شعارسال: در روز‌های اخیر تنش‌ها میان هند و پاکستان بار دیگر به زدوخورد کشیده شده است. پس از آنکه هفته گذشته تروریست‌ها با ورود از خاک پاکستان به کشمیر تحت کنترل هند، ۲۲ گردشگر را کشتند، دهلی‌نو اعلام کرد این حمله توسط اسلام‌آباد برنامه‌ریزی شده است. هند در تلافی این حمله مشکوک، روز چهارشنبه به مناطقی در داخل پاکستان حمله کرد که بلافاصله با پاسخ اسلام‌آباد زیان‌های قابل‌توجهی متوجه طرف هندی شد. تلفات طرفین اندک و به‌نوعی برابر است، اما از نظر زیان‌ها به‌ویژه در حوزه نظامی طرف هندی ضایعه عمیقی دیده است.

پیروزی‌های هوایی بی‌سابقه پاکستان

منابع پاکستان اعلام کرده‌اند ۵ جنگنده هندی را سرنگون کرده‌اند. نخست‌وزیر پاکستان گفته این جنگنده‌ها توسط جنگنده چینی جی-۱۰ سی و موشک دوربرد هوا به هوای پی ال-۱۵ که هردو ساخت چین هستند، سرنگون شده‌اند. این موشک بردی تا ۱۵۰ کیلومتر دارد. منابع محلی نیز ساقط شدن چند جنگنده را تأیید کرده‌اند. این جنگنده‌ها در عمق ۶۰ الی ۷۰ کیلومتری داخل هند سقوط کرده‌اند. طی درگیری‌های سال ۲۰۱۹ نیز نیروی هوایی پاکستان عملکرد خوبی داشت و موفق به سرنگونی یک جنگنده هندی شده بود. با این‌حال این جنگنده از نوع میگ-۲۱ بود که بسیار قدیمی به حساب می‌آید. پاکستانی‌ها ابتدا اعلام کردند این جنگنده را توسط اف-۱۶ آمریکایی خود ساقط کرده‌اند، اما سپس مدعی شدند با جی‌اف-۱۷ چینی ساقط شده است. این دو جنگنده بسیار برتر از میگ-۲۱ هندی هستند و ساقط کردن این جنگنده هرچند خاص بود، اما به پای تحولات کنونی نمی‌رسد؛ چه اینکه در آن برهه تنها یک جنگنده ساقط شد؛ هرچند این تعداد کم می‌تواند به دلیل کوچک بودن ابعاد حمله آن زمان هند باشد.
بااین‌وجود، حمله می‌۲۰۲۵ هند به پاکستان بزرگ‌تر بود. گفته می‌شود در نتیجه درگیری‌های هوایی، جنگنده‌هایی مانند سوخو-۳۰ روسی و همچنین میراژ-۲۰۰۰ و رافائل اف-۳ هردو ساخت فرانسه که در اختیار نیروی هوایی هند بوده‌اند، سرنگون شده‌اند. از نظر تعداد و پیشرفته بودن جنگنده‌ها، این یک دستاورد مهم برای پاکستان است. گفته می‌شود رسانه‌های محلی هندی سقوط ۴ فروند را تأیید کرده‌اند هرچند نمی‌توان اطمینان بالایی به این موضوع داشت.
ساقط شدن جنگنده‌های هندی اهمیت بالایی دارد و دلایلی پشت آن موجود است.

۱- برتری نیروی هوایی پاکستان در شایسته‌سالاری، آموزش و نظم
علی‌رغم برتری پاکستان بر هند طی جنگ‌های اولیه دو کشور، به‌مرور هند به دلیل اقتصاد قوی‌تر و جمعیت بیشتر برتری خود بر پاکستان را ثابت کرد؛ اما این برتری کمتر شامل نیروی هوایی شد. مشهور است که نیروی هوایی پاکستان به دلیل شرایط ویژه مقابله با هند، بهترین استعداد‌ها را شناسایی و آموزش می‌دهد. در مقابل، اما در ارتش هند و به‌ویژه نیروی هوایی خویشاوندسالاری، پارتی‌بازی و فساد غوغا می‌کند.
در سال ۲۰۱۹ خلبان به‌اسارت‌گرفته‌شده جنگنده میگ-۲۱ هندی، ابهی نندن ورت‌ها فرزند ایس ورت‌ها فرمانده سابق نیرو‌های هوایی هند بود که به طور خانوادگی در ارتش نفوذ دارند. عامل دیگر علاوه بر شایسته‌سالاری و توجه به آموزش در نیروی هوایی پاکستان نسبت به نیروی هوایی هند، مسئله نظم در این نیروست درحالی‌که در هند بی‌نظمی موج می‌زند.

۲- موقعیت متفاوت حمله و دفاع
در هر دو واقعه ۲۰۱۹ و ۲۰۲۵، پاکستان متهم است که با نفوذ دادن گروه‌های تروریستی، غائله را آغاز کرده است. در ادامه نیز پاکستان در برابر حمله هند موقعیت دفاعی گرفته و یا با توپخانه و موشک واکنش نشان داده است.
اما در این میان، هند از نیروی هوایی خود برای حمله به خاک پاکستان بهره گرفته است. طی این درگیری‌ها درحالی‌که جنگنده‌های هندی در تعداد بالا و مسلح به سلاح‌های هوا به زمین بوده‌اند، نیروی هوایی پاکستان در خاک خود با سلاح‌های هوابه‌هوا و در موقعیتی بهتر با هندی‌ها درگیر شده است؛ چه اینکه جنگنده‌های هند برای نفوذ به خاک پاکستان از طریق مرز‌های کوهستانی و همچنین برای پرتاب سلاح‌های خود به گرفتن ارتفاع نیاز داشته و در نتیجه زودتر توسط رادار‌های پاکستانی شناسایی می‌شدند و به همین دلیل جنگنده‌های پاکستان می‌توانستند در خاک خود در میان کوه‌ها پنهان شده و ناگهانی به جنگنده‌های هندی حمله کنند.

۳- سلاح‌های چینی
نیروی هوایی پاکستان در سال‌های اخیر با فروکش کردن جنگ افغانستان و تغییر سیاست آمریکا در شبه‌قاره هند، دسترسی کمتری به سلاح‌های آمریکایی از جمله جنگنده‌های این کشور داشته است. از سوی دیگر به دلیل ارتباط اروپا با هند و همچنین قیمت بالا، پاکستان بازار این قاره را نیز در جنگنده‌ها از دست داده است. بااین‌حال اسلام‌آباد موفق شده در این مدت از سلاح‌ها و جنگنده‌های چینی بهره ببرد. این جنگنده‌ها ارزان‌تر از نمونه‌های غربی و حتی روسی بوده و از سوی دیگر با شرایط مالی قابل‌تحمل برای پاکستان در اختیار این کشور قرار گرفته‌اند. طی سال‌های اخیر پاکستان به بلوک ۳ جنگنده جی‌اف-۱۷ و بالاتر از آن جنگنده جی-۱۰ سری سی مجهز شده است. گفته می‌شود در درگیری‌های اخیر این جنگنده جی-۱۰ بوده که موفق به ساقط کردن جنگنده‌های مطرح هند شده است.
جی-۱۰ جنگنده‌ای است که با اف-۱۶ مقایسه می‌شود. چینی‌ها این جنگنده را به رادار و سامانه‌های شناسایی و همچنین موشک‌های پیشرفته هوا به هوا مجهز کرده‌اند. پاکستانی‌ها قصد دارند جنگنده نسل پنجم FC-۳۱ را نیز خریداری کنند.
درگیری اخیر نشان داد جنگنده‌های چینی پاکستان باتوجه‌به موقعیت دفاعی نیروی هوایی این کشور و موقعیت آفندی هند، توانایی سد نفوذ نیروی هوایی دهلی‌نو را دارند. اگر جنگنده‌های نسل پنجم چینی نیز به نیروی هوایی پاکستان راه یابند، آنگاه کار هند برای ضربه به پاکستان دشوارتر نیز خواهد شد. به‌ویژه آنکه قرارداد خرید جنگنده روسی نسل پنجم سوخو-۵۷ به ثمر نرسید و خبری نیز از خرید جنگنده نسل پنجم اف-۳۵ توسط هند نیست. این وضعیت به آن معنا نیست که پاکستان خواهد توانست به حریم هوایی هند نفوذ کند، اما این معنا را می‌دهد که آسمان این کشور و خطوط مرزی هند بر روی دهلی بسته خواهد بود. طی درگیری اخیر جنگنده‌های هندی در عمق چند ده‌کیلومتری خاک خود مورد اصابت قرار گرفتند که نشان می‌دهد آزادی عمل نیروی هوایی هند در خطوط مرکزی این کشور نیز از بین رفته است.

ذی‌نفعان و زیان‌دیدگان
درگیری میان هند و پاکستان در محیط منطقه و جهان ذی‌نفعان و همچنین زیان‌دیدگانی خواهد داشت که در ادامه به این کشور‌ها پرداخته شده است.

۱- چین
پاکستان نقش مهمی در کریدور‌های اقتصادی ترکیبی چین در حوزه‌های دریایی، زمینی و هوایی دارد که ورود این کشور به یک جنگ می‌تواند آن‌ها را به خطر بیندازد. نقش دیگر پاکستان برای چین، همکاری در حوزه افغانستان است. از سوی دیگر در صورت درگرفتن یک جنگ و یا درگیری‌ها، انباشت نیرو‌های نظامی هند در کشمیر برای شرق چین دارای خطرات امنیتی است.

۲- روسیه
پس از تحریم‌های آمریکا، اروپا، ژاپن و کره‌جنوبی علیه روسیه، چین و هند به دو همکار اقتصادی اصلی این کشور تبدیل شدند. وقوع جنگ در هند و ایجاد بی‌ثباتی در آن و به‌علاوه سرایت اثرات بحران از شمال شبه‌قاره به افغانستان و آسیای میانه برای مسکو دردسرساز است.

۳- ایران
وقوع جنگ در شبه‌قاره می‌تواند میلیون‌ها مهاجر دیگر افغانستانی را که این بار از پاکستان آواره خواهند شد، راهی ایران کند. از سوی دیگر شیعیان پاکستانی نیز در امواج چند صدهزار نفر یا چند میلیون‌نفری راهی ایران خواهند شد.
فشار اقتصادی و امنیتی مهاجران، ناامنی در مرز‌های شرقی و دشوارشدن حفظ تعادل دررابطه‌با هند و پاکستان مشکلات تهران دراین‌خصوص هستند.

۴- آمریکا
آنچه برای آمریکا در تنش‌های هند و پاکستان اهمیت دارد ضرباتی است که این مسئله می‌تواند بر چین وارد کند. آسیب‌دیدن پاکستان به‌عنوان حلقه‌ای مهم در کریدور‌های چین، مورد رضایت آمریکاست. از سوی دیگر هند نیز زیان‌دیده و در برابر فشار‌های آمریکا برای تحریم روسیه، ناچار از همکاری خواهد بود. به دلیل گرفتاری روسیه در جنگ، مسکو نخواهد توانست تسلیحات دهلی را تأمین کند و هندی‌ها چاره‌ای جز نزدیکی بیشتر به آمریکا نخواهند داشت.

۵- رژیم‌صهیونیستی
وقوع یک جنگ بزرگ در آسیا و جهان نگاه‌ها را از جنگ غزه دور کرده و به صهیونیست‌ها فرصت خوبی برای توسعه جنایت‌هایشان می‌دهد. از سوی دیگر وقوع این جنگ با ناامن‌سازی پیرامون ایران، تمرکز تهران بر جناح غربی خود و محور مقاومت را کم می‌کند. از سوی دیگر گرفتاری چین و روسیه در تنش‌های شبه‌قاره می‌تواند به آزادی عمل آمریکا به‌عنوان اصلی‌ترین متحد رژیم‌صهیونیستی کمک کند.

۶- انگلیس
ریشی سوناک، نخست‌وزیر هندی‌تبار سابق انگلیس به نفع هند موضع‌گیری کرده است؛ اما دولت مستقر این کشور موضعی در ظاهر بی‌طرفانه اتخاذ کرده است. این احتمال می‌رود که دولت انگلیس تحت کنترل حزب کارگر به دلیل روابط نزدیک‌تری که با چین دارد مواضع جانب‌دارانه‌ای به نفع هند اتخاذ نکند.

۷- محور ترکیه و آذربایجان
محور ترکیه و آذربایجان که در سال‌های اخیر پاکستان را نیز وارد ائتلاف خود کرده‌اند، به طور پررنگی به حمایت از اسلام‌آباد پرداخته‌اند. این ائتلاف همکاری‌های نظامی ویژه‌ای داشته است. آذربایجان دست به خرید جنگنده‌های اف‌سی-۱۷ چینی زده که در پاکستان مونتاژ می‌شوند. پاکستان خود نیز کشتی‌های جنگی از ترکیه خریداری کرده است. نمود دیگر همکاری این محور جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ است.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از فرهیختگان، تاریخ انتشار: 18اردیبهشت1404، کدخبر:206412، farhikhtegandaily.com