شعار سال: در سال ۱۳۹۳ به دلیل عدم توازن زنجیره فولاد و همچنین به منظور سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی یکپارچه در توسعه صنعت فولاد کشور و دستیابی به هدف سند چشم‌انداز افق ۱۴۰۴ مطالعات طرح جامع فولاد کشور با محوریت سازمان ایمیدرو و شرکت ملی فولاد ایران توسط شرکت مهندسی بین‌المللی فولاد تکنیک تدوین شد.

در حال حاضر سه سال متوالی است که طرح جامع فولاد با رصد مولفه‌های موجود، مورد پایش قرار می‌گیرد. این گزارش خلاصه‌ای از عملکرد پایش طرح جامع فولاد کشور در سال ۱۳۹۶ است که در آخرین جلسه ستاد زنجیره فولاد در سال ۱۳۹۶ با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت مطرح و تمامی موارد اصلاحی روی آن اعمال و نهایی شده است.در بخش نخست این گزارش موازنه زنجیره فولاد در افق ۱۴۰۴ با احتساب وضعیت واحدهای فعال و ظرفیت‌سازی زنجیره فولاد در سال ۹۶ مورد بررسی قرار گرفته که همان‌گونه که در نمودار شماره ۱ مشاهده می‌شود کسری توازن زنجیره در بخش آهن اسفنجی و کنسانتره وجود دارد و در حلقه تامین سنگ‌آهن نیز به میزان قابل توجهی استخراج سنگ‌آهن برای رسیدن به ظرفیت تولید ۵۵ میلیون تن فولاد نیاز خواهد بود.

در نمودار شماره ۲ موازنه براساس ظرفیت اسمی زنجیره فولاد تا پایان سال ۹۶ است ودرصورت محاسبه بالانس زنجیره براساس ظرفیت کامل در انتهای سال در بخش کنسانتره و گندله مازاد ظرفیت خواهیم داشت. نکته قابل تامل این است که در بخش تولید فولاد خام معادل ۶/ ۳ میلیون تن ظرفیت واحدهای فعال مربوط به واحدهای با ذوب‌آهن قراضه است که در شرایط موجود حداکثر ۵۰ درصد از ظرفیت خود تولید خواهند داشت و در بخش محصولات نوردی نیز تا انتهای سال ۹۶ پیش‌بینی می‌شود که ۴۰ درصد از ظرفیت اسمی واحدهای نورد محقق شود. پراکندگی موقعیت مکانی این واحدها، ظرفیت‌های پایین غیر‌اقتصادی، جابه‌جایی فراوان مواد، مسائل انرژی و نرخ پایین تولید نسبت به ظرفیت باعث پایین بودن بهره‌وری شده است.

نمودار شماره ۳ مقایسه ۹ماهه تولید زنجیره فولاد در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ است که نشان از رشد در کلیه حلقه‌های زنجیره فولاد دارد.در نمودارهای شماره ۴ و ۵ سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تکمیل واحدهای زنجیره فولاد و زیرساخت‌های مورد نیاز در افق ۱۴۰۴ ملاحظه می‌شود.در بخش سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تکمیل واحدهای زنجیره فولاد (نمودارشماره۴) تامین منابع مالی از طریق جذب تسهیلات بانکی، فاینانس و بهره‌گیری از تسهیلات صندوق توسعه خواهد بود.

همچنین تامین منابع مالی درخصوص سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای تکمیل زیرساخت‌های زنجیره فولاد (نمودارشماره۵) که یکی از چالش‌های اصلی طرح جامع فولاد است نیاز به تعامل با وزارتخانه‌های ذی‌ربط دارد و در این راستا ستاد زنجیره فولاد اقدامات مورد نیاز را در برنامه قرار داده است.نمودار شماره ۶ مربوط به پیش‌بینی حجم صادرات فولاد و محصولات فولادی ایران در افق ۱۴۰۴ است که در گزینه‌های مختلف مقایسه شده است و گزینه منتخب پیش‌بینی براساس سهم صادرات به تولید کشور به میزان ۱۴ میلیون تن باتوجه به تجارب روند گذشته خواهد بود.

نمودار شماره ۷ مربوط به تجارت فولاد خام و محصولات فولادی در سه سال گذشته است که با توجه به رشد قابل توجه طی سالیان گذشته، تراز تجاری مثبت ۸/ ۴ میلیون تن در پایان سال ۱۳۹۶ برآورد شده است.نمودارهای شماره ۸ و ۹ مربوط به میزان واردات و صادرات فولاد خام و محصولات فولادی در ۹ ماه اول سال ۱۳۹۶ است و سهم افزایش صادرات فولاد خام و کاهش صادرات محصولات تخت نسبت به سال قبل قابل توجه است.نمودار شماره ۱۰ مربوط به تجارت محصولات صنایع معدنی است که افزایش سهم قابل توجه صادرات در بخش کنسانتره سنگ‌آهن و کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی در سال ۱۳۹۶ را نشان می‌دهد.

نمودار شماره ۱۱ مربوط به پیش‌بینی مصرف فولاد تا افق ۱۴۰۴ است که در سناریوهای مختلف محاسبه شده است و میانگین به‌دست آمده از چهار سناریو به میزان ۲/ ۳۰ میلیون تن خواهد بودکه البته با ادامه این روند در افق ۱۴۰۴ با لحاظ رشد جمعیت میزان مصرف سرانه فولاد حدود ۳۴۰کیلوگرم به ازای هر نفر خواهد بود درصورتی که این میزان درحال حاضر ۲۳۰ کیلوگرم بوده است. با توجه به برآورد مصرف ۳۰ میلیون تن در افق ۱۴۰۴ برای برآورده کردن نیاز به تولید ۵۵ میلیون تن باید حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن صادرات داشته باشیم که یکی از مسائل طرح جامع بوده و باید برای تحقق اهداف در این بخش برنامه‌ریزی‌های منسجمی به‌عمل‌ آید.

در نمودار شماره ۱۲ نیز وضعیت تولید، صادرات، واردات و مصرف ظاهری محصولات فولادی در ۹ ماهه اول سال ۹۶ در مقایسه با ۹ ماهه اول سال ۹۵ نشان داده شده و باتوجه به مولفه‌های موجود رشد قابل توجهی در مصرف ظاهری وجود نداشته است.درخصوص وضعیت ذخایر سنگ‌آهن کشور تا پایان سال ۱۴۰۴ درصورت تحقق ظرفیت کامل تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام میزان ذخایر به میزان حدود ۱۰ سال بعد از افق خواهد بود و همچنین عیار متوسط معادن موجود سنگ‌آهن از میزان حدود ۵۱ درصد در سال ۹۳ به میزان ۴۶ درصد در سال ۹۶ تنزل پیدا کرده است.

از سال ۱۳۹۳ براساس اکتشافات به‌عمل آمده حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تن به ذخایر سنگ‌آهن کشور افزوده شده است، برای تامین سنگ‌آهن لازم است اکتشافات پیگیری شود و برنامه‌ریزی‌های لازم جهت استخراج مواد اولیه از ذخایر در عمق زمین صورت گیرد. همچنین سرمایه‌گذاری در سایر کشورها و واردات مواد اولیه نیز مدنظر قرار گیرد.این گزارش در دو بخش منتشر خواهد شد.بخش پایانی گزارش روز سه‌شنبه‌منتشر می‌شود.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد ، تاریخ انتشار 27 فروردین 97، کدمطلب:۳۳۷۶۵۷۶، www.donya-e-eqtesad.com