شعارسال: یادداشت پیش رو، به معرفی گروه تحقیقاتی میانرشتهای میپردازد که تلاش دارند به شکلی نظاممند پروژههای داده باز در نقاط مختلف جهان را مورد بررسی قرار داده و به الگویی برای میزان اثربخشی این پروژهها و عوامل مؤثر بر آنها دست یابند. در بخش بعدی این یادداشت به معرفی سایت این تیم تحقیقاتی که مجموعهای از دادهها و تحلیلهای این تیم در آن در اختیار عموم قرار گرفته است، خواهیم پرداخت.
درآمدی بر مفهوم داده باز
داده باز ایدهای است بر این مبنا که داده و اطلاعات باید به شکل آزادانه در اختیار هر کسی قرار گرفته شود تا بتواند به هر صورت که افراد میخواهند از آن استفاده کرده یا آن را بازنشر کنند. این ایده هر نوع مکانیزمی بر کنترل داده همچون محدودیتهای مربوط به حق کپیرایت یا حق انحصاری مالکیت داده را زیر سؤال میبرد. با وجود این، رشد ایدۀ داده باز، همزمان با بسط دیدگاههای مربوط به حقوق مالکیت بوده است. فلسفۀ پشت ایدۀ داده باز، صبغۀ طولانی دارد اما این مفهوم به عنوان یک تعریف مشخص محصول دهههای اخیر بوده و همراه با رشد اینترنت بسط پیدا کرده است. داده باز ها چنان در دسترس عموم قرار میگیرند که قابلیت استفاده و محاسبه داشته باشند و به کارگیری آنها برای مخاطب هزینهای نداشته باشند. از دیگر سو، هر فردی در هر جای جهان با دسترسی به اینترنت، امکان ورود دادههای جدید و قابلویرایش به سامانۀ موردنظر را داشته باشد. با وجود این، باید بدانیم این نمایی آرمانی از فرایند داده باز است. در واقعیت و در عمل مجموعۀ کمی از دادهها واجد شرایط گفتهشده در بالا هستند.
پروژۀ ” تأثیر داده باز "
یکی از دلایلی که آگاهی افراد درباره داده باز تا این اندازه کم است آن است که مطالعات نظاممند بسیار اندکی روی اثرگذاری و شیوۀ کار این پروژهها انجام شده و این حوزه بیشتر از طریق فرضیات و تخمینها پیش رفته و اداره شده است. گروه پژوهشی ” تأثیر داده باز ” تیمی است که با ایدۀ بررسی نظاممند این فرایندها در سراسر جهان و به دست آوردن الگو و ساختاری برای تعریف آنها و میزان اثرگذاریشان شکل گرفته است. این گروه در این راستا، درگیر دو هدف اصلی است: یکی بررسی و نمایش تأثیرات جهانی داده باز و دیگری استفاده از داده باز برای توسعه اقتصادی.
این پروژه در جستجوی آن است که:
۱- درک جزءنگرانهتر و دقیقتری از فرایندهای مختلفی که بر مبنای داده باز عمل میکنند به دست دهد.
۲- شواهدی برای نمایش ظرفیت داده باز در اثرگذاری بر جامعه فراهم آورد.
۳- بصیرتی کاربردی و قابل پیادهسازی برای سیاستگذاران، نمایندگان جامعۀ مدنی، کارآفرینان، پژوهشگران و سایر گروهها در زمینۀ اثربخشی داده باز ایجاد کند.
گروههای درگیر در پروژۀ تأثیر داده باز
” تأثیر داده باز ” به سرپرستی "اندرو یانگ” و "استفان ورهولست” از پروژۀ تحقیقاتی ” آزمایشگاه حکمرانی” و در یک همکاری نزدیک با شبکه امیدیار، مشغول به بررسی سیر پیشرفت ۱۹ مورد مطالعاتی مربوط به پروژههای داده باز در سراسر جهان و همچنین ۶ مورد مطالعاتی از این دست پروژهها در انگلستان است. اندرو یانگ به عنوان یک دانشآموختۀ علوم انسانی، فارغ التحصیل دانشکده ارتباطات فرهنگ و رسانه NYUاست و زمینۀ تخصصی تحقیقات وی اثرگذاری فناوری بر روی نهادهای عمومی است. ” استفان ورهولست” استاد دانشکده فرهنگ و ارتباطات نیوجرسی است و تخصص و فعالیتش دربارۀ چگونگی اثربخشی فناوری بر زندگی مردم و به طور خاص پژوهش در زمینۀ شیوههای مشارکتی حکمرانی از طریق دادههاست.
این پژوهش با بررسی این موارد یک چارچوبه تحلیلی فراهم آورده و در پی یافتن قواعد کلی و چارچوبهای علمی برای تأثیرگذاری بیشتر داده باز است. افزون بر این همچنان شرایط اثرگذاری فرایندهای داده باز و چالشهای پیش روی فرایندهای داده باز را مورد بررسی قرار میدهد. دایرۀ موارد مطالعاتی گسترهای از کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط را در بر میگیرد. نتیجۀ این تحقیقات در یک نمایش تصویری به نام جدول تناوبی داده باز گردآمده است. این جدول ابزاری اثرگذار برای حامیان و اهداکنندگان مالی و همچنین شرکتکنندگان در پروژههای داده باز فراهم میآورد.
تیم تحقیقاتی ” آزمایشگاه حکمرانی” در پروژۀ تأثیر داده باز تلاش داشته که مطالعۀ نظاممند را روی این موضوع ممکن سازد و این کار را با افزایش تعداد موارد مطالعاتی و گستره و تنوع جغرافیایی آنها دقت بیشتری بخشد. این پژوهش صرفاً بر منابع دسته دومی چون گزارشهای خبری یا مقالات دانشگاهی تکیه نکرده بلکه از گذر مصاحبهها و گفتگوهای پر دامنه و مفصل با بازیگران اصلی و طراحان این پروژهها اطلاعات را جمعآوری کرده و بعد به طبقهبندی و تحلیل آنها میپردازد.
پروژهای بر مبنای سیاست داده باز
پروژۀ تأثیر داده باز در عین حال خود در تلاش است که در زمینۀ دادهها و پژوهش خود، سیاست داده باز را در پیش گرفته و شفافسازی کند. از این رو علاوه بر تیم اصلی تحقیقاتی که تیمی میانرشتهای و برگرفته از افرادی با تخصصهای مختلف مدیریت، مهندسی و علوم انسانی هستند، از افراد علاقمند به مشارکت در پروژه دعوت میکند که در سایت این پروژه ثبت نام کرده و مسئولان پروژه به آنها امکان دسترسی آزاد به اطلاعات پروژه را خواهند داد. پس از آن نیز نتایج دادهها و تحقیقات به طور عموم منتشر میشود و افراد با نظرات و دیدگاههای مختلف امکان صحبت درباره آنها و تحلیل آن را دارند. هماکنون در سایت این پروژه اسامی تعداد زیادی از مشارکتکنندگان آزاد در پروژه وجود دارد. بااینحال، همانگونه که در بخش پیش نیز گفته شد، مدیریت این طرح را اساتید و پژوهشگران رشتۀ علوم انسانی بر عهده دارند.
بخشی از پروژه موارد مطالعاتی طرحهای داده باز را در راستای سنجش اثربخشیشان بر توسعۀ اقتصادی، مورد بررسی قرار میدهد. این بخش با برنامۀ همکاری و پژوهش (mSTAR) که توسط آزمایشگاه توسعۀ جهانی در آژانس توسعۀ بینالملل ایالات متحده (USAID) و برخی دیگر از پژوهشگران شکل گرفته است، همکاری مستقیم دارد. ” آزمایشگاه حکمرانی ” به عنوان یک مرکز پژوهشهای عملی فناوری، سیاستگذاری و استراتژیهایی برای پرورش رهیافتهای باز و اشتراکی برای حکمرانی و مدیریت طرحهای مشارکت جمعی طراحی و آزمایش میکند. این گروه نه فقط برای پیشرفت پژوهش در این زمینه که بیش و پیش از هر چیز برای شتاب بخشی به نوآوری در این حیطه فعالیت دارند.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت بردار، تاریخ انتشار: 7تیر1397 ، کدخبر: - : www.bordar-ensani.ir