شعارسال: وزیران خارجه آمریکا و روسیه روز سه شنبه برای اولین بار در سه سال اخیر (از زمان حمله روسیه به اوکراین در ۵ اسفند ۱۴۰۰ تاکنون) دیدار و مذاکره مستقیم کردند و از دست یابی به توافق خبر دادند. محل دیدار هم قصر "الدرعیه" ریاض پایتخت سعودی بود. عادی سازی روابط واشنگتن - مسکو و حل مسئله اوکراین و پایان دادن به این جنگ موضوعات اصلی دیدار بود.

این نشست به وزن سیاسی محمد بن سلمان و عربستان سعودی افزود و جایگاه آن‌ها را در منطقه و جهان ارتقا داد. حضور وزیر خارجه سعودی در عکس یادگاری از میز مذاکرات با حضور وزیران خارجه روسیه و امریکا در دو طرف آن، قابل توجه و برآورده کردن بخشی از اهداف ریاض به ویژه در تبلیغات است.

همچنین نشانه‌ای از مسیر جدید سعودی‌ها برای انتقال از عضویت کامل و سنتی و پیرو در اردوگاه امریکا به بازی ژله‌ای و طیفی در میان امریکا - روسیه چین است.

پیش بینی عبور چین از آمریکا در آینده و کسب جایگاه اول اقتصاد جهان، انتقال آمریکا از اردوگاه مصرف کنندگان نفت به صادرکنندگان نفت، قطع وابستگی امریکا به نفت خلیج فارس و عربستان سعودی، کیفیت نقش آفرینی امریکا و روسیه در سوریه و دور شدن خط منافع و سیاست‌های واشنگتن از ریاض، مهمترین دلایل این اتفاق هستند.

عربستان سعودی از زمان به قدرت رسیدن محمد بن سلمان ولیعهد و نخست وزیر، در مسیر حرکت در این انتقال است. سعودی‌ها برخلاف قبل هم اکنون برای جلب منافع خود، نقش جدیدی از جایگاه خود تعریف کرده اند و به دنبال نوعی وسط بازی برای بهره مندی بیشتر از منافع ارتباط با همه بازیگران قدرتمند و همه موقعیت‌های جدید هستند. خبر جدید سی ان ان درباره اعلام آمادگی عربستان سعودی برای میانجیگری بین ترامپ و ایران و در گذشته پذیرش کامل میانجیگری چین درباره روابط با ایران، در همین راستای نقش و رفتار جدید سعودی هاست.

بعد از آغاز جنگ اوکراین، عربستان سعودی و دیگر متحدان آمریکا در منطقه، چون امارات، به جبهه غرب علیه روسیه نپیوستند و در اقدامات علیه روسیه مشارکت نکردند. حتی در مواردی در مقابل امریکا و اروپا ایستادند و در راستای منافع روسیه حمایت کردند مثل کاهش تولید نفت برای افزایش قیمت نفت که به افزایش سود آوری روسیه منجر شد.

عربستان سعودی و امارات، تحریم‌های شدید و گسترده غرب علیه روسیه را فرصت تکرار نشدنی برای تقویت روابط با مسکو دانستند چرا که روسیه در این شرایط، با چالش‌ها و نیاز‌های جدیدی روبه رو است و آن‌ها می‌توانند این نیاز‌ها را در راستای منافع خود برآورده سازند.
روسیه خود برای سال‌های طولانی از تحریم کشور‌های مختلف از سوی امریکا، سود می‌برد و حالا کشور‌های عربی جنوب خلیج فارس از تحریم روسیه سود می‌برند.

در ۳ سال اخیر از زمان آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، هر چقدر روابط آمریکا و اروپا با روسیه بد و بدتر شد روابط سعودی و امارات و کشور‌های جنوب خلیج فارس با مسکو خوب و خوب‌تر شد تا جایی که آن‌ها به یکی از حلقه‌های دور زدن تحریم‌های غرب علیه روسیه تبدیل شدند. میزبان بسیاری از سرمایه داران و سرمایه‌های روسی شدند و نقش مهمی در حمایت از اقتصاد روسیه در برابر تحریم‌ها داشتند و دارند.

به همین سبب روس‌ها نقش میزبانی سعودی‌ها را قبول کردند. البته سعودی و امارات تحریم‌ها علیه روسیه را به صورت حداقلی رعایت کردند، اما خود فعالانه فضایی برای دور زدن تحریم‌ها فراهم کردند. نوعی بندبازی همزمان روی ۲ طناب: یعنی نه با تحریم‌های روسیه علنا مخالفت کردند و نه خود در اقدامات ضد روسیه مشارکت داشتند و همزمان، به روسیه در دور زدن تحریم ها، کمک کردند.

به همین دلیل روس‌ها تلاش کردند با این میزبانی به سعودی‌ها امتیاز دهند که پاسخی به اقدامات حمایتی آن‌ها باشد. همزمان، رابطه خوب شخصی ترامپ - بن سلمان و روابط نزدیک دو دولت سعودی – امریکا نیز در کسب این میزبانی نقش داشت.

در ۳ سال اخیر بار‌ها در زمینه‌هایی مثل آزادی و مبادله اسیران یا بازگشت کودکان میان روسیه و اوکراین، عربستان سعودی و امارات میانجیگری داشتند. نقشی شبیه ترکیه که همزمان برغم ا عضویت در ناتو و روابط نزدیک با امریکا و اروپا از حضور در جبهه ضد روسیه غرب خودداری و فاصله مساوی خود را از دو طرف حفظ کرد.

پیش از این و در دوره اول ریاست ترامپ، کشور فنلاند (شمال اروپا) میزبان اولین دیدار پوتین - ترامپ بود. در آن زمان فنلاند و سوئد (دو همسایه روسیه) هر دو سیاست بی طرفی داشتند و به همین دلیل تا آن زمان عضو ناتو هم نشده بودند، اما جنگ اوکراین همه چیز را تغییر داد و فنلاند و سوئد را از دو کشور بی طرف به عضو ناتو تبدیل کرد. جنگ روسیه علیه اوکراین باعث شد اروپا و به ویژه اروپای غربی یکپارچه و به‌شدت در جبهه ضد روسیه قرار بگیرد. این وضعیت حتی شرایط شهر‌هایی مثل ژنو سوئیس و وین اتریش که به عنوان بی طرف و میانجی شناخته می‌شدند را تغییر داد و آن‌ها را علیه روسیه ساخت.

از دیگر سو، کشور‌هایی جنوب شرق آسیا نیز گرچه با تحریم‌های غرب علیه روسیه همراهی تمام عیار نداشتند و ندارند، اما نه به روسیه کمک رساندند و نه به دنبال نقش میانجی در جنگ اوکراین بودند.

در نتیجه می‌توان گفت ریاض میزبان این نشست بود، چون نه اروپا دیگر بخش‌های بی طرف دارد و نه کشوری دیگری، چون عربستان سعودی به لحاظ وزن سیاسی و جایگاه، سابقه میانجیگری در سه سال جنگ اوکراین و روابط نزدیک و شخصی با دوطرف یافت می‌شود. ترکیه به این شرایط نزدیک است، اما روابط شخصی خانوادگی ترامپ با بن سلمان قابل مقایسه با روابط با رئیس جمهوری (اردوغان) و دولت ترکیه نیست. ضمن اینکه کمک‌های سعودی به روسیه در برابر تحریم‌های غرب نیز قابل توجه است.

نشستی در غیاب اوکراین و اروپا

این نشست تنها با حضور دو طرف امریکا و روسیه برگزار شد. با اینکه یکی دو موضوع اصلی نشست، اوکراین بود، اما نه نمایندگان اوکراین حضور داشتند و نه اروپا. از این نظر هم این نشست و مذاکرات قابل توجه بود.

دلیل آن را هم باید در این چند مورد دانست:
اول اینکه ترامپ براساس سیاست "اول آمریکا" معتقد است جهان یک ابرقدرت بزرگ دارد به نام امریکا و چند ابرقدرت کوچک یعنی چین و روسیه. البته هر سه غول هستند. غول یعنی این قدرت را دارد تا تفسیر خود از قوانین و موضوعات مختلف را فارغ از درستی یا نادرستی، اجرا کند.

در نتیجه امریکا نیازی نمی‌بیند به یک کشور کوچک مثل اوکراین این نقش را بدهد تا در میز مذاکرات با روسیه حاضر شود. وقتی کی یف، دنباله رو سیاست امریکا در برابر جنگ روسیه – اوکراین است چرا باید به آن امتیازی داد.

براساس نظر ترامپ، وقتی اوکراین به لحاظ مالی و تسلیحاتی و سیاسی وابسته به امریکاست و خود نمی‌تواند مسئله اش را با روسیه حل کند این امریکاست که باید با ابتکاری جنگ را پایان دهد هر چند علیه اوکراین باشد.

همزمان راه حل امریکا ممکن است خوشایند اوکراین نباشد، اما امریکا ان را به اوکراین تحمیل خواهد کرد، در نتیجه حضور اوکراین و اروپا درمذاکرات، از نگاه دولت ترامپ، می‌تواند مخل مذاکرات و دست یابی به راه حل برای پایان جنگ باشد.

اشاره به این نکته هم مهم است: از ویژگی‌های مثبت دموکراسی این است که با ورود آدم‌های جدید، راه و روش‌های جدید برای حل مسائل بروز می‌کنند و بن بست شکنی صورت می‌گیرد ولو آن که راه‌های جدید، بهترین نباشند.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از عصرایران، تاریخ انتشار: 1اسفند1403، کدخبر:1038810، www.asriran.com