادلب به عنوان آخرین پایگاه مهم تروریست‌ها در سوریه جلب کند.

ولادیمیر پوتین تا قبل از نشست سوچی بر آزادسازی ادلب تأکید می‌کرد و اصرار داشت که عملیات نظامی برای آزادسازی ادلب از چنگ تروریست‌ها هر چه زودتر باید آغاز شود اما پس از نشست سوچی، رئیس جمهور روسیه با پیشنهاد اردوغان پیرامون عقب‌نشینی از تصمیم نبرد ادلب موافقت نمود.

حال این سوال به ذهن متبادر می‌شود که چه عواملی موجب شدند که رئیس جمهور روسیه از تصمیم خود عقب‌نشینی کند؟ در پاسخ به این پرسش می‌توان به چند فاکتور اشاره نمود که در پذیرش پیشنهاد اردوغان توسط پوتین نقش داشتند.

نخست، ولادیمر پوتین امتیازاتی از آنکارا گرفته و این توافق در راستای منافع مسکو بوده است. در همین راستا، پرفسور حسن اونال، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آتیلیم آنکارا معتقد است که رئیس جمهور روسیه امتیازات لازم را در خصوص ادلب دریافته کرده و نسبت به ممانعت از جنگ اقناع شده است. علاوه بر آن، برخی منابع دیپلماتیک غربی در بیروت می‌گویند توافق بین پوتین و اردوغان غافلگیرکننده نبود؛ چرا که پیش از آن تماس‌های محرمانه‌ای بین دو کشور در جریان بود که به توافق منتهی شد. این توافق شامل قرارداد بزرگی است و بندهای مختلفی دارد. به عنوان مثال منافع اقتصادی این قرارداد بیش از صد میلیارد دلار است (خوری، 2018).

کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خواه خلق ترکیه نیز معتقد است اردوغان در خصوص سوریه هر آن چیزی را که ولادیمیر پوتین می‌خواهد، انجام می‌دهد و این امر به مفهوم پیروی اردوغان از بشار اسد نیز می‌باشد. به زعم وی ترکیه برای تأمین تمامیت ارضی سوریه باید با بشار اسد دیدار کند و راه‌های مذاکره مستقیم و بدون واسطه در یک چارچوب مشخص ایجاد شود؛ زیرا تمامیت ارضی سوریه و تداوم حاکمیت این کشور به عنوان یک دولت واحد برای ترکیه و تمام منطقه بسیار مهم است اما متأسفانه اردوغان، قدرت و ظرفیت درک این موضوع را ندارد.

دکتر نعیم بابور اوغلو سرتیپ بازنشسته ارتش و مشاور علمی مرکز پژوهش‌های سیاست خارجی و امنیتی ترکیه نیز معتقد است که توافق رؤسای جمهور ترکیه و روسیه در سوچی بر سر حل مساله ادلب بدون خونریزی نشان می‌دهد که تدابیر مورد توافق طرفین در سوچی، راه نفوذ آمریکایی‌ها در سوریه را کاهش می‌دهد و به همین دلیل روسیه سود و نفع بیشتری نسبت به آمریکا در سوریه به دست می‌آورد و این موضوع پوتین را اقناع کرده است.

عامل دوم تأثیرگذار در تصمیم پوتین به هشدارهای مقامات ترکیه و تحرکات نظامی این کشور در نزدیکی ادلب مربوط می‌شود؛ زیرا ترکیه بارها مخالفت خود را با عملیات نظامی ادلب اعلام کرده و حضور نظامی خود را در مراکز اطراف ادلب تقویت کرده است. اردوغان، بارها از احتمال حمله گسترده‌ ارتش سوریه با پشتیبانی روسیه به ادلب ابراز نگرانی کرده بود. وی گفته است که این هجوم باعث آوارگی هزاران انسان‌ خواهد شود و اغلب این آوارگان برای نجات جان خود به ترکیه پناه خواهند برد و این کشور را با موج تازه آوارگان سوری روبه‌رو خواهند کرد. اردوغان در سخنان افتتاحیه نشست سه‌جانبه‌ تهران نیز درباره احتمال به راه افتادن «حمام خون» در ادلب هشدار داد.

اردوغان همچنین با انتشار یادداشتی در نشریه وال‌استریت ژورنال، مخالفت خود را با اقدام نظامی در استان ادلب اعلام نمود. اردوغان اظهار کرد: امروز همزمان با آماده شدن دولت اسد برای حمله همه‌جانبه به ادلب با همکاری متحدانش، بار دیگر در نقطه‌ای حساس ایستاده‌ایم. دولت من در تلاش برای جلوگیری از این اقدام، در ایجاد مناطق کاهش تنش و 12 پست دیده‌بانی برای ثبت و گزارش موارد نقض آتش‌بس، مشارکت داشته است. اردوغان با تکرار اتهام‌های گذشته علیه دولت سوریه، نوشت: حمله به ادلب موجب ایجاد ریسک‌های امنیتی و انسانی برای ترکیه، اروپا و دیگر نقاط خواهد شد. وی با درخواست از آمریکا و دیگر کشورها برای جلوگیری از اقدام نظامی در این منطقه، افزود: این امر همچنین برعهده شرکای ما در روند صلح آستانه، یعنی ایران و روسیه است که از این فاجعه انسانی جلوگیری کنند.

علاوه بر هشدارهای ترکیه، روسیه با آغاز عملیات نظامی به ادلب نمی‌خواهد روابط خود را با آنکارا بحرانی کند؛ زیرا بعد از آنکه روابط ترکیه با آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی تنش‌زا شد، آنکارا روابط خود را با مسکو گسترش داد و به سمت روسیه گرایش پیدا کرد. از این‌رو پوتین سعی نمود با این اقدام مانع از خارج شدن ترکیه از ائتلاف با آن گردد. به‌ویژه آنکه روسیه طی چند سال اخیر به سمت استراتژی جلب هم‌پیمانان منطقه‌ای روی آورده است. در واقع قرارگرفتن ترکیه در ائتلاف روسیه همزمان چندین مزیت بر مسکو دارد. از دیدگاه کرملین، هیچ قدرتی به اندازه ترکیه، نقش بازدارنده در برابر رویکرد مداخله‌ جویانه آمریکا در خاورمیانه ندارد. لذا روسیه تمایل ندارد با اقدام نظامی به ادلب ترکیه را از دست بدهد.

تهدیدات و هشدارهای غرب نیز در عقب‌نشینی پوتین از تصمیم آغاز عملیات آزادسازی ادلب تاثیرگذار بودند. در ماه گذشته آمریکا و کشورهای غربی به منظور ایجاد تأخیر و ممانعت در آغاز عملیات آزادسازی ادلب و مشروعیت زدایی از این عملیات، طراحی مجدد سناریوی حمله شیمیایی و تهدید سوریه به حملات هوایی جدید را در پیش گرفتند. اما پس از ناکامی پروژه دروغ افکنی و عملیات روانی برای حمله شیمیایی، غربی‌ها به روش‌های مختلف تلاش کردند افکار عمومی جهان را بدین سمت سوق دهند که به دلیل تمرکز جمعیتی در استان ادلب در صورتی که ارتش سوریه به این منطقه پرجمعیت حمله کند یک فاجعه انسانی و کشتار وسیع به وجود خواهد آمد.

در همین راستا دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در پیامی توئیتری نوشت: «بشار اسد رئیس جمهور سوریه نباید بی‌پروا به استان ادلب حمله کند. روس‌ها و ایرانی‌ها در صورت مشارکت در این فاجعه بالقوه انسانی دچار اشتباه سختی می‌شوند. ترامپ افزود: ممکن است صدها هزار نفر از مردم (سوریه) کشته شوند. نگذارید چنین اتفاقی بیافتد» ترامپ در حاشیه دیدارش با شیخ صباح، امیر کویت در کاخ سفید نیز تصریح کرد: «جهان این رویداد را دنبال خواهد کرد و آمریکا این رویداد را به دقت زیر نظر خواهد داشت. اگر کار به کشتار و خونریزی بکشد، خشم جهان برانگیخته خواهد شد و ایالات متحده نیز بسیار خشمگین می‌شود.»

جان بولتون، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ نیز هشدار داده ‌است آمریکا و متحدانش، به استفاده احتمالی از سلاح شیمیایی توسط حکومت سوریه «واکنشی به مراتب شدیدتر» از گذشته نشان خواهند داد. وی گفته است که کشورش، در کنار فرانسه و بریتانیا، به این نتیجه رسیده‌اند که اگر دولت سوریه بار دیگر اقدام به استفاده از جنگ‌افزار شیمیایی بکند، با «واکنشی به مراتب شدیدتر» در مقایسه با واکنش‌های نظامی پیشین، روبه‌رو خواهد شد.

مایک پنس، معاون رئیس جمهور آمریکا نسبت به استفاده از سلاح‌های شیمیایی در حمله به آن منطقه هشدار داد. وی در گفتگو با شبکه خبری فاکس نیوز در واکنش به حملات به این منطقه سوریه که بخش زیادی از آن در کنترل مخالفان است، هشدار داد که دنیا این تحولات را زیر نظر دارد. او گفت: «می‌خواهم به روشنی بگویم، دنیا در حال نظاره است و به هر نوع استفاده از تسلیحات شیمیایی در ادلب به شدیدترین صورت ممکن پاسخ می دهیم. به علاوه، تحرکات در طول مرزهای استان ادلب را هم به دقت زیر نظر داریم.»

اورزولا فون در لاین، وزیر دفاع آلمان با انتشار گزارشی رسانه‌ای اعلام کرد که برلین آماده است در صورت اقدام دولت سوریه به بمباران شیمیایی در شهر ادلب حمله هوایی علیه ارتش این کشور را به اجرا در بیاورد. هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان نیز در این‌باره گفت که مایل است «مانع وقوع فاجعه انسانی در ادلب» شود. جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس نیز در آستانه آغاز عملیات ادلب در سوریه در پیامی توئیتری هشدار داد: «اگر رژیم سوریه بار دیگر استفاده وحشتناک از تسلیحات شیمیایی را تکرار کند، پاسخ ما مستحکم و متحد خواهد بود.»

همچنین وزارت امور خارجه فرانسه در بیانیه‌ای، اعلام نمود عملیات ادلب می‌تواند «پیامدهای فاجعه‌بار» از جمله «فاجعه انسانی و فاجعه موج بزرگ آوارگی» به همراه داشته باشد. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در یک موضع‌گیری صریح از جانب کشورهای اتحادیه اروپا اعلام کرد اتحادیه اروپا از وقوع یک کشتار وسیع در ادلب سوریه نگران است.

در خصوص موافقت پوتین با پیشنهاد اردوغان، دیمیتری ترینین، مدیر مرکز کارنگی در مسکو معتقد است مدیریت و نظارت ترکیه بر روی نیروهای مخالف حاضر در سوریه، همچنین کنترل پروژه کردی تحت حمایت آمریکا در شرق سوریه و مذاکره با آمریکا در راستای عدم خروج ایران از سوریه با این ادعا که روسیه در حال مدیریت کردن ایران است و متقاعد کردن اروپا برای کمک به بازسازی سوریه با این وعده که توقف حمله به ادلب خطر هجوم آوارگان به اروپا را از بین برده است را از دلایل توافق روسیه و ترکیه برای توقف عملیات نظامی در ادلب می‌داند.(Trenin, 2018)

بندهای ده‌گانه توافقنامه سوچی

۱. در راستای حفظ منطقه کاهش تنش در ادلب تلاش خواهد شد و پایگاه‌های نظارتی ترکیه در راستای ادامه‌ فعالیت‌های این کشور تقویت خواهند شد.

۲. روسیه تمامی تدابیر لازم برای تضمین جلوگیری از آغاز عملیات نظامی و حملاتی علیه ادلب را اتخاذ خواهد کرد و از وضعیت کنونی حفاظت خواهد شد.

۳. یک منطقه خلع سلاح به عمق ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر در منطقه درگیری ایجاد خواهد شد.

۴. محدوده منطقه خلع سلاح در مذاکرات آتی به شکل دقیق‌ تعیین خواهد شد.

5. تمامی گروه‌های تروریستی و افراطی تا پیش از پانزدهم اکتبر از منطقه خلع سلاح برچیده خواهند شد.

۶. تمامی تانک‌ها، راکت اندازها و توپخانه‌های تمامی گروه‌های درگیر از منطقه خلع سلاح تا پیش از دهم اکتبر جمع‌آوری خواهند شد.

۷. نیروهای مسلح ترکیه و پلیس نظامی روسیه با هدف تضمین آزادی رفت و آمد ساکنان منطقه و جا به جایی کالاها و نیز از سرگیری روابط تجاری و اقتصادی در طول مرزهای منطقه خلع سلاح اقدام به گشت زنی‌های هماهنگ و عملیات رصد و نظارتی با استفاده از پهپادها خواهند کرد.

۸. از سر گیری عبور و مرور در چهار مسیر اصلی که حلب را به لاذقیه متصل می‌کنند و نیز پنج مسیر اصلی مواصلاتی حلب - حماه پیش از پایان سال ۲۰۱۸.

۹. تمامی تدابیر کارآمد و موثر برای تضمین برقراری آتش‌بس پایدار در منطقه کاهش تنش ادلب اتخاذ و در این خصوص مرکز هماهنگی مشترک ایران، روسیه و ترکیه تقویت خواهد شد.

۱۰. دو طرف بار دیگر بر قصد خود برای مبارزه با تمامی اشکال تروریسم در سوریه تأکید کردند.

موانع و چالش‌های پیش‌روی توافق سوچی

در مسیر اجرا و عملیاتی شدن توافق‌نامه سوچی چالش‌های متعددی وجود دارد که ازجمله آنها اختلافات روسیه و ترکیه بر سر برخی از بندهای توافق سوچی است. مسکو و آنکارا در تفسیر توافق سوچی در مورد ادلب چهار اختلاف عمده با یکدیگر دارند. نخستین اختلاف درباره عمق منطقه حائل است که قرار است 15 تا 20 کیلومتر باشد و به نظر مسکو باید شهر ادلب و برخی دیگر از شهرهای استان ادلب را نیز دربر گیرد اما آنکارا مخالف چنین اقدامی است. اختلاف دوم درباره بازگشایی جاده حلب به لاذقیه و حلب به حماه است اما روسیه خواستار بازگشایی آن تا پایان سال میلادی جاری است در حالی که ترکیه خواستار نظارت و کنترل این مسیرها است. اختلاف سوم درباره گروه‌های تروریستی است که ترکیه خواستار انتقال آنها به مناطق کردی در سوریه است و مسکو خواستار نبرد و سرکوب تروریست‌های خارجی است. اختلاف چهارم درباره مدت توافق است؛ در حالی که مسکو خواستار موقت بودن آن مانند مناطق کاهش تنش در درعا، حمص و غوطه شرقی است، آنکارا خواستار دائمی بودن آن است (حمیدی، 2018).

از دیگر موانع و چالش‌های پیش‌روی توافق سوچی تقسیم 40 گروه مسلح در ادلب به گروه‌های تروریستی و گروه‌های به اصطلاح میانه‌رو وجود دارد. اگرچه گروه‌های به اصطلاح میانه‌رو هوادار ترکیه در ادلب از همکاری و حمایت از تلاش‌های دیپلماتیک آنکارا خبر دادند. اما این گروه‌ها اعلام کردند که حاضر به کنار گذاشتن اسلحه و خروج از مناطق تحت کنترل خود نیستند. این تحول، نخستین مورد نقض توافق سوچی به شمار می‌رود.

جبهه ملی آزاد سازی سوریه که متشکل از چندین گروه ارتش آزاد سوریه است از همکاری کامل با ترکیه در راستای موفقیت تلاش‌ها برای دور نگه داشتن غیر نظامیان از جنگ خبر داد. اما این گروه مورد حمایت ترکیه چندین شرط برای همکاری و پایبندی به توافق ادلب گذاشته است. جبهه ملی آزاد سازی سوریه با انتشار بیانیه‌ای گفت «ما کاملاً هوشیار و مراقب اوضاع خواهیم بود تا روس‌ها و ایرانی‌ها و حکومت این توافق را زیر پا نگذارند؛ آن هم در شرایطی که آنها گاهی مساله موقت بودن توافق را مطرح می‌کنند. انگشتانمان روی ماشه است. اسلحه خود را زمین نمی‌گذاریم و از این آب و خاک هم خارج نمی‌شویم و به انقلاب پشت نمی‌کنیم.»

جبهه تحریر الشام که قدرتمندترین گروه مستقر در شمال غرب سوریه است نیز مخالفت خود را با توافق ترکیه و روسیه اعلام کرده است. برخی سرکرده‌های هیئت تحریر الشام از جمله ابوالیقظان المصری و ابوالفتح الفرغلی نیز با توافق نشست سوچی درباره ادلب مخالفت و بر ادامه جنگ تأکید کردند. رهبر مصری گروه هیئت تحریر الشام در استان ادلب سوریه، در بیانیه‌ای اعلام کرد که به هیچ عنوان منطقه حایل مورد توافق ترکیه و روسیه را به رسمیت نمی‌شناسد.

گروه حراس الدین نیز با توافق روسیه و ترکیه در سوچی مخالفت نمود. در بیانیه حراس الدین آمده است: «ما به عنوان حراس الدین با بیانیه و نشست‌ها درباره ادلب مخالفیم و درباره آن هشدار می‌دهیم.» حراس الدین شامل برخی سرکرده‌های القاعده است که با شکستن بیعت با ایمن الظواهری سرکرده القاعده مخالفت کردند و برخی تشکلات نظامی دیگر نیز به آن ملحق شدند و نفوذ این گروه اخیرا افزایش یافته است.

علاوه بر این مخالفت‌ها و به چالش کشیدن ترکیه، برخی دیگر از گروه‌های کوچک همانند انصارالفرقان و انصار التوحید با آتش زدن پرچم ترکیه یا تیراندازی به مواضع نظامی ترکیه مخالفت خود را با این توافق اعلام کرده‌اند. هر چند که دو گروه مذکور فقط این اقدامات را با هدف جلب توجه انجام داده‌اند اما حراس الدین به سرکردگی ابوهمام الشامی و انصارالدین به سرکردگی ابوعبدالله الشامی دو گروه بزرگ هستند.

از آنجایی که مهم‌ترین بندهای توافق سوچی پایان دادن به حیات گروه‌های تروریستی که با توافق مخالفت کنند به ویژه بندهای مربوط به منطقه عاری از سلاح و تحویل سلاح‌های سنگینی که در اختیار دارند، این سوال مطرح می‌شود که سرنوشت این تروریست‌ها چه خواهد شد؟

در جزئیات توافق روسیه و ترکیه در سوچی به این موضوع یعنی سرنوشت گروه‌های تروریستی اشاره‌ای نشده است. اما برخی منابع از میان مخالفان سوری سعی می‌کنند با بازگشت به نظریه‌ بسیار شایع ارجاع ‌دهند که نظام و متحدانش از ادلب به عنوان تله و شکارگاه تروریست‌ها استفاده می‌کنند؛ همه تروریست‌هایی که از دوما و غوطه و حلب و جرود لبنان رانده شدند. این نظریه سه قاعده یا راه حل برای خلاص شدن از تروریست‌ها درنظردارد؛ ذوب کردن در داخل، صادرکردن به خارج یا تصفیه از راه کشتار در صورتی که تسلیم نشوند (خوری، 2018).

ذوب کردن در داخل کار آسانی نیست. برای نمونه جبهه النصره به دو بخش تقسیم شده، گروهی که می‌خواهند اسلحه‌شان را زمین بگذارند و به مخالفان معتدل ملحق بشوند تا در نتیجه به عملیات سیاسی بپیوندند وقتی شروع بشود. گروه دیگر هم اصرار به جهاد و نبرد دارند.

اما گزینه صادر کردن تروریست‌ها به خارج به نظر محال می‌آید هرچند گفته می‌شود با همکاری اطلاعاتی بین‌المللی، امکان‌پذیراست. اما هیچ کشوری حاضر نیست عناصر تروریستی به خاکش منتقل شوند. سرتیپ محمد عیسی، کارشناس نظامی معتقد است نظام ترکیه مسئولیت گروه‌های مسلح را برعهده دارد به ویژه که ترکیه حامی این گروه‌هاست و طی سال‌های گذشته آنها را مورد حمایت قرار داده است.

از آنجا که ترکیه ابزارهای ارتباطی با سرکرده‌های گروه تروریستی جبهه النصره و سایر گروه‌های مسلح دارد، سامح عید، پژوهشگر مصری امور گروه‌های تروریستی معتقد است ترکیه ممکن است که گذرگاه‌های امن برای عناصر خارجی برای انتقال آنها به برخی کشورهای دیگر یا بازگشت به کشورهایشان ایجاد کند.

از همین رو علی الحسینی، سخنگوی حشد الشعبی عراق در محور شمال نسبت به تلاش برای سوق دادن تروریست‌های داعشی از ادلب سوریه به سوی خاک عراق هشدار داد و تأکید کرد: مناطق محور شمال به صورت کامل امن هستند اما مرز عراق و سوریه نیازمند تدابیر امنیتی بیشتر هستند و همچنین باید در این مناطق از موانع فلزی استفاده کرد تا مانع ورود داعشی‌ها از خاک سوریه به عراق شد.

فاتح حسون، افسر سوری جدا شده از ارتش سوریه که خود را فرمانده کل گروه موسوم به جیش آزادی بخش ملی می‌داند به الحیات گفت: «ممکن است که فرماندهان رده اول و دوم هیئت تحریر الشام از ادلب خارج شوند و به مناطق بحرانی دیگر در منطقه و خارج آن منتقل شوند. بحث مهم توافق دستگاه‌های اطلاعاتی منطقه‌ای و بین‌المللی درباره سرنوشت سه هزار جنگجوی خارجی است که هنوز در قید حیات هستند و می‌جنگند. اما درباره بحث خروج آنها از سوریه این جامعه بین‌المللی است که باید راهکارها و ضوابطی تعیین کند به ویژه پس از آنکه کشورهایی آنها را به سوی سوریه سوق دادند».

موضوع بازگشت تروریست‌های خارجی یا انتقال آنها به کشور دیگر نگرانی‌هایی را در بین کشورهای اروپایی و دیگر کشورهایی که این تروریست‌ها از آنجا به سوریه رفته‌اند را به دنبال داشته است. سامح شکری، وزیر خارجه مصر درباره خروج تروریست‌ها از طریق گذرگاه‌های امن به کشورهای دیگر هشدار داد و اعلام کرد که نباید به تروریست‌ها اجازه داده شود که از ادلب به مناطق و کشورهای دیگر بروند. شاید علت نگرانی مصر به خروج این تروریست‌ها و رفتن آنها به لیبی در مجاورت مصر و یا صحرای سینا در مصر است که هم‌اکنون نیز ارتش مصر دردسرهای فراوانی به خاطر گروه‌های مسلحی که هرازگاهی ارتش مصر را نشانه می‌روند، دارد.

نتیجه‌گیری

توافق میان روسیه به نمایندگی از حکومت اسد و ترکیه به نمایندگی مسلحین و مخالفین حاضر در سوریه، به‌ویژه ادلب که در 17 سپتامبر در سوچی صورت پذیرفت اگرچه مورد استقبال جمهوری اسلامی ایران، سوریه و سایر کشورها قرار گرفت و امیدها را نسبت به بازگشت آرامش به سوریه زنده کرد اما اتفاقات بعد از آن حکایت از این دارد که پرونده ادلب به زودی بسته نخواهد شد.

در واقع، توافق سوچی می‌تواند حمله به ادلب را به تعویق بیندازد، اما نمی‌تواند منجر به راه حل پایدار شود؛ زیرا توافقنامه سوچی تنها یک معاهده موقت است (Ayoob, 2018). به بیان دیگر، توافق سوچی به معنای اجتناب و کنار گذشتن کامل گزینه نظامی در ادلب نیست. در همین راستا متین گوران، تحلیلگر نظامی و امنیتی ترکیه در مصاحبه با تارنمای یورونیوز احتمال موفقیت طرح سوچی را ناچیز دانست وی گفت که نیرو‌های جهادی تنها با برخورد سرسختانه متقاعد می‌شوند و نه با مذاکره و گفت‌وگو.

گروه‌هایی که در ادلب هستند اعم از احرار الشام و صقور الشام تا جیش المجاهدین و هیئت تحریر الشام، لواء الحق و جند الاقصی منشق شده از داعش بعید است که بپذیرند که سلاحشان را تحویل دهند؛ از این‌رو منطقه عاری از سلاح فقط در اطراف ادلب ممکن است رخ دهد و سلاح‌ها در مخفیگاه‌ها و خانه‌ها انبار می‌شود.

در پایان می‌توان گفت که برقراری ثبات و ایجاد منطقه عاری از سلاح با توجه به حضور 50 هزار تروریست که حاضر نیستند اسلحه خود را تحویل دهند و تا سرحد مرگ می‌جنگند دشوار به نظر می‌رسد. در واقع آزادسازی ادلب بدون عملیات نظامی دشوار به نظر می‌رسد. علاوه بر آن ادلب با حضور هزاران تروریست بین‌المللی روی آرامش به خود نخواهید دید و تنش زمانی از ادلب رخت خواهد بست که این قبیل تروریست‌های غیر سوری خاک این کشور را به قصد کشورهای تابعه پیشین خود ترک نمایند.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شمس، تاریخ انتشار: 23مهر1397 ، کدخبر: 182302: www.npps.ir