شعار سال: واکنش کشورهای مختلف برای مقابله با این ویروس از ابتدا متفاوت بود، اما حالا بعد از گذشت ۶ ماه بسیاری از کشورها به تجربیات مفیدی دست پیدا کرده اند که اشتراک این تجربیات میتواند به کاهش آمار ابتلا و فوت بر اثر بیماری کووید۱۹ کمک کند.
دکتر مصطفی نوری زاده، عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه، یکی از اساتید ایرانی است که از چندی پیش زمینه اشتراک تجربیات مقابله با این ویروس را با هموطنان خود در ایران از طریق برگزاری وبینارهای مختلف در فضای مجازی فراهم کرده است.
دکتر مصطفی نوری زاده در گفتگو با ایسنا، از ویروس کرونا و آخرین یافتهها درباره آن تا تولید واکسن در جهان و علت امیدواری به اثربخشی واکسن میگوید. راههای پیشگیری و درمان بیماری در ترکیه و مقایسه وضعیت ترکیه با ایران، در کنار توصیههایی برای پشت سر گذاشتن این پاندمی با تلفات و آسیبهای کمتر، از دیگر بخشهای این گفتگو است که در ادامه میخوانید.
جهشهای جزئی ویروس کرونا برخلاف آنفلوآنزا
عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه، اظهار کرد: کووید۱۹ ویروسی از خانواده کرونا ویروسها است که قبلا ویروسهای سارس و مرس جزو این خانواده بودند و بعد از شیوع در برخی کشورها، یا از بین رفتند و یا خیلی کم شدند.
وی با اشاره به اینکه کووید۱۹ مثل بقیه ویروسهای این خانواده دارای ژنوم RNA است که از این جهات ترس زیادی درمورد آن وجود داشت، افزود: مهمترین یافتهای که در مورد این ویروس اخیرا به دست آمده و برای تولید واکسن نیز مفید است این بوده که ویروس کرونا تاکنون دچار موتاسیونهای زیادی نشده، برعکس ویروس آنفلوآنزا که آن هم ویروسی با ژنوم RNA است و جهشهای زیادی در آن رخ میدهد، درحالی که کرونا تاکنون جهشهای جزئی داشته است.
مصطفی نوری زاده با اعلام اینکه هم اکنون ۳۶ واکسن کرونا در دنیا بر روی انسانها در حال تست شدن است و ۱۴۰ واکسن نیز در مرحله تست بر روی حیوانات آزمایشگاهی است، گفت: واکسن مدرنا آمریکا، آکسفورد انگلیس، فایزر، استرالیا، چین و روسیه واکسنهای مورد مطالعه در فاز ۳ هستند که همه این تلاشها نشان میدهد به زودی واکسن کرونا وارد بازار خواهد شد.
مطالعه و تست آزمایشگاهی داروهای کرونا
وی ادامه داد: در کنار تلاش برای کشف واکسن، داروهای مختلفی نیز در مراحل تست بر روی انسانها و یا حیوانات آزمایشگاهی است. یکی از این داروها که اخیرا از سوی FDA تایید شده داروی رمدسیویر است، در کنار آن داروی فاویپیراویر با اینکه در خیلی از کشورها مورد استفاده قرار میگیرد، اما مطالعات بر روی آن همچنان ادامه دارد.
متخصص بیوتکنولوژی دارویی با اشاره به اینکه داروی MK ۴۴۸۸ قبلا در آمریکا برای ویروس آنفلوآنزا طراحی و تولید شده بود نیز در فاز یک موفقیت آمیز بوده و فاز ۳ آن از شهریور شروع میشود، افزود: دارویی به اسم RecombinantACE۲ گیرندههای سطح سلولی ما که ویروس به آن متصل میشود را به صورت نوترکیب (recombinant) در میآورد و از راههای بیوتکنولوژی تولید شده و قرار است بر روی حیوانات آزمایشگاهی تست شود، این درحالی است که تست این دارو بر روی سلولها در محیط آزمایشگاهی اثر مثبتی داشته و در آینده میتواند انتخاب خوبی برای مقابله با این ویروس باشد.
نوری زاده با یادآوری اینکه زمانی که ویروس کرونا در چین شایع شده بود این دیدگاه وجود داشت که ویروس فقط مشکلات تنفسی ایجاد میکند، تصریح کرد: به مرور دیدیم که این ویروس میتواند مشکلات گوارشی و قلبی هم ایجاد کند، حتی کلیه را درگیر کند و در مواردی هم منجر به سکته مغزی شود.
عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه با بیان اینکه مهمترین شناختی که از ویروس کرونا بدست آورده ایم این است که دچار موتاسیونهای خیلی زیادی نمیشود، افزود: نزدیک به یک ماه قبل با بررسیهایی که انجام دادم و ویروسهایی که از کشورهای مختلف جداسازی شده بود را با هم مقایسه کردم متوجه شدم نمونه ویروس در کشورهای مختلف اختلاف بسیار جزیی باهم دارند و مثل آنفلوآنزا نیست که تفاوت ویروس زیاد باشد، این اختلاف کم امید را برای تولید واکسن خیلی بیشتر میکند.
اقدامات پیشگیری و درمانی ترکیه برای مقابله با کرونا
وی در ادامه درخصوص اقدامات پیشگیری و درمانی در ترکیه برای مقابله با کرونا، اظهار کرد: قبل از اینکه ویروس وارد ترکیه شود این آمادگی وجود داشت و کمیته کرونا متشکل از ۴۰ نفر از اساتید دانشگاه با تخصصهای مختلف تشکیل شد که تمام تصمیمات در این کمیته گرفته میشود. با مشاهده اولین موارد ابتلا به کرونا قرنطینه شهری به ویژه در شهرهای بزرگ انجام شد و ورود و خروج به این شهرها کاملا ممنوع بود مگر در شرایط اضطراری، در روزهای تعطیل نیز همه شهرها تعطیل میشد و ورود و خروج ممنوع بود. در این مدت کسی نمیتوانست از خانه بیرون بیاید و حتی نان را فقط باید از ماشینهای مخصوصی که به محلات مختلف شهر میآمدند باید میخریدند. این اقدامات نتایج خوبی داشت که الان میبینیم.
نوری زاده با اشاره به مطالعه جدیدی که نشان میدهد افراد ۱۰ تا ۱۹ سال ناقلان قوی ویروس کرونا هستند، توضیح داد: این بحث از همان ابتدا در کشور ترکیه مطرح بود و به همین خاطر در ترکیه افراد زیر ۱۸ سالی که شاغل نبودند، نزدیک به ۶۵ روز قرنطینه خانگی شدند، چون دیدگاه این بود که اگر این افراد بیمار شوند، شاید مراقبت کمتری کنند برای همین بهتر است در قرنطینه خانگی باشند تا سلامت دیگر افراد را به خطر نیندازند.
متخصص بیوتکنولوژی دارویی با بیان اینکه افراد پرخطر مثل سالمندان نیز ۶۵ روز در قرنطینه خانگی بودند، ادامه داد: از همان ابتدا که دانشگاهها و مدارس تعطیل شد، تعداد نیروهای ادارات کم شد، به افرادی که بیماری زمینهای دارند مرخصی اجباری داده شد و رفت و آمدها کنترل و محدود شد.
وی با یادآوری اینکه از ابتدای شیوع کرونا در شهرهای ترکیه استفاده از ماسک اجباری شد، گفت: نزدن ماسک ۹۰۰ لیر معادل ۳ و نیم میلیون تومان جریمه دارد، در عین حال که فاصله گذاری اجتماعی به خوبی اجرا میشود و در بانکها و ادارات تنها به ۲ نفر خدمات میدهند و بیرون از فضای بانک و اداره نیز افراد باید فاصله یک و نیم تا دو متری را رعایت کنند.
نوری زاده اضافه کرد: در ترکیه هر رستورانی به ازای یک و نیم تا ۲ متر فقط یک مشتری میتواند داشته باشد و بیشتر از ۶ مشتری هم نمیتوانند همزمان وارد رستوران شوند. وقتی تعداد موارد ابتلا بالا بود هرگونه تجمع و تمام میهمانیها و مراسم عروسی ممنوع بود. ضمن اینکه باتوجه به اینکه افراد مسن بیشتر در معرض خطر قرار دارند و بیشتر آمار فوتیها مربوط به این گروه سنی است، حاجیانی که از حج عمره بازگشتند مستقیما به خوابگاههای دانشجویی رفتند و به مدت ۱۴ روز قرنطینه شدند، چون احتمال داشت ناقل یا مبتلا باشند.
نتایج خوب استفاده از داروی فاویپیراویر در ترکیه
عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه با بیان اینکه ترکیه با استفاده از تجارب چین از همان ابتدا برای بیماران کلروکین تجویز میکرد، افزود: ترکیه ابتدا این دارو را وارد میکرد و سپس اقدام به تولید کلروکین کرد، همچنین باتوجه به اینکه استفاده از فاویپیراویر در ژاپن و چین نتایج خوبی داشت، با تصمیم سریع کمیته کرونا ترکیه یک میلیون دوز از این دارو را از ژاپن وارد کرد.
وی با اشاره به اینکه در آن زمان فاویپیراویر و کلرکین دو انتخاب دارویی بود، افزود: بعد از آن کم کم استفاده از دگزامتازون و اکتمرا هم شروع شد.
متخصص بیوتکنولوژی دارویی، با اعلام اینکه استفاده از داروی فاویپیراویر زمان بستری بیماران را از ۱۱ به ۵ روز کاهش داد، تصریح کرد: وقتی ترکیه متوجه نتایج خوب فاویپیراویر شد سریعا شروع به تولید این دارو کرد، اما، چون احتمال داشت فاویپیراویر به میزان کافی وجود نداشته باشد ابتدا به بیماران بد حال و دارای مشکلات زمینهای داده شد و وقتی به تولید انبوه رسید به همه بیماران داده میشود؛ بنابراین در ترکیه از شروع بیماری به بیماران فاویپیراویر داده میشود و علاوه بر آن به بیماران بدحال در آی سی یو اکتمرا میدهند، درحالی که هنوز رمدسیویر در ترکیه نه وارد و نه تولید شده است. ترکیه تقریبا فقط با فاویپیراویر بیماران را درمان میکند.
نوری زاده با بیان اینکه در ترکیه هر روز حدود هزار نفر به کرونا مبتلا و ۱۷ نفر فوت میکنند، گفت: در یک مقطع زمانی آمار روزانه ابتلا به کرونا ۲ تا ۳ برابر ایران شد، اما هم اکنون ترکیه توانسته تا حد زیادی کنترل کند، درحالی که شرایط ایران همچنان قابل قبول نیست. به اعتقاد متخصصان در ۴ وبیناری که با دکتر محمدرضا هاشمیان و اساتید ترکیه داشتیم، رمز موفقیت ترکیه مدیریت خوب و تجویز فاویپیراویر در مراحل ابتدایی بیماری است.
استفاده از ماسک کافی نیست، فاصله اجتماعی هم باید رعایت شود
وی با بیان اینکه استفاده از ماسک فقط ۶۵ درصد میتواند ما را از ابتلا به ویروس نجات دهد، خاطرنشان کرد: وقتی دو نفر از ماسک استفاده کنند احتمال ابتلا به کرونا تا ۹۵ درصد کاهش مییابد، اما استفاده از ماسک به تنهایی کافی نیست و باید فاصله اجتماعی هم رعایت شود، اما فاصله گذاری اجتماعی در ایران هنوز آن طور که باید باشد نیست.
عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه با اشاره به اینکه بسیاری از مردم این روزها میپرسند ما که از ماسک استفاده میکنیم پس چرا همچنان آمار ابتلا به بیماری در ایران بالاست، تصریح کرد: نتایج رعایت پروتکلهای بهداشتی را همین امروز نمیبینیم و حداقل یک ماه بعد میبینیم، اگرچه به نظرم در ایران هنوز حدود ۲۰ درصد مردم رعایت نمیکنند که نزدیک به ۱۵ میلیون نفر میشود.
هر واکسنی که به مرحله تولید برسد موثر خواهد بود
وی با تاکید براینکه هر واکسنی که کارآزمایی بالینی آن تمام شود موثر خواهد بود، گفت: فرقی ندارد این واکسن تولید چه شرکتی باشد، چون بیشتر این شرکتها پروتئین اسپایک که قرار است ویروس را به سلولهای ما متصل کند با تکنولوژیهای مختلف تولید میکنند و وقتی تا فاز ۳ آمده اند یعنی نتایج خوبی دیده اند، چون بر روی هزاران نفر تست شده است. پروتئین اسپایک قبلا در ویروسهای هم خانواده کرونا که سارس و مرس بودند هم به عنوان واکسن تولید شد و نتیجه داد.
وی خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه ویروس کرونا دچار جهشهای خیلی زیادی نشده نسبت به اثربخشی واکسن خیلی امیدواریم و هر واکسنی تایید شود حتما واکسن خوبی خواهد بود، بنابراین شاید انتخاب بین خوب و خوبتر باشد که در این شرایط چندان مهم نخواهد بود.
شاید روسیه و چین پیشتاز شوند
استاد دانشگاه بولنت اجویت ترکیه با اشاره به اینکه روسیه اعلام کرده واکسن کرونا را بعد از اتمام فاز ۳ سریع وارد بازار میکند، اعلام کرد: در هندوستان یکسری افراد ثروتمند به شرکت سرم سازی هندوستان کمک کردند تا از همین الان تولید واکسن آکسفورد را حتی قبل از اینکه فاز ۳ آن تمام شود شروع کنند، این درحالی است که به نظر میرسد همه واکسنهای فاز ۳ موفقیت آمیز خواهند بود، بنابراین این سرمایه گذاران هم ریسک کمی خواهند داشت.
نوری زاده با تاکید براینکه واکسن کرونا در مقابله با این ویروس قطعا اثربخش و موفقیت آمیز خواهد بود، گفت: همانطور که اشاره کردم ویروس کرونا جهش زیادی نداشته است، درحالی که ابتدای شیوع ویروس کرونا، چون ژنوم RNA است و میکروارگانیسمهایی که این ژنوم را دارند دچار جهشهای زیادی میشوند گمان میشد مثل آنفلوآنزا باشد و دچار تغییرات زیادی شود، اما به مرور زمان دیدیم که این ویروس شبیه آنفلوآنزا نیست و ژنوم تقریبا ثابتی با جهشهای بسیار جزئی دارد.
وی با بیان اینکه به نظر من شرکتهای روسی و چینی زودتر از شرکتهای دیگر واکسن را وارد بازار خواهند کرد، گفت: اگر چین و روسیه جزو اولین کشورها باشند به نظر من به نفع ما خواهد بود، چون ارتباطات خوبی با این کشورها داریم و با رایزنیهایی که انجام خواهد شد میتوانیم واکسن را زودتر از خیلی از دیگر کشورها وارد کنیم.
نظریه ایمنی جمعی کاملا مردود است
عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه در بخش دیگری از سخنانش با تاکید براینکه ایمنی جمعی یا گلهای امروز در دنیا رد شده است، گفت: زمانی که ۵ ماه از شیوع ویروس در ترکیه گذشته بود وزارت بهداشت این کشور به طور تصادفی از ۱۵۰ هزار نفر تست PCR گرفت که نشان داد تعداد افراد مبتلا ۲۵ صدم درصد یعنی زیر یک درصد است، براین اساس اگر قرار باشد ایمنی گلهای رخ دهد با این نتایج شاید نزدیک به ۱۰۰ سال لازم باشد تا ۸۰ درصد مردم ترکیه مبتلا شوند و ایمنی گلهای رخ دهد، پس نظریه ایمنی جمعی یا گلهای هم مثل نظریهای که میگفت با آمدن گرما ویروس کرونا از بین میرود الان کاملا مردود است.
وی اضافه کرد: برخی مطالعات نشان داده افرادی که بار اول به ویروس کرونا مبتلا میشوند، بار دوم هم مبتلا میشوند، همچنین مطالعهای نشان میدهد میزان آنتی بادی خون در افراد بهبود یافته بعد از ۳ ماه کم میشود، همه این نتایج ایمنی جمعی را زیر سوال میبرد.
ساخت واکسن و دارو، تنها راه از بین رفتن کرونا
متخصص بیوتکنولوژی با اعتقاد براینکه ویروس کرونا هم خانواده سارس و مرس است که زمانی شیوع پیدا کردند و از بین رفتند، اما کشورهای کمتری را درگیر کردند، افزود: کرونا هم از همین خانواده است و روزی از بین خواهد رفت که اگرچه معلوم نیست چند ماه طول بکشد یا چند سال، اما به نظر میرسد واکسینه شدن تمام دنیا و ساخت داروهای مقابله با این ویروس تنها راه از بین رفتن این ویروس است.
وی در ادامه با بیان اینکه کشورهایی مثل ژاپن، کره جنوبی، چین و ترکیه توانستند شیوع کرونا را مدیریت و کنترل کنند، گفت: استفاده از ماسک و رعایت فاصله اجتماعی از سوی مردم اهمیت زیادی دارد، ضمن اینکه میبایست نظام درمان یکپارچه و داروهای تقریبا موثر به میزان کافی در دسترس باشد.
نوری زاده اضافه کرد: در کشورهای زیادی داروی فاویپیراویر از مراحل ابتدایی به بیمار داده میشود و نتایج موثری داشته که باعث شده تمام این کشورها وارد فاز تولید این دارو شوند، بنابراین درست است که کووید۱۹ داروی قطعی ندارد، ولی همانطور که متخصصان عفونی معتقدند داروهایی مثل فاویپیراویر باعث کاهش سرعت تکثیر این ویروس میشود و بار ویروسی را کم میکند.
وی استفاده از داروی فاویپیراویر را در کاهش آمار ابتلا و مرگ و میر کرونا در ترکیه موثر دانست و افزود: تقریبا تمام پزشکان ترکیه معتقدند استفاده از فاویپیراویر در مراحل اولیه بسیار موثر است، این موضوع را با متخصصان و پزشکان ایران مطرح کردم تا از این تجربه موفق ترکیه در ایران نیز استفاده شود.
برگزاری وبینار برای تبادل اطلاعات و تجربیات پزشکان ایران و ترکیه
عضو هیئت علمی دانشکده بیوتکنولوژی دارویی دانشگاه بولنت اجویت ترکیه با اشاره به برگزاری وبینار مشترک با پزشکان ایرانی، تاکید کرد: تبادل اطلاعات و تجربیات بین پزشکان دو کشور میتواند بسیار اثربخش باشد. کشور ترکیه نیز مشابهتهای زیادی از لحاظ دینی فرهنگی و جمعیتی با کشور ما دارد که میتوانیم از تجارب آنها استفاده کنیم.
وی با اشاره به اینکه پزشکان ترکیه از تولید رمدیسیویر در ایران خوشحال هستند، گفت: رمدیسیویر داروی تزریقی است که باید در بیمارستان به بیمار تزریق شود، درحالی که فاویپیراویر میتواند از همان ابتدا به بیمار خورانده شود و در کاهش آمار مرگ و بیمار موثر باشد تا زمانی که واکسن ویروس تولید شده و به کمک مقابله با آن بیاید.
نوری زاده با بیان اینکه به زودی قصد داریم وبیناری با یکی از اساتید کمیته کرونا در ترکیه با دکتر هاشمیان رئیس بخش آی سی یو بیمارستان مسیح دانشوری تهران برگزار کنیم، خاطرنشان کرد: میتوانیم کمک کنیم این دو کشور دوست و همسایه به همدیگر کمک کرده و تجارب خود در زمینه مقابله با کرونا را در اختیار همدیگر قرار دهند.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۱۷ مرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۹۹۰۵۱۷۱۲۵۳۸، www.isna.ir