شعار سال: سه فصل اول سال با روز‌هایی بحرانی برای اهالی نشر به سر رسید، اما کرونا نگذاشت تا پای علاقه‌مندان کتاب و ناشران در سال ۹۹ به نمایشگاه کتاب باز شود؛ نمایشگاهی که هرسال بر سر محل برگزاری‌اش چالش بود و از محل دائمی نمایشگاه‌ها به مصلای تهران رفت و برای دوره‌ای به شهر آفتاب و باز هم به مصلا برگردانده شد. اما با تصمیم معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران - البته نه به عنوان جایگزین سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران - روز‌های آغازین زمستان جاری برای اهالی نشر با خبر‌های پی در پی و هیاهوی برگزاری نمایشگاهی بر بستر وب آغاز شد تا شاید بتواند خسارت و سکوت روزگار کرونایی‌شان را تا حدی جبران کند.

اگر از تمام حرف و حدیث‌ها و نقد و نظر‌های موجود درباره برگزاری این رویداد که پیش‌تر بسیار حول آن بحث شد بگذریم، دیگر خبری از راه‌بندان‌های خیابان‌های منتهی به مصلا و شلوغی جمعیت در حین خروج از در‌های مترو برای رسیدن به نمایشگاه کتاب تهران نیست، آدرس این‌جاست؛ هر جای دنیا که هستید! پلتفرم تحت‌وب نمایشگاه مجازی کتاب شما را فقط با داشتن یک سیستم عامل متصل به اینترنت به نمایشگاه می‌رساند، ضمن این‌که تا کنون دسترسی آی‌پی‌های غیرایرانی به این بستر نیز محدوده نشده‌اند و این یعنی بازدید مجازی از نمایشگاه کتاب تهران در هر جای دنیا که باشید میسر است، البته کار رساندن سفارش‌ها بر عهده شرکت ملی پست ایران است که بر این اساس به نظر باید در ایران باشید تا سفارش‌تان را از ناشران حاضر در نمایشگاه تحویل بگیرید. هرچند این در حالی است که این روز‌ها حتی بسیاری از کتابفروشی‌های سراسر دنیا هم سفارش‌های خارجی می‌پذیرند و آن‌ها را به نقاط مختلف جهان ارسال می‌کنند.

در روز‌های برگزاری نمایشگاه فیزیکی کتاب وقتی وارد حیاط مصلا می‌شدیم، تابلو‌هایی که نشان هر گروه از ناشران را می‌دادند، بر در‌های شبستان و دیگر نقاط محوطه نصب شده بودند، حالا در فضای مجازی نمایشگاه هم در همان ابتدای ورود شاهد اسامی شش گروه ناشران هستیم؛ عمومی، کودک و نوجوان، دانشگاهی، آموزشی، عربی، لاتین.

در خبر‌های مربوط به نمایشگاه مجازی کتاب گفته می‌شد که دیگر خبری از بسیاری از دغدغه‌های نمایشگاه فیزیکی از جمله تجمع، شلوغی و ... و در یک کلام ترافیک نیست، اما در فضای مجازی این رویداد نیز انگار باز هم پای ترافیک در میان است که شما را با تاخیر به صفحه‌های این رویداد می‌برد؛ ترافیک اینترنت!

نمایشگاه کتاب تهران که در فضای فیزیکی در هجوم جمعیت، گاهی با آب‌گرفتی و زمانی با ساخت و ساز نامناسب (مثلا برای ناشران کودک و نوجوان در آخرین دوره برگزاری) مواجه بود، حالا می‌تواند در بستر مجازی بدون مشکل پذیرای ورود مخاطبان و علاقه‌مندان باشد؟ این را تست‌های سرعت سایت مشخص می‌کنند و البته حتی حضوری کوتاه در پلتفرم این رویداد.

از میان ابزار‌های تست سرعت سایت به سراغ «گوگل پیج اسپید ("PageSpeed Insights")» می‌رویم، این ابزار یک‌بار رتبه مربوط به سرعت سایت را در محیط دسکتاپ (مثلا در لپ‌تاپ) و یک‌بار نمره مربوط به گوشی‌ها را ارائه می‌دهد (این ابزار دو بار کنش (Fetch) در سایت انجام می‌دهد)، بر اساس آنالیز این ابزار که البته از معتبرترین تست‌های سرعت سایت در جهان است، برای وب‌سایت اصلی نمایشگاه با نشانی https://tehranbookfair.ir/، اعداد ۱۱، ۱۲ و ۱۴ را در چندین تست در بازه‌های زمانی مختلف برای حالت موبایل و اعداد ۴۰ و ۴۱ را به همین شکل برای حالت دسکتاپ دریافت می‌کنیم!

 

اما همان‌طور که می‌بینیم اعداد به‌دست‌آمده در بازه ۴۹-۰ هستند و با رنگ قرمز به نمایش درآمده‌اند که این یعنی وب‌سایت آماده‌شده برای نمایشگاه مجازی کتاب از چندان سرعت مناسبی برخوردار یا اصطلاحا بهینه نیست!

البته چندان هم به این ابزار تخصصی نیازی نیست، کافی است وارد سایت شویم و بر روی یکی از گروه ناشران (برای مثال: عمومی) کلیک کنیم، چند ثانیه‌ای معطل می‌شویم تا این صفحه پدیدار شود، حالا می‌خواهیم اسکرول را به طرف پایین بکشیم تا اسامی دیگر ناشران عمومی را ببینیم، باز هم با چند ثانیه تاخیر مواجه می‌شویم و گویا این ماجرا ادامه دارد. (در این‌جا یادآور می‌شویم این تست‌ها در شامگاه پیش از آغاز نمایشگاه مجازی کتاب انجام شده است، یعنی وقتی هنوز مخاطبان برای بازدید و خرید به آن مراجعه نکرده‌اند و وب‌سرور با حداقل درخواست ممکن مواجه است و انتظار می‌رود آماده حداقل چندهزار درخواست یا بازدیدکننده همزمان باشد. علاوه‌بر این از ابزار‌های دیگری نیز برای تست این سایت استفاده شد که البته نتایج مشابهی داشتند و بنابراین تنها مستندات یکی از آن‌ها در این‌جا آمد.)  تاخیری که در صفحات مختلف سایت و حین اسکرول کردن نیز شاهد آن هستیم.

 

 

جست‌وجوی نام ناشر مورد نظر در فهرست باز هم با مشکل قبلی مواجه است و گاهی هم پیام خطایی! چنین می‌شود که چشم‌مان به عنوان «نشست‌های فرهنگی» می‌افتد و می‌رویم تا جای نشستن در نشست‌های متعدد نمایشگاه فیزیکی را که در گوشه‌ای از آن هیاهو برپا می‌شد با چند کلیک و مشاهده ویدیو‌هایی که در عنوان‌های برخی از آن‌ها نام حاج قاسم سلیمانی به چشم‌مان می‌خورد، پر کنیم. ویدیو‌ها از سایت آپارات به صفحه لینک شده‌اند و گویا با کیفیت حداکثری ۱۰۸۰ (HD) نیز قابل مشاهده و همچنین قابل دانلود هستند.

در فهرست عنوان دیگری به چشم می‌خورد؛ «رادیو نمایشگاه». رادیو نمایشگاه در نمایشگاه فیزیکی، صدایی برای غیرحاضران و تصویری زنده برای حاضران بود، عده‌ای می‌گذشتند، اما عده‌ای می‌ایستادند و برنامه‌های رادیو را از نزدیک تماشا می‌کردند. حالا، اما انگار رادیو نمایشگاه جز صفحه‌ای سیاه چیز دیگری برای‌مان ندارد (شاید، چون زود آمده‌ایم!). هرچند که یک بستر نمایش ویدیو پیداست. صفحه نمایشگاه که نه، اما اطلاع‌رسانی وب‌سایت «لحظه‌نگار» که بستر لازم برای پخش رادیو نمایشگاه مجازی امسال را فراهم کرده برای‌مان هشت درگاه ورود به رادیو نمایشگاه را آماده کرده است.

 

به بخش «خرید کتاب» می‌رویم که از صفحه اصلی نمایشگاه به وب‌سایت خانه کتاب و ادبیات ایران به نشانی https://book.icfi.ir/ پیوند داده شده است. در همان مواجهه اول، با جست‌وجوی کتاب مورد نظر مواجه می‌شویم، البته جست‌وجوی پیشرفته هم برای پیدا کردن کتاب با مشخصات دقیق‌تر در نظر گرفته شده است. این‌جا البته سوالی به وجود می‌آید که چرا باید ناشران را در صفحه اصلی رویداد و کتاب‌ها را در صفحه‌ای دیگر پیدا کنیم؟

در فهرست این سایت دسته‌بندی موضوعی کتاب‌ها هم البته دیده می‌شود، چیزی که شاید در نمایشگاه فیزیکی کمتر در اختیارمان قرار می‌گرفت. البته دیگر نیازی به طی کردن راه‌رو‌ها و شبستان در شلوغی برای پیدا کردن غرفه ناشر مورد نظر نیست و با همان چند ثانیه کوتاه برای تاخیر سایت کارمان راه می‌افتد.

در سایت خانه کتاب و ادبیات ایران که برای خرید کتاب تعبیه شده است چندان خبری از آن تاخیر‌های کسل‌کننده که در صفحه اصلی نمایشگاه دیده می‌شد نیست. این کنجکاومان می‌کند تا بار دیگر تست سرعت را برای این سایت انجام دهیم. مشاهده‌ها و آزمایش‌ها همچون بار قبل حکایتی یکسان دارد؛ این‌بار سرعت دیگر قرمز نیست. بر اساس آنالیز «گوگل پیج اسپید»، سرعت این سایت در حالت موبایل حدود عدد ۵۳ و در حالت دسکتاپ در حدود عدد ۷۴ است که این یعنی بهینگی بیشتر و سرعت بهتر نمایشگاه مجازی کتاب در بخش خرید کتاب.

ادامه این گشت و گذار را به روز‌های بعد که نخستین نمایشگاه مجازی کتاب حتما با هیاهوی بیشتری همراه خواهد بود موکول می‌کنیم، اما در پایان جای بیان چند نکته خالی است؛ در خبر‌هایی که در روز‌های اخیر از برگزاری نمایشگاه کتاب به دست‌مان رسید، سخنانی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیز دیگر دست‌اندرکاران این رویداد مبنی بر عدالت فرهنگی و دسترسی ساکنان مناطق دورافتاده به این نمایشگاه مطرح شد. حالا سوال این‌جاست؛ در مدت حدود یک سال اخیر همگی دیدیم دانش‌آموزان به ویژه در مناطق دورافتاده که در این‌جا نیز مدنظر است چه دشواری‌هایی برای دسترسی به کلاس‌های درسی‌شان داشتند، اگر یک سخت‌افزار برای استفاده در خانه بود، در ساعت‌های مختلف بین بچه‌های آن خانه دست به دست می‌شد تا همه به کلاس‌شان برسند، عده‌ای دیگر که یا سخت‌افزاری نداشتند و یا اینترنت مناسبی که بخواهند با آن متصل شوند، با این حال در چنین روزهایی، با در نظر گرفتن کاهش سرعت اینترنت به دلیل مجازی شدن اغلب امور روزمره و مهم‌تر از همه کمبود امکانات در مناطق دورافتاده چطور انتظار می‌رود این افراد بتوانند به راحتی به این رویداد دسترسی پیدا کنند؟ آیا اولویت استفاده از سخت‌افزار و اینترنت در هر خانه خصوصا در مناطق دورافتاده به نمایشگاه کتاب می‌رسد یا کلاس‌های درس مجازی و سامانه شاد؟!

نکته‌ای دیگر نیز در خصوص ناشران جای بحث دارد؛ پیش از تصمیم‌گیری قطعی در خصوص برگزاری این رویداد گمانه‌زنی‌هایی درباره این‌که در چنین فضایی هم شاهد تفاوت وسعت فضای اختصاص‌یافته به ناشران مختلف خواهیم بود یا خیر وجود داشت، که گویا یکسان‌سازی‌ای در این خصوص ایجاد شده است. اما در نمایشگاه فیزیکی مخاطبان حتی اگر در حال گشتن به دنبال ناشر معروف و بزرگی هم بودند، به ناگزیر از غرفه‌های کوچک هم بازدید می‌کردند و این گاهی موجب خرید از آن‌ها که به نسبت ناشران بزرگ مشتری کمتری داشتند، می‌شد، ولی در فضای مجازی دیگر از این موضوع خبری نیست.

با این حال نمایشگاه کتاب تهران فارغ از صف‌های طولانی فست‌فود و بستنی و بنر‌های تبلیغاتی چند ناشر مشخص که اتفاقا صدای تبلیغات‌شان از بلندگو‌ها هم بلند بود، از ساعت ۹ صبح روز چهارشنبه (یکم بهمن‌ماه) آغاز شد و تا ششم این ماه به صورت شبانه‌روزی - فارغ از موضوع تمدید ساعت در روز‌های شلوغ در فضای فیزیکی - ادامه خواهد داشت.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: ۱ بهمن ۱۳۹۹، کد خبر: ۹۹۱۱۰۱۰۰۰۱۲، isna.ir