شعارسال: عمر مفید برخی خبر‌ها از ۲۴ساعت و شاید از نیم‌روز هم کمتر است. وقتی می‌گوییم عمر مفید، منظور آن بازه زمانی است که خبر بر مخاطبانش اثر می‌گذارد و مردم را به‌هرشکل، منتفع یا متضرر می‌کند. هر زمان که خبر، اثرگذاری‌اش را از دست داد، آن‌گاه با یک خبر مرده روبه‌رو هستیم.


برای مثال، یکی‌دو روز پیش خبری منتشر شد که در آن گفته می‌شد براساس بخش‌نامه‌ای در وزارت آموزش‌وپرورش، کارنامه درسی دانش‌آموز به مادرش داده نمی‌شود و فقط پدر می‌تواند کارنامه فرزندش را بگیرد. به‌محض انتشار این خبر، موجی از نگرانی به‌همراه پرسش‌های بسیار جامعه ما را فراگرفت.


این خبر نه‌فقط در سایت‌های خبری بی‌نام‌ونشان، بلکه در خبرگزاری‌های رسمی و نام‌آشنا نیز منتشر شد. خیلی از شهروندان می‌پرسیدند که این بخش‌نامه تا حالا کجا بوده و چرا در گذشته دراین‌باره چیزی به‌گوش آن‌ها نرسیده است. برخی دیگر به احکام مترقی اسلام درباره جایگاه مادران اشاره می‌کردند و می‌گفتند در جامعه‌ای که بزرگان دینی‌اش پیوسته توصیه می‌کنند «بهشت زیر پای مادران است» آیا نظام آموزش‌وپرورش باید یک مادر را از گرفتن کارنامه درسی فرزندش محروم کند؟ از همه این واکنش‌ها که بگذریم، عمر این خبر جنجالی چندان طولانی نبود و پس از ۲۴ساعت، اصل خبر تکذیب شد.

در واقع، همه ما با یک شایعه روبه‌رو شده و بار دیگر به‌دام خبر‌های ساختگی یا «فیک‌نیوز» افتاده بودیم. به‌بیان ساده، چنین بخش‌نامه‌ای در آموزش‌وپرورش ما وجود ندارد و تفاوتی هم میان مادر و پدر برای گرفتن کارنامه فرزندشان نیست. این توضیح را یک مسئول در آموزش‌وپرورش بیان کرد و با شفاف‌سازی ساده و بی‌هزینه، موج شایعه خوابید و التهاب افکار عمومی فروکش کرد و نگرانی‌ها از میان رفت. البته در این مورد، جامعه و مردم هزینه سنگینی نپرداختند و دچار زیان نشدند، اما همیشه کار‌ها چنین آسان ختم‌به‌خیر نمی‌شود.

کم نیستند خبر‌های ساختگی که دیرهنگام درباره آن‌ها روشنگری می‌شود و جامعه را دچار تشویش ذهنی و آسیب‌های روانی می‌کند. در این بحث، همه وظیفه و تکلیف داریم؛ از ما رسانه‌ها که باید در آموزش «سواد رسانه‌ای» به شهروندان بکوشیم تا هر نهاد دیگری که گوشه‌ای از بار خبررسانی به مردم را بر دوش دارد.

اینکه چگونه خبر درست را از خبر ساختگی تشخیص دهیم و به‌آسانی در دام سازندگان خبر‌های جعلی نیفتیم، نوعی از مهارت و دانش و تجربه است که این روز‌ها در دانشگاه‌های ایران و جهان به‌عنوان یک دانش تدریس می‌شود، اما هر یک از شهروندان به‌اندازه بضاعت خود می‌توانند دراین‌باره بیاموزند تا در رویارویی روزانه با هزاران «خبر» و «شبه‌خبر» در دفاع از حریم فکری خود و خانواده‌شان مانند یک انسان بی‌زره و بی‌دفاع نباشند.

شعارسال، بااندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شهرآرانیوز، تاریخ انتشار: ۲۴ شهریور ۱۴۰۰، کدخبر: ۸۰۷۴۴، shahraranews.ir