شعار سال : معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سه سال است که با طرح‌های متنوع کتابخوانی و خرید ارزان کتاب، مردم را به کتابخوانی تشویق می‌کند. این طرح‌ها شروعش از آبان 94 و با عنوان «کتابفروشی‌ای به وسعت ایران» آغاز شد. آنقدر استقبال زیاد بود که در ارشاد تصمیم گرفته شد در نوروز 95 با عیدانه کتاب دوباره طرح را برگزار کنند. بار دیگر برگزاری طرح را ادامه دادند؛ تابستانه تیر و مرداد ۹۵، پاییزه آبان و آذر ۹۵، عیدانه نوروز 96، تابستانه مرداد و شهریور. برگزاری پاییزه کتاب با اما ‌و ‌اگر همراه شد. بودجه‌ای برای برگزاری نبود، برای همین طرح به آذر ۹۶ افتاد؛ با آمدن اسفند و عوض شدن مدیرعامل خانه کتاب عیدانه 97 رقم خورد و درنهایت پاییزه 97 آخرین دوره برگزاری این طرح‌ها بود که همزمان با هفته کتاب برگزار شد و استقبال از آن بسیار زیاد بود. اما حالا و در آستانه عید نوروز خبری از طرح عیدانه کتاب نیست، طرحی که مطمئنا می‌توانست عاشقان کتاب را خوشحال کند و با استفاده از این تخفیف‌ها بتوانند کتاب‌های مورد علاقه‌شان را خریداری کنند. در این گزارش به سراغ کتابفروشانی رفتیم که در این طرح همیشه شرکت داشته‌اند و با وجود عقب‌افتادگی پول‌شان از طرف خانه کتاب و ارشاد اما باز هم خواهان برگزاری این طرح‌ها هستند. چون معتقدند که برگزاری این طرح‌ها می‌تواند به مخاطب کمک زیادی بکند تا کتاب‌های مورد علاقه‌اش را انتخاب کند.

عیدانه کتاب 97

طرح عیدانه کتاب 97 در 793 کتابفروشی سطح کشور برگزار شد؛ عیدانه کتاب در نوروز 97 با مشارکت ۷۹۳ کتابفروشی از ۲۲ اسفند در کتابفروشی‌های عضو طرح در ۳۰ استان کشور و از ۲۵ اسفند در تهران آغاز شد و تا ۱۲ فروردین‌ سال ۹۷ ادامه داشت که به مناسبت ولادت حضرت علی(ع) و روز جمهوری اسلامی ایران کتاب‌های خود را با تخفیف ۳۰ درصدی عرضه کردند و حدود ۲۰۰ هزار شهروند از نقاط مختلف کشور با حضور در کتابفروشی‌های عضو این طرح توانستند، بیش از ۴۸۰ هزار نسخه کتاب را به مبلغ ۱۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان کتاب خریداری کنند.  در این طرح، استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و قم بیشترین مشارکت را به لحاظ تعداد کتابفروشی‌ها از آن خود کرده‌اند و استان‌های فارس، کردستان و آذربایجان شرقی در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. همچنین کتابفروشی‌های ‌پردیس کتاب مشهد، شهر کتاب ساری، شهر کتاب مرکزی تهران، شهر کتاب اصفهان، کتاب فرازمند رشت، شهر کتاب رشت، شهر کتاب مشهد، کتاب رشد اهواز، انتشارات جنگل جاودانه رشت و نمایشگاه و فروشگاه کتاب محام اهواز در صدر پرفروش‌ترین کتابفروشی‌های طرح عیدانه کتاب هستند. در این طرح، پرفروش‌ترین استان‌ها براساس کتاب به ترتیب خراسان رضوی، اصفهان، تهران، گیلان، خوزستان، فارس، قم، آذربایجان‌شرقی، مازندران و همدان هستند.

 با مقایسه آماری طرح عیدانه کتاب در نوروز 95، 96 و 97، شاهد رشد قابل توجه استقبال مردم از این طرح بودیم و خود کتابفروشان، یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش فروش و استقبال از این طرح در نوروز 97 حذف محدودیت خرید از برخی کتاب‌های گرانقیمت است. چون در نوروز دو سال گذشته، محدودیت فروش کتاب مختص کتاب‌های کودک و نوجوان و کتاب‌های عمومی(ادبیات و رمان) بود. طرح عیدانه کتاب که تاکنون سه دوره از آن اجرا شده است، فرصتی برای علاقه‌مندان کتاب است تا از پایان اسفند تا اواسط فروردین ماه کتاب‌های مورد علاقه خود را با تخفیف بخرند. در این طرح سقف مجاز خرید برای هر خریدار ۱۰۰ هزار تومان است و خریدار می‌تواند در چند نوبت و از چند کتابفروشی که پیش از این در طرح ثبت‌نام کرده‌اند، کتاب‌های عمومی و کودک و نوجوان را با ۲۰ تا 30 درصد تخفیف بخرد.

نیکنام حسین‌پور، مدیرعامل خانه کتاب

فروردین ماه همین امسال بود که با نیکنام حسین‌پور درباره عیدانه کتاب گفت‌وگویی انجام دادیم و او که اسفندماه سال گذشته مسئولیت این موسسه را به عهده گرفت تمام تلاشش را انجام داد تا عیدانه 97 را با همه سختی‌هایش برگزار کند. او درباره طرح عیدانه 97 در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «امسال برای اولین بار به جای اینکه طرح را از پایتخت شروع کنیم از شهرستان‌ها و سه روز زودتر شروع کردیم؛ به دلیل اینکه آنها امکان سفارش کتاب قبل از تعطیلات را داشته باشند. تفاوت دیگر این بود که امسال تخفیف‌ها یکسان شد و دیگر تنها بین کتاب‌های کودک و عمومی نبود، تا هم کتابفروشان راحت باشند، هم مردم راحت‌تر کتاب‌هایشان را انتخاب کنند. در چند روز آخر طرح را تمدید کردیم و تخفیف را به 30 درصد رساندیم. این تخفیف بیشتر هم به دلیل 40 سالگی انقلاب اسلامی و میلاد حضرت علی(ع) بود. ما مبلغ دو میلیارد تومان را برای این طرح در نظر گرفتیم که با رایزنی‌های انجام شده 500 میلیون تومان هم به آن اضافه و این مبلغ بین 793 کتابفروش توزیع شد. اعتبار مالی‌ای که برای کتابفروشی‌های بزرگ در نظر گرفته‌ایم، براساس استقبال از آنها بوده است. اما این اعتبار مالی را یکجا تخصیص ندادیم، بلکه با توجه به میزان فروش کتابفروشی‌ها این اعتبار را شارژ می‌کنیم.»

حسین‌پور درباره برگزار نشدن عیدانه ۹۸ هم می‌گوید: «خبر لغو اجرای طرح عیدانه کتاب صحت ندارد. به موقع درباره اجرای شدن یا نشدن عیدانه کتاب، اطلاع‌رسانی می‌کنیم. کار‌های کارشناسی با بخش فناوری اطلاعات و مدیران موسسه خانه کتاب، در حال انجام است و نمی‌توان درمورد آینده طرح‌های حمایتی فصلی قضاوت کرد که چه اتفاقی رخ می‌دهد. هماهنگی‌های لازم با بخش مالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت فرهنگی انجام شده است و آمادگی لازم وجود دارد. معتقدم طرح‌های مختلف در حوزه کتاب، باید یه سمت تخصصی شدن حرکت کند؛ بنابراین، می‌توان درباره برگزاری طرح‌های مختلف از‌جمله در ماه مبارک رمضان به‌ویژه آثار قرآنی با معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رایزنی کرد و یارانه تخصیص داد؛ همچنین می‌توان برای حوزه‌های علمیه نیز برنامه جداگانه‌ای تدوین شود. اگر بودجه عیدانه کتاب از طرف وزارت ارشاد تامین اعتبار شود، می‌خواهیم حتما این برنامه را در عید 1398 برگزار کنیم. این روزها هر جا می‌روم در خیابان، در کتاب‌فروشی‌ها، اهل فرهنگ سراغ عیدانه کتاب را می‌گرفتند و آن را از من طلب می‌کردند. ما هم دوست داریم این اتفاق بیفتد و به نظر می‌رسد گرانی‌ها و وضعیت نشر، فرصت خوبی است که این طرح تامین اعتبار و اجرا شود.»

علی رکاب، مدیر داخلی ترنجستان سروش

در این 20 روزی که از شروع اسفند گذشته است، خیلی‌ها سراغ برگزاری این طرح را گرفته‌اند و جواب ما هم به آنها برگزار نشدن بوده است. معمولا کتابخوان‌ها از این طرح اطلاع دارند و برای تهیه کتاب‌هایشان در قالب این طرح به کتابفروشی‌ها می‌آیند.

استقبال از این طرح‌ها خوب است، به‌خصوص در عیدانه 97 استقبال خوبی داشتیم اما نکته‌ای که وجود دارد این است که طرح عیدانه به نسبت طرح‌های پاییزه و تابستانه فروش کمتری دارد؛ چون در تعطیلات نوروزی مردم به سفر می‌روند و فروش کتاب به نسبت طرح‌های دیگر کمتر است. اما باز هم می‌توان گفت کسانی که از این طرح اطلاع داشته‌اند از آن استفاده کرده‌اند. بیشتر کتاب‌هایی هم که ما در قالب این طرح فروخته‌ایم، کتاب‌های ادبیات، رمان و داستان بوده است. البته این را هم باید بگویم که این طرح مشکلاتی هم دارد. یکی از مشکلات بزرگ اینکه در قالب این طرح، هیچ کتابخوانی به کتابخوان‌ها اضافه نمی‌شود؛ بلکه همان کتابخوان‌های قبلی از طرح استفاده می‌کنند. مخاطب این طرح کتابخوان‌ها هستند، برای همین این افراد کتاب‌های دارای قیمت بالا را در قالب همین طرح‌های‌ کتابخوانی خریداری می‌کنند تا شامل تخفیف‌ها بشوند اما کلا من از طرح‌های تشویقی که مثلا آبنبات می‌شود برای کتاب خواندن مردم مخالفم. اما اینکه این طرح‌ها مردم را تشویق می‌کند برای کتاب خریدن مطمئنا همین‌طور است و تاثیرگذار است. این طرح می‌تواند به کسانی که کتابخوان هستند کمک کند که کتاب‌هایی را که در طول سال می‌خرند همراه با تخفیف باشد وگرنه کسی که در طول سال دو جلد کتاب می‌خواند بود و نبود این طرح‌ها برایش فرقی ندارد.

نادر قدیانی، مدیر انتشارات قدیانی

طرح‌های تخفیفی که در قالب «عیدانه کتاب» یا تابستانه و پاییزه کتاب برگزار می‌شود؛ کمک زیادی هم به مخاطب و هم به کتابفروشان می‌کند. مثلا شما فکر کنید که در این چند ساله توجه زیادی به سایت ناشران و سامانه‌های الکترونیک فروش کتاب شده است. تخفیف‌های فصلی کتاب باعث رونق فروش کتاب می‌شود و طرح‌هایی مثل عیدانه که دو سال است برگزار می‌شود باعث شده است تا کودکان و نوجوانان بیشتر کتاب بخرند. این زمان، بهترین فرصت است که خانواده‌ها تشویق شوند تا کتاب‌های قصه را برای کودکان‌شان خریداری کنند و فرهنگ مطالعه گسترش پیدا کند. این اقدامات در گام بعدی می‌تواند به این سمت پیش برود که کودکان و نوجوانان کتاب‌هایی را که خودشان انتخاب می‌کنند مثل کتاب درسی بخوانند و باعث شکوفایی فرهنگ مطالعه شوند. مطمئنا برگزار نشدن این طرح‌ها بعد از برگزاری این چند سال  ضربه بزرگی به کتابخوانان است.

رضایی، مدیر داخلی کتابفروشی کیهان

متاسفانه ما هم شنیدیم که این طرح برگزار نمی‌شود و هر روز مخاطبان‌مان  سوال می‌کنند که امسال طرح تخفیفی داریم یا نه؟ مجبوریم به همه بگوییم که امسال طرح عیدانه نداریم. این طرح‌ها خوب بود و برای مخاطب که می‌توانست با تخفیف کتاب‌های مورد علاقه‌اش را بخرد بسیار مناسب بود. به نظرم این طرح‌های تخفیفی جزء بهترین طرح‌های ارشاد و خانه کتاب بود، متاسفانه شنیدیم که این طرح برگزار نمی‌شود و علت آن را هم نداشتن بودجه اعلام کردند. مطمئنا یکی از خوبی‌های این طرح‌ها این است که مخاطب را تشویق می‌کند که کتاب خریداری کند. تقریبا ما با این طرح‌ها 1.5 درصد بیشتر فروش داریم یا به عبارت بهتر 50 درصد فروش‌مان را افزایش می‌دهد. گلایه‌ای هم داریم از خانه کتاب و معاونت فرهنگی ارشاد و آن این است که پرداختی طرح‌های پاییزه هنوز انجام نشده است و نکته دیگر اینکه سهمیه‌هایی که اختصاص داده می‌شود، خیلی مبنای درستی ندارند چون وقتی سهمیه‌‌مان تمام می‌شد مجبور بودیم زنگ بزنیم تا زمانی که سهمیه را به ما بدهند 24 ساعت طول می‌کشید و برهه زمانی باعث می‌شد تعدادی از مخاطبان را از دست بدهیم. اما با وجود همه این مشکلات و ندادن پرداختی‌های طرح پاییزه باز هم به نظرم برگزاری این طرح‌ها خوب بود هم به ما کمک می‌کرد و هم به مخاطب که بتواند کتاب‌های مورد علاقه‌اش را بخرد و خب این حرف‌ها را گفتن شاید فایده‌ای نداشته باشد چون دیگر این طرح برای عید برگزار نمی‌شود که مساله بسیار بزرگ و مهمی است.

آهنگ حقیقت مدیر داخلی کتابفروشی چشمه

دوره‌های اول این طرح خوب بود ولی رفته‌رفته ضعیف‌تر شد. پرداختی‌ها با تاخیرهای زیاد انجام شد مثلا 6 ماهه و همین مساله کتابفروشان را اذیت می‌کرد. طول دوره‌ها بیشتر بود. مثلا یک دوره ما طرحی را هفت روزه برگزار کردیم. این اواخر هم خیلی ضعیف‌تر شده است.

ما روزی سه چهار مراجعه‌کننده داریم که از برگزار شدن یا نشدن طرح عیدانه کتاب می‌پرسند و خودمان هم تازه متوجه شدیم که این طرح برای نوروز برگزار نمی‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که طرح عیدانه برای مخاطب بسیار خوب است چون 20 تا 30 درصد تخفیف شامل خریدش می‌شود اما برای کتابفروشی‌ها با توجه به پرداخت‌هایی که با تاخیر انجام می‌شود، خیلی مناسب نیست.

رامین شعبانپور، مدیر کتابفروشی افق

آن چیزی که مشخص است و در واقع همه به این نتیجه رسیده‌اند این است که تخفیف معجزه می‌کند، به‌خصوص در حوزه کتاب و کتابفروشی و از این قبیل شغل‌ها. اتفاقی که در این یکی دو سال اخیر افتاده است، عیدانه کتاب، تخفیف‌های مربوط به هفته کتاب و سایر طرح‌های دیگر، هرکدام به یک نحوی به کتابفروشی‌ها کمک کرده است و من هم با این طرح موافق بودم. اینکه این طرح دیگر برگزار نمی‌شود فکر ‌کنم جای خالی آن احساس شود با توجه به اینکه مساله بودجه مطرح است و مطلبی را از مسئول خانه کتاب شنیدیم که این طرح امسال برگزار نمی‌شود. البته تقریبا کتابفروشی‌ها تصمیم گرفتند در بازه زمانی خاصی که هر ساله به ‌عنوان طرح عیدانه برگزار می‌شد، خودمان این طرح را اجرا کنیم که کمکی به خریداران کتاب شود. تقریبا از اوایل اسفند، کسانی را داریم که می‌آیند و می‌پرسند که تخفیف‌ها از چه موقع شروع می‌شود و این مساله را پیگیری می‌کنند. ما تا آنجایی که بتوانیم برای آنها توضیح می‌دهیم که احتمالا امسال این طرح برگزار نمی‌شود؛ اما خودمان جایگزینی برای این طرح خواهیم داشت.

البته گلایه هم داریم، آن چیزی که زمان ثبت‌نام کتابفروشی‌ها اتفاق می‌افتد معمولا به این صورت است که در قرارداد ذکر می‌شود یک ماه بعد از پایان طرح تسویه صورت می‌گیرد، ولی این اتفاق نیفتاده است. آخرین باری که این طرح برگزار شد، هفته کتاب در اواخر آبان بود و حدود سه ماه و نیم گذشته و تاکنون تسویه‌ای صورت نگرفته است. البته دیر تسویه شدن در طرح‌های قبلی هم بوده است ولی ظاهرا مشکل طرح پاییزه آخر، جدی‌تر بوده است.

کتابفروشی افق جزء کتابفروشی‌هایی بوده که همان اول برای شرکت در طرح ثبت‌نام می‌کرد، به مرور به طرح ایده‌الی رسیدیم که هم بحث ثبت فاکتورها و هم اینکه مردم آشنایی داشته باشند و حتی در تلویزیون تبلیغ شود، همه به ایده‌آل رسیده بودند که مردم بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند که متاسفانه دیگر برگزار نمی‌شود.

 آزاده نظر‌بلند؛ معاون فناوری اطلاعات موسسه خانه کتاب

نظربلند در گفت‌وگویی درباره برگزار شدن یا نشدن عیدانه کتاب گفته است: «برگزاری عیدانه 98 کاملا به تزریق بودجه از سوی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بستگی دارد. هنوز حساب‌های پاییزه کتاب سال 97 تسویه نشده است و در صحبتی که با آقای دهقانکار؛ مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشتم، برگزاری عیدانه را نه رد و نه تایید کردند. کل مبلغ پاییزه را به کتابفروشان بدهکار هستیم که نزدیک به دو میلیارد تومان است. اگر بودجه تامین شود ترجیح می‌دهیم این طرح بعد از تعطیلات نوروز برگزار شود. این خواست بسیاری از کتابفروشان است؛ چراکه مجبورند برای مشارکت، کتابفروشی را با یک کارمند باز نگه دارند.»

زمستانه کتابی که لغو شد!

خانه کتاب بعد از طرح پاییزه که همزمان با هفته کتاب برگزار شد تصمیم داشت تا به ‌مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، نخستین‌بار طرح «زمستانه کتاب» همزمان با ایام دهه فجر برگزار شود. طبق برنامه‌‌ریزی، مقرر شده بود این طرح جایگزین «عیدانه کتاب» شود اما بعد از پایان دهه فجر زمستانه اجرا نشد. علت برگزار نشدن این طرح به دلیل تامین نشدن بودجه بوده است.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان،تاریخ انتشار:20 اسفند 1397،کدخبر:167004،newspaper.fdn.ir