شعار سال: امروه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به طور گسترده‌ای با زندگی روزمره ما در هم تنیده شده‌اند. مزایایی که این تکنولوژی‌ها برای زندگی ما در پی داشته‌اند قابل انکار نیست. با این حال تکنولوژی، ظرفیت‌هایی نیز برای سوءاستفاده دارد. قلدری سایبری (cyberbullying) یکی از آورده‌های منفی عصر دیجیتال است.

تعریف قلدری مجازی اندکی مشکل و است تعریفی جهانی و مشخص برای آن وجود ندارد. یک رویکرد برای معنا بخشی به این واژه تقسیم آن به دو بخش «قلدری» و «سایبری» و سپس معنی کردن هر دو بخش و ادغام معانی است. واژه سایبری را می‌توان به معنای «ایجاد شده توسط تکنولوژی» در نظر گرفت. اما معنا کردن واژه قلدری، با توجه به تفاوت‌های فرهنگی و زبانی چالش‌های بیشتری را به دنبال دارد. به طور کلی، اجماع ملی و بین‌المللی بر این باور است که قلدری کردن «نوع خاصی از رفتار پرخاشگرانه است که قصد دارد از طریق اقدامات تکراری در طول زمان آسیب ایجاد کند. هدف آن نیز فرد یا افرادی است که در وضعیت مساعدی برای دفاع از خود نیستند.»

تکرار، عدم تعادل قدرت، قصد و پرخاشگری عناصری هستند که قلدری را از خشونت صرف متمایز می‌کنند. زمانی که این ۴ عنصر در خشونت وجود داشته باشند و این قلدری با استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات و به صورت آنلاین صورت گیرد؛ قلدری سایبری رخ داده است. این قلدری می‌تواند از طریق هرگونه فناوری ارتباطی مانند رایانه، تلفن همراه و ... صورت گیرد.

قلدری سایبری مستقیم و غیرمستقیم
‌
می‌توان بین دو نوع قلدری سایبری مستقیم و غیر مستقیم تمایز قائل شد. در قلدری سایبری مستقیم فرد قلدر با استفاده از ارتباطات الکترونیکی مستقیما فرد دیگری را خطاب قرار می‌دهد. مثلا استفاده از پیامک، ایمیل، پیام فوری، پیام چند رسانه‌ای و ... در این دسته از قلدری سایبری قرار می‌گیرد.

در نوع غیر مستقیم قلدری سایبری در فضا‌های عمومی مجازی همانند فیس بوک، مای اسپیس، وبلاگ، وبسایت و ... پیام‌های قلدرانه خود را منتشر می‌کند. در واقع فرد از فضا‌هایی استفاده می‌کند که می‌داند افرادی غیر از فرد هدف نیز این پیام را دریافت کرده و می‌خوانند. ماهیت این تکنولوژی چنان است که فرستنده هیچ کنترلی بر اینکه ارتباط اصلی برای چه کسی ارسال می‌شود ندارد.

عناصر قلدری سایبری

تکرار: عنصر تکرار یک مسئله مهم در تشخیص قلدری سایبری است. چراکه اگر تکرار در این امر وجود نداشته باشد؛ ممکن است به عنوان شوخی تلقی شود. در واقع وجود عنصر تکرار رفتار سیستماتیک را نشان می‌دهد. با این حال عنصر تکرار درباره قلدری سایبری مستقیم و غیرمستقیم متفاوت است. در قلدری مستقیم عنصر تکرار به همان شکلی که گفته شد باید وجود داشته باشد تا رفتار به عنوان قلدری تلقی شود. مثلا فرد چندین بار تماس تلفنی پرخاشگرانه یا تهدید‌آمیز دریافت کند. اما موضوع درباره قلدری غیرمستقیم متفاوت است. با توجه به اینکه در این نوع قلدری فرد پیام قلدرانه را در عرصه عمومی منتشر می‌کند، این پیام می‌تواند بار‌ها باز ارسال شود و توسط افراد مختلفی خوانده شود؛ عنصر تکرار در همان یکبار انتشار پیام رخ می‌دهد؛ بنابراین یک پیام منتشر شده در یک وبلاگ یا صفحه توییتر بدون که اینکه تکرار شود؛ میتواند به عنوان قلدری سایبری تلقی شود.

قدرت نابرابر: در دنیای واقعی مواردی، چون وضعیت جسمانی برتر، هوش بیشتر، اطلاعات بیشتر، اعماد به نفس بالاتر، وضعیت اجتماعی – اقتصادی بهتر و ... سبب قلدری فرد شود. قدرت نابرابر در فضای مجازی ممکن است از نابرابری در دنیای واقعی نشأت گرفته و در دنیای سایبر ادامه پیدا کند. علاوه بر این، فضای مجازی فرصت‌های جدیدی را به زورگویان ارائه کرده تا قدرت خود را بر قربانی ضعیف‌تر به رخ بکشند. تفاوت در مهارت‌های تکنولوژیک می‌تواند یکی از عومل مهم ایجاد قدرت نابرابر باشد. همچنین با توجه به انتشار قلدری غیرمستقیم در فضای عمومی سایبر، تعداد دنبال کنندگان و خوانندگان یک فرد می‌تواند بر احساس قدرت قلدر و احساس عدم قدرت قربانی تأثیر بگذارد. همچنین زورگویان سایبری می‌توانند نام مستعار و آدرس‌های پست الکترونیکی موقت ایجاد کنند و شماره تلفن خود را برای پنهان کردن هویت خود مسدود کنند. قربانی احتمالاً با ندانستن شخص پشت پرخاشگری سایبری، احساس ناتوانی بیشتری خواهد کرد. به این ترتیب قربانی به عنوان طرف ضعیف‌تر تلقی می‌شود.

در تضاد با شکل سنتی قلدری، قلدر سایبری می‌تواند در همه جا و همه زمان حضور داشته باشد و هیچ گونه محدودیت زمانی و مکانی برای او وجود ندارد. به این ترتیب مجرم دست بالا را داشته؛ قربانی احساس ناتوانی بیشتری می‌کند و توانایی کمتری در دفاع از خود خواهد داشت.

پرخاشگری و قصد: عوامل قصد و پرخاشگری در ایجاد قلدری با یکدیگر مرتبط هستند. قلدری که به عنوان زیر مجموعه‌ای از پرحشاگری شناخته می‌شود؛ ویژگی‌های پرخاشگری شامل تکرار و عدم قدرت را دارد. در حالی که پرخاشگری عنصر قصد را درون خود ندارد.

عنصر قصد عامل مهمی در تلقی کردن یک رفتار با عنوان قلدرانه است. اگر قصدی برای قلدری کردن وجود نداشته باشد؛ ممکن است با عنوان شوخی و جوک شناخته شود. در یک رفتار قلدرانه فرد از عمد قصد دارد تا آسیبی را متوجه یک قربانی کند. برای تمایز سایر اعمال با قلدری باید توجه داشت که در این رفتار فرد به سمت هدف تولید یک پیامد منفی برای قربانی که قربانی از آن اجتناب می‌کند، هدایت می‌شود.
جمع بندی

برای پرداختن به پدیده قلدری سایبری لازم است که تعریف آن را بدانیم. در این مقاله تعریفی از دو واژه سازنده این ترکیب ارائه شده و سپس با یکدیگر ترکیب شدند. عوامل تکرار، عدم تعادل قدرت، قصد، پرخاشگری و وقوع در فضای سایبر مشخص‌کننده قلدری سایبری هستند. قلدری سایبری شامل دو نوع مستقیم و غیر مستقیم می‌شود. در نوع مستقیم فرد به صورت خصوصی مورد خطاب قرار می‌گیرد. مثلا ارسال پیام مستقیم یا تماس تلفنی شامل این نوع قلدری سایبری می‌شود. در نوع غیر مستقیم، فرد قلدر پیام قلدرانه را در فضای عمومی سایبر پخش می‌کند. به عنوان مثال می‌توان به ارسال یک پیام قلدرانه در وبلاگ یا صفحه توییتر به عنوان مصداق این موضوع اشاره کرد. در نوع غیر مستقیم قلدری مجازی عنصر تکرار معنای خود را از دست می‌دهد. چراکه با یک بار انتشار پیام در فضای عمومی، پیام میتواند بار‌ها ذخیره و ارسال شود و توسط افراد مختلفی دیده، خوانده یا شنیده شود.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از دیدار نیوز، تاریخ انتشار:۲۵ تیر ۱۴۰۱، کد خبر: ۱۳۳۶۷۵، www.didarnews.ir