استان ایلام در غرب ایران با داشتن کوههای متعدد یکی از مناطق مهم کشور در بحث وجود گونههای مختلف گیاهی محسوب میشود. ایلام در یک منطقه کاملاً کوهستانی قرار دارد و وجود دو رشته کوه بزرگ کبیرکوه و دینارکوه باعث بهوجود آمدن گونههای درختی متنوع، گونههای گیاهی، فرآوردههای کوهی متعددی شده که ارزش غذایی بالایی نیز دارند. طبق آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان منابعطبیعی استان ایلام، بیش از یکهزار گونه گیاهی در ایلام شناسایی شده که خاصیت درمانی، خوراکی و صنعتی دارند و ۳۰درصد از آنها بهصورت علمی و تجربی به اثبات رسیده است.
شعار سال: تره کوهی، کنگر، زرشک، بابونه، گلگاوزبان، ریواس و پیاز کوهی ازجمله گیاهان خوراکی است که این روزها علاوهبر مصرف خوراکی به منبع درآمدی برای برخی از مردم نیز تبدیل شده است. استان ایلام دارای یکمیلیون و ۷۰۰هزار هکتار عرصه طبیعی است و رویشگاههای گیاهان دارویی یا خوراکی در نقاط مختلف استان پراکنش دارد و هر ساله با آمدن فصل بهار برداشت گیاهان خوراکی از دل طبیعت زیبای استان ایلام آغاز میشود، اما شیوه نادرست چیدن طی سالهای گذشته موجب تخریب رویشگاههای این گیاهان در استان ایلام شده، به نحویکه زنگ خطر انقراض برخی از گونههای گیاهی در استان ایلام به صدا درآمده است.
هر ساله در فصل بهار شاهد رویش انواع گیاهان خوراکی و کوهی در استان ایلام هستیم که این امر سبب میشود برخی از مردم برای چیدن این گیاهان راهی کوهها و ارتفاعات استان شوند. پنیرک، کنگر، قارچ دنبلان، ترهکوهی و... ازجمله گیاهانی هستند که در فصل بهار در کوههای استان ایلام یافت میشود و فروش این گیاهان با توجه به درآمدزایی که دارد، سبب اشتغال فصلی میشود؛ اما متأسفانه شیوه نادرست چیدن طی سالهای گذشته موجب تخریب رویشگاههای این گیاهان در استان ایلام شده، به نحویکه زنگ خطر انقراض برخی از گونههای گیاهی در استان ایلام بهصدا درآمده است.
لزوم برداشت اصولی گیاهان
یکی از طبیعتدوستان ایلامی در این باره به تسنیم گفت: هر ساله با فرارسیدن فصل بهار مردم به دامن طبیعت میروند و اقدام به برداشت گیاهان خودرو و حتی کمیاب میکنند که این اقدام به محیطزیست لطمه وارد کرده و آن را در معرض خطر قرار میدهد.
محمد کمری با بیان اینکه برداشت بدون برنامه نسل این گیاهان را با خطر مواجه میکند، اظهار کرد: جهت جلوگیری از انقراض برخی از گونههای گیاهی در استان باید برداشت بهصورت اصولی انجام شود و از بوتهکنی برخی از آنها یا خارج کردن ریشه و پیاز برخی دیگر از گیاهان خودداری شود.
کاهش رویش گیاهان خوراکی و دارویی
یکی دیگر از طبیعت دوستان ایلامی با بیان اینکه هر ساله شاهد رویش دهها گونه گیاهان دارویی و خوراکی در کوههای استان ایلام هستیم، اظهار داشت: متأسفانه برداشت غیراصولی سبب کاهش رویش این گیاهان شده است.
علیمردانی اضافه کرد: ارائه آموزشهای لازم جهت برداشت این گیاهان توسط رسانهها میتواند به آگاهسازی مردم کمک کند و این گیاهان را از خطر انقراض نجات دهد.
طی سالهای اخیر برداشت بیرویه گیاهان دارویی و خوراکی توسط گردشگران و روستاییان از یکسو و چرای دامهایی که هر سال بر تعداد آنها افزوده میشود از سوی دیگر سبب کاهش چشمگیر این گیاهان خودرو شده است.
لزوم فرهنگسازی
یک کارشناس محیطزیست نیز با تأکید بر لزوم فرهنگسازی به منظور برداشت و استفاده صحیح مردم از گیاهان خوراکی و دارویی گفت: فرهنگسازی یکی از اساسیترین راهکارها جهت جلوگیری از برداشت بیرویه گیاهان خوراکی و دارویی است.
محمد قاسمی با بیان اینکه وظیفه حفظ و نگهداری از این نوع گیاهان برعهده عموم مردم است، اضافه کرد: رشد و تکثیر مجدد این گیاهان به کندی صورت میگیرد و نباید برای رسیدن به سود، این گیاهان را ریشهکن کرد.
برداشت بیرویه گیاهان توسط بهرهبرداران غیربومی
این کارشناس محیطزیست اضافه کرد: بهرهبرداران بومی و محلی باید مواظب باشند که پیازچه این گیاهان در محل باقی بماند تا در سالهای بعد نیز این گیاه توانایی رشد داشته باشد. قاسمی با بیان اینکه بعضی افراد سودجو غیربومی اقدام به جمعآوری پیازچه این گیاهان جهت کاشت در مناطق دیگری میکنند، افزود: گیاهانی مثل ترهکوهی و پیچک (انشک) قبلاً در سطوح وسیعی از سطح استان پراکنده بودند؛ ولی درحالحاضر سطح رویشگاه آنها کاسته شده است.
قاسمی برداشت بیرویه توسط بهرهبرداران استانهای همجوار را دلیل کاهش گیاهان خوراکی و دارویی استان دانست و اظهار کرد: ضروری است با این افراد که بهصورت غیرقانونی اقدام به برداشت گیاهان خوراکی و دارویی میکنند، برخورد قانونی شود.
بیشک انقراض این گیاهان تبعات جبران ناپذیری برای محیطزیست بهدنبال دارد که فرسایش خاک، آلودگی محیط زیست و به هم خوردن تعادل زنجیره غذایی برخی از پیامدهای جبران ناپذیر از بین رفتن پوشش گیاهی است.
با توجه به اینکه افزایش نیروهای یگان حفاظت یکی دیگر از راهکارهایی است که میتواند جهت جلوگیری از نابودی گیاهان خوراکی و دارویی در دستورکار قرار گیرد، ضروری است مسئولان مربوطه این مهم را مورد توجه قرار دهند.
استقرار نیروهای یگان حفاظت منابعطبیعی
معاون فنی اداره کل منابعطبیعی و آبخیزداری استان ایلام هم در اینباره گفت: برداشت بیرویه و بیش از ظرفیت گیاهان در هر منطقهای خسارتزاست.
حجتالله فتحی افزود: برداشت گیاهان خوراکی توسط روستاییان بهمنظور مصارف خانگی و متناسب با ظرفیت مناطق خسارتزا نیست؛ اما اگر بهصورت افسارگریخته و بدون رعایت اصول فنی برداشت این گیاهان انجام شود، مسلماً خساراتی را برای محیطزیست درپی دارد.
معاون فنی اداره کل منابعطبیعی و آبخیزداری استان ایلام ورود بهرهبرداران استانهای همجوار به استان ایلام جهت برداشت گیاهان خوراکی و دارویی را یکی از دلایل کاهش گیاهان در مناطق کوهستانی استان دانست و گفت: یگانهای حفاظت جهت جلوگیری از بهرهبرداری غیرمجاز از گیاهان خوراکی و دارویی در مناطقی کوهستانی ایلام مستقر هستند و درصورت مشاهده تخلف با خاطیان برخورد قانونی میکند.
برداشت بیرویه گیاهان خوراکی و دارویی سبب منقرض شدن اینگونهها در برخی از مناطق استان ایلام شده است. رویشگاه این گیاهان ارزشمند اینک محدود به مناطق دوردست و کوهستانی شده و با وجود این هنوز از خطر برداشت بیرویه در امان نیستند. برای حفظ این گیاهان باارزش، علاوهبر آموزش نحوه برداشت صحیح بهرهبرداران، باید کشت گیاهان بومی خوراکی و دارویی، ایجاد صنایع تبدیلی و ارائه آموزش از طریق رسانههای دیداری و شنیداری جهت بهرهبرداری اصولی از محصولات مرتعی و جنگلی در دستور کار قرار گیرد.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از سبزینه، تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: sabzineh.org، ۹۴۵۶۶