بررسی آخرین تحولات در خصوص مذاکرات هستهای وین به مخاطب برای درک نگاه کاملاً سیاسی آمریکا به برجام کمک میکند . ششمین دور از گفتگوهای وین که از اوایل فروردین سال جاری شروع شده بود، اوایل این هفته پایان یافت تا به گفته عباس عراقچی رئیس هیئت مذاکرهکننده ایرانی و معاون سیاسی وزیر خارجه، طرفهای مذاکرهکننده برای اتخاذ تصمیم در خصوص موضوعات مهم باقیمانده به پایتختهای خود بازگردند.
در رویکرد متناقض آژانس و آمریکا، حرف واشنگتن پیش است و آژانس هم طبق معمول چارهای جز پذیرفتن امر آمریکا ندارد
سعید خطیبزاده سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، کشیده شدن موضوع گفتگوهای وین به دولت بعدی را به واقعیت نزدیک ندانست. بنابراین میتوان دریافت که قرار است تکلیف مذاکرات احیای برجام پیش از استقرار دولت سید ابراهیم رئیسی معلوم شود.
طبق گزارش پایگاه خبری – تحلیلی آکسیوس، جو بایدن خواهان بازگشت دولتش به توافق هستهای پیش از اتمام کار دولت حسن روحانی است. در ضمن یک مقام آمریکایی به آکسیوس گفته است که اگر قبل از تشکیل دولت جدید در تهران به توافق نرسیم، آنوقت احتمال رسیدن به توافق نگرانکننده خواهد بود.
از سوی دیگر، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی ادعا کرده است که ایران برای بازرسان آژانس محدودیتهای گسترده اعمال کرده است. وی در مصاحبه با یک روزنامه ایتالیایی، شرط حصول توافق را انتظار برای تشکیل دولت جدید در تهران عنوان کرد. اما مانند گذشته در رویکرد متناقض آژانس و آمریکا، حرف واشنگتن پیش است و آژانس هم طبق معمول چارهای جز پذیرفتن امر آمریکا ندارد.
در هر صورت کاخ سفید علاوه بر اصرار بر تمام کردن کار ظرف کمتر از یک ماه و نیم آینده، راهبردی را بهپیش میبرد که با سیاست قطعی ایران کاملاً در تضاد است.
بر اساس پیشبینیها و نظر کارشناسان، آمریکا برای بازگشت به برجام، حاضر به لغو تحریمها و انجام تعهداتش نیست. تحریمهای آمریکا علیه ایران بسیار گسترده است و شامل دستورات اجرایی کاخ سفید، قوانین کنگره، اوفک (دفتر کنترل سرمایههای خارجی)، دادگستری و وزارت خزانهداری ازجمله آیسا، کاتسا، ویزا و ... میشود. واشنگتن تاکنون حاضر نشده که این تحریمها لغو کند.
کاخ سفید همچنین لغو کامل و بیقید شرط تحریمهای بانکی، نفتی و حملونقل علیه ایران را به شکلی که نیازمند تمدید مجدد نباشد، نپذیرفته بلکه با تعلیق موقت ۱۲۰ و ۱۸۰ روزه موافقت کرده است. یعنی اینکه پس از سپری شدن این دوره زمانی، ایران نیازمند اخذ موافقت بایدن برای تجدید لغو تحریمها است. در ضمن آمریکا تا به حال زیر بار راستیآزماییهای مدنظر کشورمان شامل مقاطع سهماهه و ۶ ماهه نیز نمیرود.
این بدان معنی است که آمریکا با موضع ایران در لغو یکجا و همزمان همه تحریمها مخالف است و میخواهد بهصورت گامبهگام، آنها را تعلیق کند. به این مفهوم که هر جا به نظر واشنگتن ضروری باشد، از توافق هستهای خارج شود و چون چنین تصمیمی دارد، برای عدم خروج مجدد از برجام، ضمانت کتبی نیز نمیدهد.
در این میان رابرت مالی، رئیس هیئت مذاکرهکننده آمریکایی بدون اینکه تحریمهای گسترده آمریکا را به روی خود بیاورد، اصرار ایران بر لغو تحریمها را نشانه عدم صداقت کشورمان در مذاکرات میداند! به همین دلیل است که مذاکرهکنندگان ایرانی اصرار دارند از طرف آمریکایی ضمانت کتبی بگیرند؛ تصمیمی که اگر ۶ سال پیشگرفتهشده بود، امروز شرایط به گونه دیگری رقم میخورد.
یک مشکل جدی دیگر هم هنوز موجود است. مکانیسم ماشه (اسنپ بک) نیز هنوز به قوت خود باقی است. دولت ترامپ کوشید این مکانیسم را فعال کند و جالب اینکه تیم مذاکرهکننده آمریکایی حتی برای جلب اعتماد ایران، عدم توسل به اسنپ بک در آینده را نپذیرفته است. از این رفتاری که آمریکاییها در این دور از مذاکرات نشان دادهاند میتوان پیام عدم صداقت و حیلهگری را دریافت کرد. اگر به فرض محال، همه شروط ایران موردپذیرش قرار گیرد و تنها همین مکانیسم ماشه را نپذیرند، باید به این نتیجه رسید که تیم مذاکره کننده آمریکایی قطعا به دنبال باز گذاشتن راه برای خروج دوباره از برجام است.
این ژست حقبهجانب بودن آمریکاییها در حالی است که آنها همین برجام نیمبند و بازگشت پر از عیب و ایراد به توافق هستهای را به شرطی میپذیرند که جمهوری اسلامی گفتوگوهای موشکی و منطقهای را قبول کند! باراک اوباما رئیسجمهور سابق آمریکا، جان کری وزیر خارجه دولت اوباما، دونالد ترامپ رئیسجمهور قبل از بایدن و مایک پمپئو وزیر خارجه دولت ترامپ در یک ارکستر شوم اما هماهنگ، پنهان نکردند که اگر قرار است برجام هستهای ادامه پیدا کند، لازمه آن، برجامهای ۲ و ۳ پیرامون توان دفاعی و حضور منطقهای جمهوری اسلامی است.
واشنگتن قصد دارد تا از طریق فشار به آژانس بینالمللی انرژی اتمی، پرونده ابعاد احتمالی نظامی پیرامون برنامه هستهای ایران (PMD) را دوباره باز کند و بهعنوان اهرم فشار در مذاکرات بکار گیرد
از ابتدا هم پیدا بود که غرب به مهار قدرت هستهای ایران رضایت نمیدهد و تا سایر مؤلفههای اقتدار کشورمان را ازاله نکند، کوتاه نخواهد آمد. بنابراین، برجامی که آمریکا قصد بهاصطلاح بازگشت به آن را با چنین شرایطی دارد، بخشی از پازل بزرگتر برای مهار جمهوری اسلامی و تغییر محاسبات کشور است.
شاید به نظر برسد که سریال مطالبات یانکیها در همینجا به پایان برسد اما اینطور نیست. آمریکا در کنار همه کارشکنیها، در نظر دارد از یکسو، تعهدات جدیدی در چارچوب برجام به کشورمان تحمیل کند و از سوی دیگر، بهنحویکه حساسیت ایران را موجب شود، نظر کشورهای حاشیه خلیجفارس را در توافق هستهای بگنجاند.