شعار سال: شهردار تبریز در حالی، اخیراً با صراحت تمام از پایان حاشیه‌نشینی سخن به میان آورده که اتفاقاً حاشیه‌نشینی تبریز، وضعیت به مراتب پیچیده‌تری نسبت به حاشیه‌نشینی سایر کلان‌شهر‌های کشور دارد.

تغییر عنوان «حاشیه‌نشینی» به «سکونتگاه غیررسمی» ممکن است در نگاه اول، زیاد مهم به نظر نرسد؛ اما از یک مفهوم‌زدایی اساسی حکایت دارد. بافت ناکارآمد، صرفاً ناظر بر استحکام و ایمنی خانه است، اما وقتی صحبت از حاشیه‌نشینی می‌شود، استحکام بنا، فقط یک بخش از مشکل است. تغییر عنوان، تلاشی است برای تقلیل مشکلات حاشیه‌نشینان به حوزه «استقامت خانه و کیفیت مصالح ساختمانی». از دیگر سو، انکار حاشیه‌نشینی، به معنی نفی طبقه‌ای از مردم است که از بدیهیات زندگی شهری محروم‌اند.

مثلاً همین پروژه مجموع مسکونی ارم، به زعم شهرداری «سکونتگاه رسمی» است، اما حتی مردم خود این مجتمع، با گذشت دو سال از سکونت در آن‌جا، خود را حاشیه‌نشین می‌دانند و پیگیری کاستی‌های ساختمان را با عنوان «مجتمع مسکونی حاشیه‌نشین» انجام می‌دهند. چرا که هنوز در حاشیه‌اند، از حقوق شهروندی محروم‌اند، تنها و بی‌کس‌اند و مصداق دقیق جملات قیصر امین‌پور.

حتی، چه بسیار محلاتی که اتفاقاً درست در قلب شهر، به حاشیه رانده شده‌اند و با این نگاه، حاشیه‌نشین محسوب می‌شوند.

البته این مفهوم‌زدایی، تنها محدود به تبریز و شهرداری تبریز نیست، بلکه مولود ادبیاتِ مثلاً مدرن توسعه شهری در کشورمان است. به هر حال، شهرهای ما، هر قدر در تخریب آثار تاریخی و نابودی طبیعت شهری، پیشگام بوده، در تولید تعاریف خوش‌رنگ‌ولعاب، سنگ تمام گذاشته است. تغییر «قشر محروم» به «قشر کم‌برخوردار» و «فقرا» به «قشر آسیب‌پذیر» از این دست، مفهوم‌زدایی‌ها است.

شهردار تبریز: چیزی به اسم حاشیه نشین نداریم

سوال اینجاست که چه کسانی، این «چیز» را داشتند که از این به بعد ندارند؟ مدیران و مسئولان؟ کارشناسان؟ دانشگاهایان؟ عموم «شهروندان؟ یا «جماعت حاشیه‌نشین»؟ و پاسخ این است که حدود ۵۰۰ هزار نفر در تبریز این مشکل را داشته و دارند. تحریف نام و محتوای این مشکل، پاک کردن صورت مسئله است. به صِرف بخش‌نامه و دستورالعمل فلان ارگان بالادست، نمی‌توان یک واقعیت اجتماعی را نفی کرد و لباس رنگین بر آن پوشاند.

گفتار درمانی معضلات شهر، در مقام خطابه، گیرا است؛ اما جز این که مسیر برنامه‌ریزی شهری را منحرف می‌کند، سودی ندارد. اگر اصرار بر تعاریف خوش رنگ‌ولعاب داریم، چاره‌ای نخواهیم داشت، جز عمل به راهکار یکی از مدیران شهر که سال گذشته پیشنهاد داده بود در آستانه تبریز ۲۰۱۸، دیواره‌های حاشیه‌نشینان را رنگ کنیم!

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار 19 دی 97، کد مطلب: 6790997، www.yjc.ir