شعار سال: کشوری که بیش از یک سال است ارتباطی با توافق هسته‌ای ندارد و مقاماتی که روزی می‌گفتند مشکل برجام فقط به ایران و پنج کشور باقی مانده در توافق ربط دارد، حالا با پیش کشیدن موضوع مکانیسم ماشه، قصد بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران را دارند. اما این خواسته آمریکایی‌ها با چنان مقاومتی از سوی کشور‌های عضو شورای امنیت رو به رو شد که در تاریخ این شورای بی سابقه بود. رفتار فرا قانونی ایالات متحده و خواسته عجیب این کشور که حالا تلاش دارد تا به عنوان عضوی از برجام در امور آن دخالت کند، همه را شگفت زده کرده است. ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران عجله و شتاب زیادی داشت و با جمع کردن یک تیم ضد ایرانی، تصمیمی گرفت که حتی متحدانش را هم دچار دردسر زیادی کرد. با این حال حالا او که همه راه‌ها را برای منزوی کردن ایران آزموده و راه به جایی نبرده، تلاش دارد تا آخرین تیر ترکش را هم رها کند تا شاید بتواند محدود کردن ایران را جزو افتخارات دیپلماسی آمریکا در دوران خود به حساب بیاورد.
اما به گفته ناظران در داخل ایالات متحده درخواست ترامپ، از وجاهت قانونی و حقوقی برخوردار نیست. حقوق بین الملل سازوکاری را برای بازگشت مجدد ترامپ به توافقی که از آن خارج شده ندارد. اتکای کاخ سفید بر قطعنامه ۲۲۳۱ هم امری غیرعادی است چرا که این قطعنامه شورای امنیت، تنها در خصوص برجام تنظیم شده و بر این اساس یک کشور خارج شده از برجام، نمی‌تواند از همان سازو کار استفاده کند و در کنار همه این‌ها کشور‌های باقی مانده در توافق هسته‌ای هم چنین امری را نمی‌پذیرند. به اعتقاد کارشناسان آنچه اتفاق می‌افتد، تنها انزوای بیشتر ایالات متحده است که به دلیل ناشی گری تیم ترامپ رخ داده است.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد که جهان دیگر قصد ندارد تا در مقابل زورگویی غیرقانونی ایالات متحده بی عمل باقی بماند. رفتار ترامپ در ۴ سال گذشته نشان داد که کسی که هیچ سررشته‌ای از سیاست و روابط دیپلماتیک ندارد، قادر است تا در امور دیگر کشور‌ها مستقیما دخالت کرده یا آن‌ها را تحت تاثیر تصمیمات ناگهانی و غیرمعمول خود قرار دهد. آنچه این روز‌ها در شورای امنیت شاهد آن هستیم نشان می‌دهد که کشورها، به ویژه متحدان پیشین آمریکا قصد دارند تا از زیر سایه واشنگتن خارج شده و خود برای سرنوشتشان تصمیم بگیرند.
با علیرضا بیگدلی کارشناس مسائل بین الملل در مورد موارد حقوقی و سیاسی مکانیسم ماشه به گفتگو نشسته ایم:

نهاد ناظر بر برجام و ۱۳ کشور دیگر عضو شورای امنیت، ادعای آمریکا در مورد مکانیسم ماشه را رد می‌کنند و این موضوع را قدمی غیر قانونی از سوی ایالات متحده می‌دانند. با این حال به نظر می‌رسد پمپئو اصرار زیادی بر این موضوع دارد و با وجود اینکه حقوقدانان آمریکایی هم بر اشتباه بودن تصمیم کاخ سفید اذعان دارند، عقب نشینی نکرده است. ادعای آمریکا بر چه اساسی است؟
مشخص است که از نظر حقوقی، توجیهی برای رفتار ایالات متحده وجود ندارد و حقوق بین الملل اجازه چنین کاری را به آن‌ها نمی‌دهد. آمریکا به عنوان عضوی از شورای امنیت می‌تواند طرح قطعنامه‌هایی را به شورا ببرد و به رای بگذارد. از سوی دیگر سه روز پیش شورای حکام به دلیل بهانه جویی‌ها بر سر مسائل هسته‌ای ایران را محکوم کرد، اما سفر گروسی به تهران نشان داد که این بهانه جویی‌ها با مذاکرات بین تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، می‌تواند قابل حل باشد و دیگر ایالات متحده قادر نخواهد بود که روی همکاری آژانس برای پرونده سازی علیه ایران حساب کند. این چیزی ست که به نظر کشور‌های اروپایی و ۴+۱ هم از آن حمایت می‌کنند، چرا که مایل نیستند که با فشار ایالات متحده، توافق هسته‌ای با مشکل رو به رو شود.


آیا آمریکا می‌تواند تحریم‌ها را بازگرداند؟
بازگرداندن تحریم‌ها نیازمند توافق بین اعضای برجام است. قطعنامه ۲۲۳۱ هم تایید کننده توافق هسته‌ای است و به صورت مستقل نیست. این قطعنامه همانطور که اجازه برداشته شدن تحریم‌های کنگره و اتحادیه اروپا و... را داده، اجازه برگشتن آن‌ها را هم داده، ولی شروطی برای آن دارد که اگر مشکلی پیش آمد و ایران برخلاف تعهدات خود عمل کرد، که این اتفاق در مورد ایران رخ نداده است کارشناسان و وزرا با یکدیگر گفتگو کرده و اگر نتیجه‌ای حاصل نشد، به دنبال مکانیسم ماشه می‌روند. بعد از اینکه طرح فعال شدن این مکانیسم مطرح شد هم نیاز است تا کشور‌های صاحب رای، در مورد بازگشت تحریم‌ها توافق کنند که شاهد بودیم در نشست‌های قبلی شورای امنیت به درخواست آمریکا پاسخ منفی دادند که نشان از اقدام غیرقانونی آمریکا است.

اما ایالات متحده جزوی از کشور‌های صاحب رای به حساب نمی‌آید. اینطور نیست؟
مشکلی که الان پمپئو و کاخ سفید با آن رو به رو هستند همین است که بیش از یک سال قبل آمریکا از برجام خارج شده و حقی بر آن ندارد. وضعیت واشنگتن با تروئیکای اروپائی و چین و روسیه متفاوت است. آن‌ها مایلند تا توافق هسته‌ای بر جای خود بماند و میلی به فعال شدن مکانیسم ماشه ندارند. اما کشوری که عملا حقی برای دخالت در امور توافق ندارد و از آن خارج شده و برجام را بی خاصیت دانسته، حالا به دنبال استفاده از ظرفیت آن است که طبیعتا با مخالفت جامعه بین المللی روبه رو می‌شود. پس از نظر قانونی راه بر روی دولت ترامپ سد می‌شود.

برخی معتقدند که ایالات متحده ممکن است از طریق غیرقانونی و با تهدید و ارعاب، برای خود متحد جمع کند و برخی هم می‌گویند شاید این کشور با استفاده از متحدانی که در میان ۴+۱ دارد، دست به اعال نفوذ بزند. جقدر چنین احتمالاتی وجود دارد؟
در مورد احتمال اول یک سری نگرانی وجود دارد که شاید آمریکا تصمیم بگیرد، با استفاده از فشار‌های گمرکی یا سیاسی، اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو شورای امنیت و... را وادار کند تا به خواسته ترامپ تن در دهند. در حال حاضر مقاومت از سوی همه طرف‌ها بسیار بالاست و کشور‌های باقی مانده در توافق، فکر می‌کنند که با خریدن زمان و منتظر ماندن برای انتخابات آمریکا گشایشی رخ خواهد داد.
اما در مورد دوم گزینه‌ای که مطرح می‌شود، انگلیس است. اما این کشور پیش از این تصور می‌کرد که ترامپ بعد از برگزیت آغوش خود را بر روی آن‌ها باز می‌کند و مبادلات تجاری کلانی انجام می‌شود که عملا این اتفاق نیفتاد و نوعی سرخوردگی از رفتار آمریکا برای بریتانیا به وجود آمد. از سوی دیگر این کشور هنوز ارتباطات مالی بسیار گسترده‌ای با اتحادیه اروپا دارد پس می‌داند که برای لندن، به صرفه نیست که به طرف واشنگتن غش کرده و طبق دستور آن‌ها برای مکانیسم ماشه دست به اقدامی بزند.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری خبرآنلاین، تاریخ انتشار: ۱۱ شهریور ۱۳۹۹، کد خبر: ۱۴۲۵۵۸۲، www.khabaronline.ir