پای بیگانه در کفش تولیدکنندگان مشهدی

کفش مشهد جزو برندهای شناخته شده و دارای مزیت کمی و کیفی در کشور است اما تولیدکنندگان این بخش با وجود برخورداری از دانش و مهارت لازم در دوخت کفش، از نظر تامین مواد اولیه وابسته به خارج از کشور هستند و همین برای آنها آزاردهنده است.

شعار سال: به باور فعالان تولید در مشهد بخش عمده مواد اولیه کفش را با کمی برنامه ریزی و ارتقای توانمندی های داخلی می توان تامین کرد تا نوسانات نرخ ارز و تحریم ها نتواند یکی از مهمترین کالاها را که جزو نیازهای اولیه مردم به شمار می رود به لحاظ کمی و قیمت تحت تاثیر قرار دهد.
چند سالی است که تولیدکنندگان کفش در مشهد در قالب یک خوشه صنعتی ساماندهی شده اند و این مهم به ارتقای سطح دانش و توانمندی های آنان افزوده است.

* وضعیت تولید کفش در مشهد
یک تولیدکننده مشهدی گفت: کفش مشهد جزو نخستین کفش های تولیدی در کشور است و هم اینک 15 هزار نفر در خوشه صنعتی کفش مشهد مشغول فعالیت هستند.
ابوالفضل خوشبو افزود: تولید کفش در این شهر عمدتا به روش سنتی انجام می شود. در کنار هشت کارگاه بزرگ صنعتی که اخیرا توسعه یافته اند هزار و 200 کارگاه سنتی تولید کفش و تعداد زیادی کارگاه های زیرپله ای در مناطق مطهری، اطراف مشهد، خواجع ربیع، طلاب و جاده میامی به تولید انواع کفش مشغول هستند.
وی ادامه داد: کفش تولید مشهد در کنار تولیدات اصفهان، تهران و تبریز جزو بهترین کفش ها است و در همه استان های کشور توزیع می شود. کفش های کلاسیک زنانه تولید مشهد دارای کیفیت و مزیت بیشتری نسبت به سایر کفش های تولیدی در این شهر است و از این حیث تولیدکنندگان کفش مشهد دارای امتیاز هستند.
عامل توسعه خوشه کفش مشهد گفت: 10 برند شناخته شده در حوزه تولید کفش کلاسیک یا کفش زنانه در مشهد وجود دارد. این در حالی است که مزیت و معروفیت کفش تبریز بیشتر در حوزه کفش های مردانه است.
وی گفت: ظرفیت تولید سالانه انواع کفش در مشهد 70 میلیون جفت است اما به دلیل شرایط اقتصادی اخیر این میزان به 40 میلیون جفت کاهش یافته است. 70 درصد مواد اولیه تولید کفش وارداتی و عمدتا از چین است. افزایش 100 درصدی قیمت مواد اولیه به دلیل نوسانات نرخ ارز باعث دو برابر شدن قیمت تمام شده کفش شده است.
او افزود: هرچند هزینه تمام شده تولید کفش افزایش یافته اما تولیدکنندگان به جهت کاهش تقاضا در بازار نمی توانند سود بیشتر از 20 درصد برای خود در نظر بگیرند. هم اینک تولیدکنندگان با سود اندک و فقط در حد گرفتن دستمزد تولید دارند.
عامل توسعه خوشه صنعتی کفش مشهد ادامه داد: کارگرانی که در کارگاه های تولید کفش فعال هستند عمدتا ایرانی می باشند اما کارگرهایی افغانستانی نیز هستند که در کارگاه های زیرپله ای کفش می دوزند.
وی گفت: اغلب کارگاه های تولید کفش کوچک و تعداد کارگران آنها حداکثر پنج نفر استو همین که یک کارگاه تولیدی نوپا اقدام به توسعه و افزایش کارگر بیشتر از پنج نفر می کند دولت برایش مالیات وضع می کند در حالی که کمک به تامین بخشی از هزینه های بیمه کارگران جدید را هم تقبل نمی کند.
او اظهار داشت: اینگونه موارد برای توسعه کارگاه های تولیدی کفش یک عامل بازدارنده است زیرا این کارگاه ها نوپا و نیازمند حمایت بیشتری هستند و باید کمک های بیمه دولتی و معافیت مالیاتی برای این نوع کارگاه ها تا زمانی که توانمند شوند ادامه یابد.
خوشبو تشکیل خوشه صنعتی برای کفش را از عوامل توسعه و ساماندهی تولیدکنندگان ذکر و بیان کرد: فراهم کردن زمینه حضور تولیدکنندگان در هفت نمایشگاه خارجی، برگزاری کلاس های آموزشی و آشنایی آنان با مواد اولیه، مدها، طرحها و روشهای تولید مدرن از سوی خوشه صنعتی کفش باعث پیشرفت تولید به لحاظ کمی و کیفی به ویژه در بخش تولید کفش های کلاسیک شده است.

* مواد اولیه، مهمترین مشکل تولید
رئیس اتحادیه کفاشان مشهد که وظیفه مدیریت واحدهای صنفی در بخش تولید، پخش و فروش کفش را در سطح شهر بر عهده دارد نیز گفت: طی چهار دهه اخیر صنعت کفش در مشهد رشد قابل توجهی داشته است.
اسماعیل پورملائکه افزود: تشکیل خوشه صنعتی کفش و ساماندهی این بخش از تولید باعث شد کفش مشهد در جایگاه دوم کشور به لحاظ کمی و کیفی قرار گیرد بطوری که هم اینک کفش مشهد به تمام استان ها و کشورهای همجوار ارسال می شود.
وی اظهار داشت: هم اینک 800 کارگاه تولیدی و 500 واحد صنفی فروش کفش مجوز رسمی فعالیت را از سوی اتحادیه صنف کفاشان مشهد در اختیار دارند.
رئیس اتحادیه صنف کفاشان مشهد ادامه داد: از آنجا که ورود به بخش تولید کفش آسانتر از سایر بخشها است مهاجران افغان در کارگاههای زیرپله ای که عمدتا در خانه های مسکونی مستقر هستند و امکان نظارت بر آنها از سوی اتحادیه مقدور نیست فعالیت می کنند و کفشهای تولیدی خود را به بنکداران و مغازه داران می فروشند.
وی گفت: کفش مشهد از نظر اشتغالزایی و سودآوری برای خراسان مزیت های فراوانی دارد و تا پیش از تحریم و نوسانات نرخ ارز شرایط صنعت کفش در مشهد مناسب و دارای ارزش افزوده بالایی بود اما اکنون وضعیت کاملا تغییر کرده است.
پورملائکه افزود: با این وجود هم اینک بازار ثبات ندارد و تاجر دیگر نمی تواند با اعتبار خود جنس را خرید و فروش کند، از سوی دیگر در این وضعیت کارگاه های تولیدی خرد به سمت تعطیلی پیش می روند. در این شرایط هم اینک 60 درصد کارگاه های تولیدی کفش مشهد تعطیل هستند یا فقط در حد اینکه کارگران بیکار نباشند فعالیت دارند و در انتظار حمایت های دولت و ثبات شرایط بازار به سر می برند.
وی ادامه داد: خوشبختانه با توجه به کلاس ها و دوره های آموزشی که در قالب خوشه صنعتی کفش برای تولیدکنندگان برگزار شد آنان به لحاظ مهارت در تولید رشد خوبی داشته اند و هم اینک هیچ مشکلی در توانمندی و مهارت کار تولید در رسته کفش وجود ندارد اما مشکل اصلی تامین مواد اولیه است.
او گفت: عمده مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کفش وارداتی است و فقط پوست در ایران تولید می شود. حتی موادی که پوست را تبدیل به چرم می کند نیز از خارج ایران تامین می شود.
رئیس اتحادیه صنف کفاشان مشهد افزود: در تولید یک جفت کفش حداقل 10 قلم کالا شامل انواع کفی، فنر، یراق، رویه مصنوعی، ترمو، زیپ و سرزیپ و رویه های آستری بکار می رود که همه آنها وارداتی بوده و عمدتا از کشور چین تامین می شوند.
وی ادامه داد: هرچند برخی از اقلام مذکور مورد استفاده برای تولید کفش در داخل کشور نیز قابل تامین است اما متاسفانه مرغوبیت کالای تولیدی داخلی مانند مشابه خارجی آن نیست و این مساله کیفیت کفش را کاهش می دهد.
او گفت: افزایش قیمت مواد اولیه بر قیمت تمام شده کفش اثر گذاشته است. تاکنون هر آنچه در بازار کفش مشهد عرضه شده مربوط به تولیدات انباشته در انبارها با نرخ قبلی ارز بوده است. اما از شهریور امسال که جنس در انبارها به پایان برسد و تولیدات جدید به بازار عرضه شود و همچنین نرخ دستمزد کارگران رشد یابد کفش افزایش قیمت قابل توجهی خواهد داشت.
رئیس اتحادیه صنف کفاشان مشهد افزود: هنوز بازار سیاه در مورد تامین مواد اولیه کفش ایجاد نشده اما قیمت ها در این بخش افسار گسیخته است لذا از مسئولان می خواهیم در مورد ورود مواد اولیه کفش از طریق گمرک به داخل کشور، از اتحادیه ها نظرخواهی شود تا بتوان ساماندهی بهتری در خصوص نوع مواد اولیه ای که وارد کشور می شود داشت.

* مشکل بیمه و مالیات
مدیر روابط کار اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی نیز در مورد بیمه کارگران کارگاه های تولید کفش گفت: برخی از مشاغل مانند کارگاه های کوچک تولیدی کفش مورد حمایت دولت قرار گرفته اند و در مورد بیمه کارگران تخفیف هایی اعمال شده است.
عطا متین فر افزود: سهم بیمه پرداختی برای هر کارگر 30 درصد است که 20 درصد سهم کارفرما، سه درصد سهم صندوق بیمه و هفت درصد سهم کارگر می باشد و بقیه آن را دولت پرداخت می کند.
وی اظهار داشت: حمایت های بیمه ای از کارگاه ها از نظر قانونی محدودیت دارد بطوری که کارگاه هایی که کارگران آنها بیشتر از پنج نفر می شوند در زمره کارگاه های صنعتی بزرگ قرار می گیرند و دیگر مشمول حمایت بیمه ای دولت نمی شوند.
وی ادامه داد: در وضعیت بحرانی به لحاظ اقتصادی در صورتی که مجلس شورای اسلامی و دولت مصوبه ای را ابلاغ کند از کارگاه های صنعتی در خصوص تقسیط بدهیهای آنها به دستگاه های اجرایی مانند سازمان تامین اجتماعی و شرکت های خدماتی حمایت می شود.
او گفت: هم اینک ستاد تسهیل و رفع موانع تولید در خراسان رضوی که ریاست آن برعهده استاندار است هر ماه تشکیل جلسه می دهد و به واحدهای تولیدی و کارگاههای صنعتی در خصوص تامین نقدینگی و اقساط بدهیهای معوق کمک می کند.
وی افزود: بر اساس قانون کارگاه های صنعتی مشمول پرداخت مالیات می شوند جز آنکه دولت یا مجلس شورای اسلامی قانون یا بخشنامه ای ابلاغ کند که برای برخی کارگاه ها در شرایط اقتصادی خاص معافیت مالیاتی اتخاذ شود.

* خوشه صنعتی کفش درگیر مواد اولیه
مدیر خوشه های صنعتی شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی گفت: فعالیت خوشه کفش در سال 1387 آغاز و توسعه آن در دولت یازدهم تکمیل شد.
جواد دریادل اظهار داشت: با انجام اقدامات حمایتی در قالب خوشه صنعتی کفش در مشهد، اشتغال در این شاخه تولیدی از 10 هزار نفر در سال 1391 به 12 هزار نفر در سال 1395 افزایش یافت و در این مدت با افزایش 150 واحد به شمار واحدهای تولیدی کفش تعداد این واحدها به هزار و 150 واحد رسید.
وی افزود: خراسان رضوی در زمینه کفشهای دست دوز و زنانه رتبه نخست کشور را دارد و در زمینه تولید انواع کفش در بین دارندگان سه رتبه نخست ایران قرار گرفته است. از سوی دیگر هرچند تولیدکنندگان مشهدی در حوزه کفش ورزشی تولید محدودی دارند اما مشهد تنها تولیدکننده کفش های ورزش تیراندازی در کشور است.
مدیر خوشه های صنعتی شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی ادامه داد: کفش تولیدی مشهد صادراتی است و علاوه بر توزیع در سراسر کشور به عراق، افغانستان و برخی کشورهای آسیای میانه نیز صادر می شود.
وی گفت: بخش عمده ای از تولید کفش در خراسان رضوی به ویژه مشهد در کارگاه های زیرزمینی انجام می شود که نمی توان آنها را در قالب خوشه صنعتی ساماندهی کرد بلکه این اقدام در قالب طرح حمایت از کسب و کارهای خانگی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام می گیرد.
دریادل افزود: برای تخصصی کردن آموزش ها در حوزه تولید کفش و ارتقای دانش تولیدکنندگان، از پارسال 'مدرسه کفش' با مدیریت انجمن تولیدکنندگان کفش مشهد دایر شد و در آن همه مراحل تولید کفش به صورت حرفه ای توسط اساتید برجسته و بعضا خارجی آموزش داده شده است.
وی اظهار داشت: در این مدرسه تلاش شده همه استانداردهای اروپایی در تولید کفش به تولیدکنندگان ارائه شود تا تولیدات به لحاظ کیفی با استانداردهای جهانی مطابقت داشته باشد. ارتقای فناوری تولید کفش، اعزام فعالان این بخش به نمایشگاه های خارجی و نمایشگاه های داخلی برای معرفی تولیدات، تشکیل کنسرسیوم بازار کفش مشهد و برپایی نمایشگاههای تخصصی برای بنکداران از دیگر اقداماتی است که در قالب خوشه صنعتی کفش انجام شده است.
مدیر خوشه های صنعتی شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی ادامه داد: در قالب اقدامات حمایتی، ماشین آلات بخش تولید کفش در کارگاه های مشهد رشد قابل توجهی داشته و تقریبا کار در این بخش بسیار تخصصی شده است. به عنوان مثال دستگاه قالب گیری رویه کفش که دستگاهی کاملا تخصصی است توسط پنج کارگاه خریداری شده و آنها علاوه بر تامین نیاز خود از طریق این دستگاه، سفارش قالب گیری رویه برای سایر کارگاه ها را نیز می پذیرند.
وی وضعیت ماشین آلات بخش تولید کفش مشهد را مناسب توصیف و بیان کرد: مشکل اصلی در این حوزه تامین مواد اولیه است که عمدتا از خارج وارد می شود لذا خوشه صنعتی کفش تلاش دارد بتواند زمینه تولید مواد اولیه را در داخل کشور فراهم کند.

* تامین ارز برای مواد اولیه
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: تامین ارز مورد نیاز واردات مواد اولیه چهار گروه از طریق بانک مرکزی مورد پیگیری قرار گرفته است.
راضیه علیرضایی افزود: گروه نخست شامل کالاهای اساسی است که شامل مواد غذایی ضروری، مواد شیمیایی، دارو و تجهیزات پزشکی و بیمارستانی، مواد اولیه واحدهای تولیدی، توربینها، ماشین آلات و تجهیزات و اجزا و قطعات صنعتی می شود و ارز مورد نیاز این گروه از منابع حاصل از صادرات نفت و منابع بانک مرکزی تامین می شود.
وی اظهار داشت: گروه دوم شامل کالاهای واسطه ای و سرمایه ای است که شامل برخی نهاده های کشاورزی، برخی از پودرهای صنعتی، مواد معدنی، کنسانتره، آهن، مس، سرب، برخی مواد شیمیایی، رنگ ها، گرانول ها، برخی مواد لاستیکی و پلاستیکی، میلگردها و فولادها، و برخی ماشین آلات و مواد اولیه واحدهای تولیدی می شود.
علیرضایی افزود: گروه سوم نیز شامل کالاهای عادی است که ارز مورد نیاز این گروه از طریق صادرات سایر کالاها به صورت توافقی تامین می شود. گروه چهارم هم شامل سایر کالاهاست که واردات این بخش ممنوع شده و ارزی به آن اختصاص نمی یابد.
وی ادامه داد: در مجموع 28 پرونده مربوط به سه گروه کالایی مزبور برای تامین ارز از خراسان رضوی به بانک مرکزی ارسال شد که 16 پرونده به دلیل الزام برای تغییر ثبت سفارش آنها بازگردانده شد.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: واحدهایی که ارز مورد نیاز آنها برای واردات کالاهای گروه نخست و دوم بود ارز خود را دریافت کرده یا در نوبت دریافت هستند.