شعارسال: امیرحسین یزدان پناه دبیر سیاسی روزنامه خراسان با اشاره به رویکرد رسانه‌ها بعد از خروج امریکا از برجام  می‌گوید: در اینجا دو طیف وجود داشتند. برخی از روزنامه‌های اصولگرا –البته در اینجا مثال نقض هم داریم- خروج امریکا از برجام را به موضوعی برای نقد دولت تبدیل کردند. شاید الان وقت تسویه حساب‌های سیاسی نباشد. ولی این اتفاق افتاد و حتی بعضی از تیترها به دوقطبی‌ها دامن می‌زد. در نقطه مقابل، طیف اصلاح‌طلب بودند که گویی اصلاً اتفاقی نیفتاده است. درحالی که در این شرایط هر دوی این رویکردها اشتباه است.

روزنامه ها با مسئله برجام برخورد جناحی داشتند

او ادامه می‌دهد: نه کشور درشرایطی است که یک اتفاق این‌چنینی را تبدیل به عاملی دوقطبی ساز کنیم و نه اتفاق بی‌اهمیتی است که به‌راحتی از کنار آن بگذریم. ما رسانه‌ها باید این اتفاق را در یک فضای منطقی و مستدل و مطابق با امنیت ملی و منافع ملی کشورمان تبیین کنیم ولی در این مدت از سوی برخی رسانه های هر دو طیف سیاسی کشور شاهد این نگاه نبودیم و این اتفاق در روزنامه‌ها نیفتاد. وقتی برجام آمد کمتر روزنامه‌ای بود که به صورت فنی به این موضوع بپردازد و اکثر روزنامه ها صرفاً با آن برخورد جناحی داشتند. البته روزی که آمریکا از برجام خارج شد روزنامه جوان و صبح نو اگرچه در طیف اصولگرا بودند ولی بسیار خوب و در راستای منافع ملی عمل کردند. نه وانمود کردند که اتفاقی نیفتاده و نه اینکه خروج آمریکا از برجام را تبدیل به چماقی علیه دولت کردند بلکه نقدشان مستدل و منطقی بود.

جواد باقری دبیر سیاسی روزنامه ابتکار هم با اشاره به دو طیف موافق و مخالف برجام می‌گوید: هرکدام از روزنامه‌ها بر اساس وابستگی فکری‌شان از این اتفاق بهره‌برداری سیاسی کردند. اما مهم‌ترین چیزی که وجود داشت وحدت کلمه و انسجام بین روزنامه‌ها بود که ایجاد تشنج نکنند و بتوانند فضا را به‌درستی مدیریت کنند. یکسری دستورالعمل‌هایی هم از طرف وزارت ارشاد به تمام روزنامه‌ها اعلام‌شده بود تا نسبت به آن عمل کنند و از آن چارچوب خارج نشوند و بتوانند افکار عمومی را به‌خوبی مدیریت کنند.

او ادامه می دهد: اتفاق برجام وابسته به یک جریان سیاسی خاص نیست بلکه اتفاق برجام مربوط به منافع ملی کل کشور است. شکست یا پیروزی در این مسئله به سرنوشت کل کشور مربوط می‌شود. روزنامه‌ها نباید از این مسئله برای تسویه‌حساب خود استفاده کنند. ما باید به برجام از این دید نگاه کنیم که منافع کل کشور درخطر است.

اگرچه یزدان پناه معتقد است که روزنامه‌ها در مسئله خروج آمریکا از برجام برخورد جناحی داشتند بااین‌حال محمد صفری سردبیر روزنامه سیاست روز نظر دیگری دارد و می‌گوید: شاید برخورد جناحی استنباط درستی نباشد. من معتقدم رسانه‌ها و جریان سیاسی که از شرایط برجام انتقاد می‌کند به قضایا واقع‌بینانه نگاه می‌کند ولی متأسفانه آن‌هایی که موافق برجام هستند به ماجرای مذاکرات هسته‌ای رویایی نگاه می‌کنند. محاسبات اشتباه آن‌ها باعث شد برجام به دست بیاید.

روزنامه‌ها به سمت نقد سازنده بروند

در بین اهالی رسانه و کارشناسان بیشتر بر سر این مسئله مانور داده می‌شود با توجه به نوسانات دلار و اتفاقات اخیر –خروج آمریکا از برجام- و… رسانه باید بکوشد تا آرامش را به جامعه تزریق کند و درعین‌حال تحلیل شفافی ارائه دهد، دبیر سیاسی روزنامه ابتکار دراین‌باره می‌گوید: رسانه باید واقعیت‌ها را منعکس کند و در کنار آن فضا را به‌درستی مدیریت کند و راهکار دهد. به‌جای اینکه برجام یا عملکرد دولت را بکوبیم و بگوییم برجام شکست خورد یا ارز دچار نوسانات شده و… بهتر است راهکار دهیم. چراکه مخاطب خود تأثیر برجام و… را در سفره غذایش می‌بیند. آمریکا از برجام خارج شد؟ درست. الآن خوب یا بد این اتفاق افتاده است. الآن رسانه باید چکار کند؟ یاس و ناامیدی را پمپاژ کند؟ یا پشت دولت را خالی کند؟ برجام مسئله‌ای بود که در بالاترین سطح نظام مورد تأیید بود. یعنی مورد تأیید رهبری، حاکمیت ، مجلس و سایر قوا هم بود. ولی در مسئله اجرا به مشکل برخورد.

او ادامه می‌دهد: رسانه‌ها نسبت به تشنج‌ها و اتفاقاتی که برای بازار سکه و ارز افتاده باید واقعیت را به مردم بگویند و در کنار آن راهکار ارائه دهند و به تحلیل بپردازند. باید چینش را به‌گونه‌ای بگذارند که از این مسئله درست استفاده کنند. به عبارتی در کنار دولت و حاکمیت قرار بگیرند نه اینکه ساز مخالفت با آن را داشته باشند. چون به‌هرحال آمریکا از برجام خارج‌شده و منافع ایرانی‌ها درخطر است. با ایجاد یاس و ناامیدی و ساز مخالفت با دولت و حاکمیت چه چیزی عاید جامعه می‌شود؟ همه ما می‌دانیم که این اتفاق چه اثرات سوئی برای جامعه دارد. بهتر است آن را با درست نوشتن، تحلیل درست دادن و راهکار گذاشتن مدیریت کنیم. تخریب با نقد فرق دارد. رسانه‌ها در این مسئله باید از تخریب دوری کنند و به سمت نقد سازنده بروند.

روزنامه‌ها به خوش‌بینی بیش‌ازحد نسبت به اروپا دامن نزنند

دبیر سیاسی روزنامه خراسان با اشاره به رویکرد رسانه ای صحیح نسبت به مذاکره با طرف های اروپایی توضیح می‌دهد: اخباری که از اروپا و حواشی بحث برجام منتشر می‌شود احتمال اینکه اروپایی‌ها به لحاظ فنی و حقوقی نتوانند آن‌گونه که ما انتظار داریم منافع مردم ایران را تأمین کنند زیاد است. بنابراین ما در تحلیل‌ها نباید به خوش‌بینی بیش‌ازحد و یا غیرمنطقی نسبت به اروپا دامن بزنیم. نکته دوم اینکه ما باید این را تثبیت و تحلیل کنیم که در طول این چهار دهه اخیر به دلایل متعدد که گفتیم آمریکا قابل‌اعتماد نیست، اما شاید برای نسل جدیدتر خیلی مشهود نبود و با آن مواجه نشده بودند و برایشان باورپذیر نبود. اما بخواهیم یا نخواهیم تجربه برجام تبدیل به یک تجربه عینی از بی‌اعتمادی به امریکا شد.

سردبیر روزنامه سیاست روز با بیان اینکه جامعه آرامش خود را دارد، معتقد است شاید رسانه‌ها نقشی در تهییج افکار عمومی داشته باشند ولی افکار عمومی در حال حاضر به این یقین رسیده است که گفتگو با آمریکا بر سر مسائل هسته‌ای آن‌گونه که از طریق رسانه‌های موافق برجام و مذاکرات هسته‌ای با امریکا تبلیغ می‌شد، دستاوردی نداشت. او می‌گوید: من احساس می‌کنم که مردم خود را فریب‌خورده می‌دانند چون تحت تأثیر این تبلیغات قرار گرفتند و بر اساس آن تبلیغات موافق مذاکرات شدند. مای رسانه‌ای در جمع مردم هستیم ، با مردم ارتباط داریم، گفتگو می‌کنیم و این گفتگوها نتیجه برجام را نشان می‌دهد. اکثریت مردم می‌گویند برجام هیچ دستاوردی برای ما نداشته است. رسانه در این شرایط باید چکار کند؟ قلب واقعیت؟ خیر. اتفاقاً الان زمانی است که مردم باید در جریان واقعیت‌ها قرار بگیرند تا بار دیگر این اتفاق برای جمهوری اسلامی نیفتد. اگر برای آرام کردن فضا ما رسانه‌ای‌ها دوباره به مردم اطلاعات نادرست دهیم و بگوییم اگر برجام موشکی را بدهیم و یا غرب آسیا را رها کنیم چنین و چنان می‌شود، دوباره یک رفتار فریبنده رسانه‌ای است.

دست روزنامه‌نگاران بسته است

این نقد وجود دارد که روزنامه‌ها در مسئله خروج آمریکا از برجام کمتر سراغ کارشناسان خارجی رفتند و به تحلیل کارشناسان داخلی اکتفا شد. باقری می‌گوید : اینکه گفته می‌شود ما پل‌های ارتباطی با کارشناسان اروپایی و تحلیلگران بین‌المللی بزنیم. یکسری محدودیت‌ها در فضای رسانه‌ای ما وجود دارد. ما رسانه‌ای به معنای واقعی کلمه نداریم که بی‌طرف باشد و تحلیل درست ارائه دهد. اکثراً یا وام دارند و یا برای حفظ حیاتشان به یکسری ارگان های خصوصی، دولتی و … وابسته هستند. پس نمی‌توانند واقع‌بینانه به اصل مطلب بپردازند. روزنامه‌ها در امر تحلیل کردن محدودیت زیادی دارند. اگر خواه ناخواه روزنامه‌نگاری تحلیل درستی بدهد صد درصد با سیاست کلان مجموعه و مدیریت به مشکل خواهد خورد و مدیریت آن را حذف خواهد کرد. دست روزنامه‌نگارها در تحلیل درست دادن چنین مسئله‌ای و تحلیل گرفتن از کارشناسان اروپایی و… بسته است.

او توضیح می‌دهد: وقتی روزنامه‌نگاری به‌عنوان‌مثال با کارشناسی در ایالات‌متحده، بریتانیا و… پل ارتباطی می‌گیرد، دستگاه‌های نظارتی هزاران انگ را به این شخص می‌زنند. روزنامه‌نگار از عواقب این کار می‌ترسد. شاید امنیت شغلی برایش تعریف‌نشده است به‌تبع در این زمینه آن‌چنان موفق نبوده‌اند و نمی‌توانند موفق باشند. این درد خیلی از روزنامه‌نگاران است و کما اینکه خود من هم درگیر این مسئله شده باشم. چون از نوشتن و تحلیل کردن و پل ارتباطی گرفتن با کارشناسان خارجی می‌ترسند. چون به دلیل نبود امنیت شغلی مجموعه آن را به‌راحتی حذف می‌کند. به همین دلیل نتوانستیم در این زمینه موفق باشیم.

بااین‌حال صفری دلیل را در افت بضاعت مالی روزنامه‌ها می‌داند و توضیح می‌دهد: روزنامه‌ها از حالت تولیدی –مثل سال‌ها پیش- خارج‌شده‌اند. الان بیشتر سعی می‌کنند در این زمینه به تولیدات خبرگزاری‌های داخلی استناد کنند. بضاعت روزنامه‌ها افت کرده است. شرایط چاپ روزنامه سخت شده و هزینه‌ها سنگین شده است. اگر بخواهد رویه سابق را داشته باشد و یا مثل خبرگزاری‌هایی رفتار کنند که به جایی وابسته هستند و هزینه‌های خود را از مراکز تحت حمایتشان دریافت می‌کنند، بضاعتشان اجازه نمی‌دهد. روزنامه‌ها در این زمینه ضعف زیادی دارند. به‌هرحال نیاز به خبرنگار مترجم است تا انگلیسی ، عربی و… بدانند و این برای روزنامه هزینه زا است. روزنامه ما الان این بضاعت را ندارد. اگرچه چند سال پیش با کارشناسان خارجی مصاحبه می‌گرفتیم ولی مجبور شدیم این رویه را کنار بگذاریم.

یزدان پناه دراین‌باره نظر دیگری دارد و می‌گوید: در بحث برجام و اینکه بخواهد منافع مردم ایران را تأمین کند یا خیر مشخص است که ما باید در چه حوزه‌هایی کارکنیم و در چه حوزه‌هایی باید دنبال تبیین عینی و عملی گرفتن از اروپا باشیم و نیاز به کارشناس خارجی ندارد. بنابراین در حقوق بین‌الملل و تجارت بین‌المللی ما کارشناسان زبده ایرانی در داخل و خارج از کشور داریم که می‌توانیم از آن‌ها استفاده کنیم. خیلی لزومی ندارد که از کارشناسان خارجی استفاده شود چرا که ممکن است در خطوط تحلیلی خودشان مسیری را ارائه کند که انحرافی باشد و ما را از مسیر اصلی دور کند.

رسانه‌ها از ایجاد دوقطبی پرهیز کنند

بهترین کاری که رسانه‌ها در مسئله خروج آمریکا از برجام می‌توانند انجام دهند چیست؟ یزدان پناه پاسخ می‌دهد: مسئله برجام برای ما یک تجربه تاریخی شد از اینکه آمریکا غیرقابل اعتماد است و با آمریکا نمی‌توان به هیچ نتیجه‌ای رسید اما بیان این تجربه تاریخی باید با ادبیات منطقی و مستدل انجام شود و روزنامه‌ها باید از ایجاد دوقطبی کاذب در جامعه بر سر این ماجرا پرهیز کنند. درعین‌حال هرکسی باید خط تحلیلی خود را با رعایت انصاف و گذاشتن منافع ملی در یک جایگاه برتر دنبال کند و درعین‌حال مراقب باشد تا به منافع ملی و وحدت جامعه آسیبی وارد نشود. اگر در جایی هم احساس می‌کند خوش‌بینی بیش‌ازحد و یا بدبینی بیش‌ازحد وجود دارد تذکر دهد.

صفری هم می‌گوید: ما نیازمند این هستیم که واقعیت برای مردم روشن شود. اینکه آمریکا از برجام خارج‌شده، چه تبعاتی و یا چه منافعی خواهد داشت؟ اگر جمهوری اسلامی دیگر چشم‌داشتی به بیرون نداشته باشد، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ و… یعنی این رویکردها در رسانه‌ها بدون توجه به مسائل جناحی و سیاسی مطرح شود. مردم باید در جریان دقیق این اتفاق قرار بگیرند. مردم نامحرم نیستند، مهم‌ترین کار رسانه‌ها، شفافیت است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت شفقنا، تاریخ انتشار: 29اردیبهشت1397 ، کدخبر: 570939: www.fa.shafaqna.com