شعار سال: به مناسبت برگزاری انتخابات خانه موسیقی و مشخص شدن اعضای هیئت‌مدیره کانون‌های این نهاد صنفی، ایکنا در گفت‌وگویی با هنرمندان موسیقی در مورد انتظارات، باید‌ها و نباید‌هایی که از نهاد صنفی خود دارند به پای صحبت آن‌ها نشسته است. گفتگو‌هایی که سرشار است از بیان مشکلات فراوان و مزمنی که در این نهاد وجود دارد و انتظار می‌رود با روی کار آمدن دولت تازه، وزیر جدید فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به این موضوعات و دغدغه‌ها واکنش متناسبی داشته باشد و مانند گذشته مشکلات مدتی پس از طرح رو به فراموشی نروند.
در این گفتگو به سراغ کیوان فرزین نوازنده سنتور، کارشناس ارشد موسیقی، مدیرمسئول نشریه فرهنگ و آهنگ و از منتقدان حوزه موسیقی رفتیم و پیرامون این موضوع صحبت کردیم.

نیاز به نهادی به معنای واقعی کلمه صنفی

فرزین ضمن تأکید بر اهمیت بالای نهاد‌های صنفی و مدنی در رفع مشکلات مبتلا‌به امروز جامعه موسیقی و نقش کلیدی آن‌ها در بهبود پایدار وضعیت معیشت و حرفه‌ای دست‌اندرکاران حوزه موسیقی در پاسخ به این سؤال که مشکلات خانه موسیقی به‌عنوان یک نهاد صنفی چیست؟ توضیح داد: اکثر انتقاداتی که بسیاری از هنرمندان و دست‌اندرکاران حوزه موسیقی به این نهاد دارند به‌واسطه همین اهمیت و نقش کلیدی نهاد‌های صنفی و به‌واسطه ادعای خانه موسیقی و وزارت ارشاد به صنفی بودن این نهاد نشات می‌گیرد. من معتقدم اکثر مشکلات بنیادینی که جامعه موسیقی ما به‌صورت تاریخی با آن دست‌وپنجه نرم می‌کرده تا امروز که همین مشکلات به‌واسطه وضعیت نابسامان اقتصادی و همه‌گیری کرونا ابعادی بی‌سابقه یافته با وجود یک نهاد صنفی فعال، مستقل و قدرتمند تا حدود زیادی قابل‌حل و تعدیل خواهند بود. اما برای این منظور ما به نهاد یا نهاد‌هایی نیاز داریم که در عمل و به معنای واقعی کلمه صنفی باشند و نه صرفاً در ادعا، نام و یا در متن اساسنامه‌هایشان.

فرزین با بیان اینکه انتقاداتی که امروز شنیده می‌شود ادامه روندی است که از سال‌ها پیش وجود داشته؛ ادامه داد: این انتقادات سال‌هاست که افتان‌وخیزان هر زمان به‌نوعی پیش رفته است، در مقاطعی شدت گرفته و زیادتر شده و گاهی کمرنگ‌تر نمود یافته. متأسفانه گردانندگان خانه موسیقی علیرغم ادعای خود مبنی بر صنفی بودن این نهاد نه‌تن‌ها هیچ‌گاه حاضر به شنیدن این انتقادات اهالی همان صنف و پاسخگویی و شفاف‌سازی نشدند که به‌واسطه روابطشان با نهاد‌های دولتی و در رأس آن‌ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نفوذ در ارکان آن؛ در کنار روش‌های تطمیع و ارعاب و تهدید تلاش کردند این اعتراضات و اقدامات اصلاحی را بار‌ها و بار‌ها بی‌نتیجه بگذارند تا تلویحاً به منتقدان خود بفهمانند که کاری از پیش نخواهند برد و با ایجاد یاس از این طریق یا از میدان به‌در کردن تدریجی منتقدان به‌واسطه ترس، مصلحت‌اندیشی یا تطمیع ایشان از اهالی موسیقی در برابر خود جامعه‌ای منفعل و هم‌نظر بسازد تا در تصمیمات، اقدامات، انتخابات و... که عمدتاً به‌صورت محفلی انجام می‌شود کمتر کسی مزاحم شود.

وی افزود: در انتخابات دوره قبل به شکلی این اتفاق افتاد و بخشی از منتقدین طرحی را برای سامان‌دهی انتخابات و ایجاد مقبولیت برای خانه موسیقی ارائه دادند تا انتخابات به‌صورت حداکثری شکل بگیرد. ولی آن موقع هم خانه استقبالی نکرد و منتقدان به‌اجبار این طرح را با وزارت فرهنگ و ارشاد در میان گذاشتند و با وجود موافقت و استقبال اولیه وزارتخانه و وزیر، به دلیل اقدامات و اعمال نفوذ خانه و با همراهی و همکاری معاونت هنری وقت به سرانجام نرسید و ابتر ماند و انتخابات دوره قبل به هر ترتیب با تحریم بسیاری از منتقدان و با حضور حداقلی اهالی موسیقی انجام شد.

انتخاباتی با حداقل کاندیدا‌ها و شرکت‌کننده‌ها

فرزین در پاسخ به این سؤال که در این دوره انتخابات کانون‌ها و هیئت‌مدیره به چه صورت بود، بیان کرد: در این دوره انتخابات به علت شیوع بیماری کرونا نزدیک به دو سال عقب افتاد و بااینکه بسیاری از افراد جامعه موسیقی برگزاری انتخابات آنلاین را به‌عنوان جایگزین پیشنهاد می‌کردند، اما با بی‌توجهی خانه نسبت به این خواسته و مزیت‌هایی که این شیوه از انتخابات می‌توانست در شرایط پاندمی و برای نهادی که در سراسر کشور عضو دارد داشته باشد نهایتاً دور اول مجامع عمومی کانون‌ها در سکوت خبری و بی‌تفاوتی جامعه موسیقی برگزار شد. در دور اول انتخابات شرکت اعضا در هیچ‌کدام از کانون‌ها به حدنصاب لازم نرسید.

فرزین با اشاره به مطلبی که پیش از برگزاری دور اول جلسه مجامع کانون‌ها توسط دیدبان موسیقی ایران با عنوان «به استقبال مشارکت حداقلی» نوشته شده بود؛ ادامه داد: از نحوه اعلام این موضوع مشخص بود که انتخابات قرار است کم‌رونق باشد و حتی در خبرگزاری‌های رسمی هم به دلیل همزمانی با انتخابات ریاست جمهوری خیلی خبری منتشر نشد. وقتی در بین اهالی موسیقی که بعضی عضو خانه موسیقی هم بودند صحبت می‌شد، اصلاً از انتخابات خبر نداشتند و حتی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم بازتاب مناسبی پیدا نکرد.

وی تصریح کرد: در کنار انتخاب زمان اعلام انتخابات خانه موسیقی و همزمانی آن با انتخابات ریاست جمهوری که خبر را در محاق قرار داد، باتوجه به وضعیت کرونا و محدودیت‌های ترددی، انتخابات حضوری و تعیین زمان مصادف با آغاز یکی از پیک‌های کرونا در دور اول به‌عنوان روز انتخابات، خودبه‌خود یعنی خیلی‌ها شرکت نکنند و مشارکت نداشته باشند و عده‌ای را به‌عمد از مشارکت محروم کنیم. چراکه بخصوص شهرستانی‌ها برای شرکت یا باید از وسایل سفر عمومی استفاده می‌کردند که خطر ابتلا را بالا می‌برد یا با وسیله شخصی که در این صورت باید احتمال جریمه شدن را هم به جان می‌خریدند.

وی ادامه داد: طبق قانون و آیین‌نامه انتخاباتی که وجود دارد در دور دوم با هر تعداد شرکت‌کننده این جلسات برگزار می‌شود و رسمیت می‌یابد که با توجه به شواهد این انتخابات هم مانند دور قبل با مشارکت بسیار پایین و حداقلی برگزار شده است. حداقلی هم از نظر شرکت اعضا و هم افراد متقاضی برای نامزد شدن برای عضویت در هیئت‌مدیره کانون‌ها. چراکه طبق آماری که خود خانه موسیقی ارائه داده انتخابات هفت کانون از کانون‌های ده‌گانه خانه با هفت کاندیدا برای هیئت‌مدیره و دو کاندیدا برای بازرس برگزار شده و می‌دانیم در هر کانون پنج عضو اصلی و دو علی‌البدل برای هیئت‌مدیره (جمعاً هفت نفر) و یک بازرس و یک بازرس علی‌البدل (دو نفر) معرفی خواهند شد یعنی تمام کاندیدا‌ها اسامی‌شان از صندوق در می‌آید و خیلی جالب است که در یک نهاد با ادعای صنفی با انتخاباتی روبرو هستیم که هم کاندیدا‌ها و هم شرکت‌کننده‌ها در حداقل ممکن است.

خانه موسیقی و ابهامات مختلف آماری

فرزین خاطرنشان کرد: مشکل عمده در جایی است که خانه موسیقی هیچ وقت آماری را شفاف ارائه نداده و نمی‌دهد که چند نفر عضو در هرکانون واجد شرایط رأی‌دهی وجود دارد و چند نفر در انتخابات شرکت کردند تا مشخص شود چه درصدی از اعضا مشارکت داشتند.

وی با بیان اینکه طبق برخی شنیده‌ها کانونی با ۱۶ -۱۷ نفر رأی‌گیری آن انجام شده است که ۹ نفر از کاندیداها، هیئت‌مدیره و بازرسان بودند؛ ادامه داد: این خبر اگر درست باشد یعنی فقط ۸ نفر رأی داده‌اند. واقعاً کسی که قرار است به‌عنوان مسئول و مدیر یک کانون تخصصی حوزه موسیقی در سطح کشور انتخاب شود باید با این تعداد رأی به چنین جایگاهی برسد؟ این موضوعات مشروعیت یک سیستم را نشان می‌دهد، که این نهاد چه‌کرده که تعداد اینقدر کم است؟

این منتقد موسیقی تصریح کرد: اگر تعداد مشارکت بالا است دقیق اعلام کنند و صورت‌جلسه کنند تا همگان بدانیم چه تعداد شرکت کردند. مدیران خانه مدعی هستند که خانه موسیقی ۱۵ تا ۱۸ هزار نفر عضو دارد. باید دید چه تعداد نفر عضویت خود را تمدید نکردند و اگر تعداد بالایی این کار را انجام ندادند خود یک معضل و مشکلی است که چطور تعداد زیادی حاضر به تمدید عضویت خود نیستند. همینطور باید دید از تعداد واجدین شرایط برای رأی دادن چند نفر در انتخابات شرکت کرده‌اند.

کار کردن رایگان امکان پاسخگویی ایجاد نمی‌کند

وی با بیان اینکه همه ایرادات را هم نباید به خانه موسیقی گرفت و بخشی از انتقادات هم نسبت به خود جامعه موسیقی است، ادامه داد: افراد منتخب دوره‌های قبل و اعضای کانون‌ها چه بیلان کاری داشته و ارائه کردند؟ باید دید موسیقیدان‌هایی که عضو هیئت‌مدیره شدند فقط از این عنوان استفاده کردند و در رزومه خود نوشتند که من هیئت‌مدیره بودم یا کاری هم انجام دادند.

فرزین در رابطه با اینکه عضو هیئت‌مدیره کانون‌های موسیقی بودن مزایای مالی هم دارد یا خیر بیان کرد: این موضوع هم از همان مسائل نامعلوم و عدم شفافیتی است که بسیاری به آن انتقاد و اعتراض دارند. عدم شفافیت باعث خیلی از ابهامات و بی‌اعتمادی‌ها می‌شود. مزایا دو نوع است؛ یک زمان فرد در مکانی حضور دارد و حقوق و دستمزدی رسمی و مشخص می‌گیرد، اما گاهی با اینکه رسماً هیچ حقوقی نمی‌گیرد، اما مزایای مالی، اعتباری و امکاناتی که به‌واسطه آن جایگاه برای خود ایجاد می‌کند بهره‌اش می‌تواند از حقوق معمول برای چنین پستی فراتر باشد، ضمن اینکه همین به‌ظاهر رایگان کار کردن راهی است برای فرار از انجام مسئولیت، پاسخگویی و حتی منت گذاشتن بر سر دیگران. عکس اینکه خیلی‌ها بدون حقوق کار کردن را افتخار می‌دانند، اما باید برای کار کردن در چنین مناسبی حتماً حق‌الزحمه متناسب و مناسب وجود داشته باشد تا مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی ایجاد شود.

وی ادامه داد: کار کردن به‌صورت رایگان امکان پاسخگویی ایجاد نمی‌کند و نشستن در چنین منصبی به‌عنوان هیئت‌مدیره خانه موسیقی نیازمند پاسخگویی است. به‌هرحال این افراد به خاطر حضور در چنین مکانی در برنامه‌ها و جشنواره‌های مختلف به‌عنوان داور، هیئت انتخاب، کارشناس و... حضور پیدا می‌کنند و این‌ها برای فرد امکانات، رزومه و درآمد‌های بسیاری ایجاد می‌کند، اما ممکن است ظاهر امر این باشد که به‌عنوان هیئت‌مدیره خانه موسیقی هیچ دستمزدی نمی‌گیرد.

دیدگاه صنفی باید بر نهاد صنفی حاکم باشد

فرزین اظهار کرد: اقتصاد موسیقی باید در جای درست خود باشد و اگر کسی کاری می‌کند باید دستمزد دریافت کند. یک زمان حرکت خودجوش یا نهاد خیریه یا نهادی که کار فرهنگی صرف انجام می‌دهد مطرح هست که در آن صورت فرد کار می‌کند و پولی دریافت نمی‌کند، اما زمانی که شما با نهادی کار می‌کنید که حق عضویت، کمک مالی سالانه از ارشاد و شهرداری و ردیف بودجه مصوب کشور را می‌گیرد؛ هیئت‌مدیره‌های چنین جا‌هایی اگر رایگان کار کنند خود نشان از یک ایراد است. این ایراد یا مفسده برانگیز است که یعنی از جا‌هایی به‌واسطه جایگاه خود درآمد کسب می‌شود یا ایراد عملکردی است؛ چون درآمد ندارد پس کسی هم انتظاری نباید داشته باشد. درنتیجه منتخبین هم خود را ملزم به ارائه بیلان کاری نمی‌دانند که کسی که عضو هیئت‌مدیره بوده چه عملکردی داشته و چه اقدامی برای آن صنف موسیقی برداشته است.

وی در پایان بیان کرد: تا زمانی که دیدگاه صنفی بر نهاد صنفی حاکم نباشد؛ می‌توان قوانین را به اشکال مختلف دور زد و هیچ راه‌حلی وجود ندارد مگر اینکه بخش‌های مختلف این سیستم درست و قانونمند شود. متأسفانه نهاد‌های دولتی نیز هیچ علاقه‌ای به اینکه نهاد صنفی قدرتمند وجود داشته باشد ندارند، زیرا این ترس وجود دارد که اگر روزی سیاستی را بخواهند اعمال کنند که با منافع جامعه آن صنف هم سو نباشد جلوی آن مقاومت کنند. این نهاد با توجه به کمک‌هایی که می‌گیرد تابع است و هیچ‌وقت اعتراض جدی و مؤثری از خانه موسیقی دیده نشده و علت اینکه جامعه موسیقی پشت سر خانه موسیقی نیست همین علت است. اما مطمئناً وجود یک نهادی با شکل و عملکرد صحیح و واقعاً مدنی و صنفی نه‌تن‌ها گره‌های بسیاری را از کار جامعه موسیقی خواهد گشود، که تأثیرات آن را در تمام زوایای جامعه اعم از مردم و دولت و حتی در مرز‌هایی فراتر از کشور خواهیم دید.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری بین المللی قرآن، تاریخ انتشار:۱۰ آبان ۱۴۰۰، کد خبر:۴۰۰۹۱۸۸، iqna.ir