شعار سال: اردبیل که زمانی به‌عنوان قطب تولیدات کشاورزی شناخته می‌شد، امروز تجربه‌های تلخی از ترکیب سنی و جمعیتی بهره‌برداران کشاورزی را متحمل شده است. در سال‌های اخیر رقم قابل‌توجهی از روستاییان برای تأمین معیشت خود به شهرها مهاجرت کرده‌اند؛ این مهاجرت‌ها بیش‌تر توسط جوانان روستایی و به‌ویژه پسران انجام ‌شده تا جایی‌که در مناطق محرومی همچون شهرستان خلخال، مهاجرت دائمی پسران به معضل جدی جمعیتی تبدیل‌ شده است. به گفته معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل، سالانه ۱۰هزار نفر از جمعیت روستایی اردبیل کاسته می‌شود و این موضوع در سال‌های ۷۵ تا ۹۵ یعنی آخرین سرشماری نفوس و مسکن، به‌صورت مستمر مشاهده می‌شود. این موضوع موجب شده تا نه ‌تنها کشاورزی اردبیل روند رو به رشد و خلاقانه‌ای با حضور نیروهای جوان نداشته باشد، بلکه نگرانی از پیر شدن جمعیت فعال در حوزه کشاورزی و کاهش بهره‌برداران رو به افزایش باشد.
 
مهاجرت از روستاها به‌دلیل نبود فرصت شغلی
 
با تغییر الگوی زندگی، افزایش جمعیت روستاها و تمرکز امکانات در شهرها و همچنین کاهش منابع آبی و خاکی برای هر فرد روستایی، مهاجرت از روستاها به دغدغه‌ای جدی تبدیل ‌شده است. مطابق اعلام مسئولان استان، صدها روستا در دهه‌های اخیر خالی از سکنه شده و به‌ویژه بیش‌ترین مهاجرت‌ها از شهرستان‌های گرمی و خلخال گزارش می‌شود؛ تا جایی‌که این موضوع موجب تغییر الگوهای سنی در روستاها شده است. معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل در این‌خصوص گفت: سالانه ۱۰هزار نفر از جمعیت روستایی اردبیل کاسته می‌شود و این موضوع در سال‌های ۷۵ تا ۹۵ یعنی آخرین سرشماری نفوس و مسکن، به‌صورت مستمر مشاهده شد.
 
فریبرز دهقان تأکید کرد: بیش‌ترین میزان مهاجرت توسط مردان جوان و به‌بهانه پیدا کردن فرصت‌های شغلی انجام می‌شود تا جایی‌که این مسأله موجب شده در مناطقی از استان اردبیل حتی دختران گرفتار تجرد قطعی شوند. وی افزود: به‌دلیل کاهش فرصت‌های شغلی مهاجرت از روستاها یا به استان‌های دیگر یا به شهرهای استان اردبیل انجام می‌شود و می‌توان گفت این معضل به قوت خود باقی است.
 
اغلب کشاورزان بالای ۵۰سال سن دارند
 
درعین‌حال که موضوع مهاجرت به یکی از پدیده‌های آسیب‌زا در استان تبدیل ‌شده است، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل معتقد است ازجمله مهم‌ترین آسیب‌های آن به بخش کشاورزی استان است.
 
خلیل نیکشاد تصریح کرد: ۱۲۰هزار بهره‌بردار در استان داریم که اغلب بالای ۵۰سال سن دارند و این ترکیب سنی برای بخش کشاورزی که باید موتور محرک و پیشران این منطقه باشد، یک آسیب جدی است. وی افزود: متأسفانه جوانان در بخش کشاورزی چندان راغب به فعالیت نیستند و حتی مهاجرت گسترده روستاییان و کشاورزان به شهرها برای پیدا کردن فرصت‌های شغلی مشاهده می‌شود.
 
رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل با اشاره به این‌که اردبیل از قطب‌های تولید محصولات کشاورزی در  کشور است، اضافه کرد: فاصله گرفتن جوانان با این حوزه معضلی جدی برای این بخش محسوب می‌شود.
 
دانشگاه هم مؤثر نبود
 
 به گفته نیکشاد، گریز جوانان از فعالیت در بخش کشاورزی، موجب شده تا برخلاف مشاغل دیگر در بخش کشاورزی با فقر اطلاعاتی نیز مواجه باشیم. وی افزود: سطح سواد کشاورزان در مقایسه با شاغلان سایر حوزه‌ها ضعیف‌تر است و هرچند با برنامه‌های آموزشی و ترویجی ما به‌دنبال جبران این کمبود هستیم، اما واقعیت این است که با مشکلات عدیده‌ای مواجهیم.
 
این اظهارات درحالی است که اولین رشته دانشگاهی دایر شده در استان، مهندسی کشاورزی است. دانشگاه محقق اردبیلی در سال۱۳۵۷ با نام دانشکده کشاورزی و با پذیرش ۳۰نفر دانشجو در رشته کشاورزی عمومی فعالیت‌های آموزشی خود را آغاز کرده است، همچنان تأثیر محسوس در ترغیب جوانان به رشته‌های کشاورزی نداشته است؛ تا جایی‌که خلأ علمی و آموزشی این حوزه یا جبران نشده یا فارغ‌التحصیلان به‌سمت مشاغل مرتبط با رشته خود هدایت نشده‌اند.  در ۴۲سال گذشته  هزاران فارغ‌التحصیل دانشگاهی به‌دلیل ضعف برنامه‌ریزی‌ها به‌سمت مشاغل کشاورزی هدایت نشده‌اند و اشتغال‌زایی این بخش در تناسب با میزان فارغ‌التحصیلان آن نبوده است.
 
روستا جای ماندن نیست
 
یک ساکن روستای تازه‌کند معتقد است دلیل ترک روستاها کمبود امکانات است؛ به‌طوری‌که حتی در امکانات اولیه روستاییان با مشکل مواجه هستند.
 
محمد باقری تصریح کرد: این‌که برای آب‌وخاک کشاورزی دچار مشکل و دردسر شویم و درنهایت هم نتوانیم محصولمان را به قیمت مناسب بفروشیم، انگیزه‌ای برای جوانان باقی نمی‌گذارد. هیچ روستانشینی علاقه‌مند به ترک روستای خود نیست؛ اما در سال‌های اخیر کشاورزی سودآفرینی سابق خود را از دست‌داده و کشاورز بعد از ماه‌ها زحمت گاهی حتی زیان هم متحمل می‌شود.
 
ساکن روستای حسن باروق نیز با اشاره به کمبود امکانات معتقد است وقتی کشاورز نمی‌تواند حتی معیشت خود را تأمین کند، دست از این کار طاقت‌فرسا خواهد کشید.
 
رضا وظیفه تصریح کرد: چه گندم‌کاران و چه سیب‌زمینی‌کاران مرتبط به‌دلیل عدم‌حمایت‌ها دچار مشکل می‌شوند از تأمین بذر تا فروش محصول و تأمین آب مرتباً دچار مشکل هستند. این موضوع موجب شده تا جوان‌ترها به‌سمت شهرها رفته و توان خود را در شهر بسنجند و به‌دنبال درآمدزایی در شهرها باشند. این اظهارات به تعبیر رئیس جهاد کشاورزی استان اردبیل قابل‌قبول است و به اعتقاد نیکشاد به نوع نگاه بودجه‌ای برنامه‌ریزان برمی‌گردد.
 
وی معتقد است وقتی نگاه ما در بودجه به جمعیت و نه امکانات موردنیاز و میزان محرومیت معطوف است، درنهایت چنین وضعیتی به‌وجود خواهد آمد که روستاها حمایت نمی‌شوند.
 
کمبود امکانات در روستاها همچنان به قوت خود باقی است. خالی از سکنه شدن روستاها موجب شده تا کشاورزی هراس کمبود منابع انسانی را در آینده به جان بخرد. آن ‌هم در وضعیتی که اردبیل با تغییر الگوهای کشت به‌دنبال افزایش تولیدات خود در این بخش است؛ اما این افزایش قرار است با دستان کدام کشاورز راضی انجام شود؟
 
سوتیتر: مطابق اعلام مسئولان استان اردبیل، صدها روستا در دهه‌های اخیر خالی از سکنه شده و به‌ویژه بیش‌ترین مهاجرت‌ها از شهرستان‌های گرمی و خلخال گزارش می‌شود

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه  ، تاریخ انتشار:  11 بهمن  1399  ، کدخبر:92551 ، www.sabzineh.org