شعار سال: در سال‌های اخیر یکی از حاشیه‌های مهم بودجه، وضعیت درآمدهای هدفمندی یارانه‌ها بوده است. هنوز شب عظمای دولت و عذاب الیم مسئولان دولتی هنگام پرداخت یارانه خانوار یادمان نرفته است. که حتی با این مضیقه حاضر نشدند علی رغم تاکید قانون یارانه غیرنیازمندان را حذف کنند. نکته اصلی اما اصرار و تلاش مجلس برای شفاف شدن درآمدهای این بخش بود که با انکار دستگاه‌های دولتی همراه شد. با این اوصاف میزان مصرف حامل های انرژی و حساب و کتاب نمایندگان آنقدر شفاف بود که مسئولان مجبور شدند مقاومت خود را بشکنند و در نهایت در بودجه ۹۷ مسیر شفافی نسبت به گذشته حامل‌های انرژی باز شد. اخیرا نیز مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی افق روشنی از درآمدها پیش روی کارشناسان باز کرد که البته با واکنش سازمان هدفمند سازی یارانه‌ها مواجه شد. برای روشن شدن میزان درآمد و مصارف هدفمندسازی یارانه‌ها و همچنین برخی سوژه های ثبت شده با موضوعات پرداخت نشدن یارانه نوزادهای متولد شده از ابتدای امسال، کم بودن مبلغ یارانه نقدی و پرداخت یارانه به خانوارهای جدید با اکبر ایزدی مدیرعامل سازمان هدفمندی سازی یارانه‌ها گفت‌وگو کردیم که نقطه نظرات جالبی دارد که در ادامه می‌خوانیم.

اخیرا مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به وضعیت عملکرد درآمدهای هدفمندی پرداخت و اختلافاتی در این زمینه با ارقام منتشر شده از سوی شما وجود دارد. بفرمایید رقم عنوان شده برآورده است یا عملکرد سازمان؟

ایزدی:‌ باید چند چیز را تفکیک کنیم. رقم مصوب هدفمندی یارانه‌ها، برآورد و عملکرد متفاوت است. اینکه اعتبار مصوبه چگونه شکل گرفته باید از متولی یعنی سازمان برنامه و بودجه بپرسید. عملکرد به ما مربوط است و نمی‌تواند یک ریالکمتر یا بیشتر باشد چون خزانه و ذی‌حساب سازمان تأیید می‌کند و قابل چشم‌پوشی نیست.

تاکنون ۳۳۵ هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت کرده ایم

یکی از نمایندگان مجلس اینجا آمد، بحث می‌کردیم گفتیم 78 میلیون نفر یارانه بگیر ناظر مانند دیوان محاسبات داریم. هر کسی می‌تواند بگوید یارانه گرفته یا نه. از ابتدای اجرای هدفمندی تا الان 94 مرحله و مجموعا هشت میلیارد بار حدود 335 هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت شده است. باید در دانشگاه تدریس کنند چرا که تا به حال یک نفر نیامد که ذو بار گرفته باشد یا مسئله دیگر. بزرگ‌ترین پرداخت در دنیا محسوب می‌شود این مسائل را خدا کمک می‌کند و 50 تا 60 نفر نیرو.

۱۷ هزار میلیارد تومان از هدفمندی به بودجه کمک کردیم

سهم شرکت‌ها و سازمان‌ها را می‌خواهیم بررسی کنیم. توضیح دهید که عملکرد امسال و سال پیش چه میزان تفاوت دارد. علت اینکه درآمدها نسبت به سال‌های پیش بیشتر شده چیست. چگونه شد که تا سال 96 از بودجه عمومی دولت صرف پرداخت یارانه می‌شد اکنون در بودجه 97 به صفر رسید؟

ایزدی: به نکته خوبی اشاره کردید. بعد از سال 89 تا امسال اولین سالی است که ما علاوه بر اینکه از 12 هزار میلیارد تومان بودجه عمومی استفاده نمی‌کنیم 3.300 میلیارد تومان برای گندم دادیم که از محل منابع سازمان هدفمندی است. 1.750 میلیارد تومان نیز بهداشت دادیم که مجموعا حدود 17 هزار میلیارد تومان به بودجه عمومی کمک کردیم.

از نظر ما ارقام مصوب هدفمندی باید محقق شود

این شفافیت درآمدی در مجلس ایجاد شد؟

ایزدی:‌ قطعا همینطور است. اگر آن ها مصوب نمی‌کردند برای اولین بار بعد از هشت سال صفر تا 100 پول‌ها (درآمدها) به حساب سازمان بیاید اتفاقی نمی‌افتاد. نمی‌دانم سنوات گذشته وضعیت درآمد هدفمندی چگونه بوده است. به حساب ما نمی‌آمد و به خزانه می‌رفت. می‌توان اعتبار مصوب و عملکرد را ارائه کرد. حرف ما این است و شاید حرف دستگاه‌ها هم همین است که می‌گویند ارقام مصوب، پیش‌بینی است. این دلیل ندارد رقم ۵۰ هزار میلیارد تومان شرکت پالایش و پخش واقعاً محقق شده باشد. اینگونه نیست که چون پول کمتری آمده بگوییم یارانه را این ماه 30 هزار تومان به هر نفر بدهیم. از نظر شرکت‌ها درآمد هدفمندی پیش‌بینی است. اما ما باید قطعی فرض کنیم در غیر اینصورت نمی‌توان یارانه پرداخت کرد.

چرا یارانه نوزادان متولد سال 97 در آبان ماه واریز شد؟

ایزدی: امسال برای اولین بار در تبصره 14 قانون بودجه آمده که نوزادان هم باید راستی‌آزمایی شوند و طبق معمول سه سال گذشته، این مباحث جزء وظایف وزارت رفاه است.

در تبصره چنین چیزی وجود ندارد.

ایزدی: چرا هست. در آئین‌نامه بیشتر توضیح داده شده است. می‌فرمایید نبوده (راستی‌آزمایی نوزادان) در آئین‌نامه آمده است. ماده 7 آئین‌نامه اشاره کرده نمی‌دانم اگر تبصره نگفته است عنوان شده موالید جدید صرفاً‌ با تأیید وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی با رعایت قوانین و مقررات مربوطه مشمول دریافت یارانه خواهند شد، یعنی موالید موکول به تأیید این وزارتخانه شده است این برای ما لازم‌الاجرا است. البته موالیدی نداریم که یارانه‌اش برقرار نشده باشد. فقط در آذرماه حدود 151 هزار نوزاد یارانه گرفتند. کسانی یارانه نگرفتند که سرپرستشان یارانه‌بگیر نیستند. 570 هزار نفر نیز از قبل ثبت شد.

آیا معوقات یارانه نوزادان هم پرداخت می‌شود؟

ایزدی: باید از وزارت رفاه بپرسید.

برنامه چیست؟

ایزدی: خبر ندارم.

چرا؟

ایزدی:‌ این سازمان به تنهایی تصمیم‌گیر نیست. درآمد باید از دستگاه‌‌های دیگر بیاید و درگیر آن هستیم.

در ادامه مصاحبه آقای عارفیان معاون سازمان هدفمندی یارانه ها توضیحاتی درباره یارانه نوزادان ارائه کرد.

عارفیان: سالیانه یک میلیون و 400 هزار متولد و حدود 40 هزار نفر فوتی داریم که حسب مقررات گروه اول، ذیل ‌خانواده اضافه و گروه دوم کسر شوند حالا اگر گروه دوم سرپرست باشد باید سرپرست جدید توسط خانوار در مراکز پلیس + ۱۰ ثبت و جایگزین مشخص شود. تا پایان سال 96 سازمان از طریق ثبت‌احوال، پانزدهم هر ماه اطلاعات را می‌گرفت و در سامانه رفاهی زیر مجموعه خانوارها اعمال می‌ شد. در ابتدای سال 97 بر اساس ماده 7 آئین‌نامه اجرایی تبصره 14 قانون بودجه مقرر شد وزارت رفاه وضعیت نوزادان متولد شده را یکبار بررسی کند. این نتیجه بررسی یعنی به نوعی وضعیت درآمدی خانوار سنجش شود.

منظور این است که می خواهند ببینند چه کسانی در این گرانی چه کسانی جرأت کرده‌اند بچه دار شوند یعنی وضعیت مالی خوبی دارند؟‌ این سیاست خوب نیست و ضد افزایش جمعیت محسوب می‌شود.

عارفیان: بله. بررسی می‌شود. تا زمانی که آئین‌نامه اجرایی در سال جاری تدوین شود ما خودمان طبق سنوات قبل پرداخت کردیم.

ایزدی: یارانه متولدین جدید را در سه ماه اول سال پرداخت کردیم.

عارفیان: در ماه چهارم آئین‌نامه اجرایی آمد. 17 تیرماه بود که وزارت رفاه مکلف به ارائه اطلاعات شد و در مرداد ماه یارانه متولدین قطع شد. با وزارت رفاه چندین مکاتبه داشتیم که اطلاعات متولدین چه شد اما چون با ساز و کار جدید روبه‌رو شدند کمی زمان برد. سؤالاتی برای وزارت رفاه مطرح بود که بحث خود متولد است یا خانواده آنها. البته ما به این مباحث ورود نکردیم. از 130 تا 140 هزار متولد ماهیانه، قرار شد رقمی را به ما اعلام کنند تا پرداختی صورت بگیرد. دو تا سه ماه پرداخت یارانه عقب افتاد. پنج تا شش مکاتبه انجام شد و خواستیم که اعلام کنند چون خانواده‌ها به فرمانداری‌ها مراجعه می‌کردند که نوزاد متولد شده اما یارانه نگرفته است. شهریور ماه لیستی را وزارت رفاه داد و آنچه در شهریور و مهر پرداخت شد اینگونه بود و اکنون وضعیت طبیعی است.

با متولدین جدید خانوار حذف شده هم داشتید؟

عارفیان: کسی که طبق قانون از یارانه حذف شده نمی‌توان به نوزادش یارانه داد. عده‌ای نیز یا سرپرست فوت شده و نفر جدید معرفی نکردند. خانواده فکر می‌کند یک نفر خودکار جایگزین سرپرست قبلی می‌شود، اما باید سرپرست جدید قانونی معرفی و شماره حساب بانکی بدهد. یکی از مشکلات بر سر ارث و میراث است. برای پرداخت یارانه به نوزاد باید سرپرست یارانه بگیر داشته باشد.

ایزدی: کار مربوط به تغییرات خانوار یارانه بگیر در دفاتر پلیس + 10 سراسر کشور انجام می‌شود . علاوه بر این سامانه EBANK از گذشته داریم که فرد می‌تواند با مراجعه به بانک، شماره حساب را تغییر دهد. اینکه برخی‌ها نمی‌دانند طبیعی است.

ثبت نام جدید یارانه‌بگیران به کجا رسید؟

ایزدی: این موضوع برای سال 96 بود و در بودجه 97 وجود ندارد. طبق آمار مرکز آمار 81 میلیون و 600 هزار نفر جمعیت داریم که از این میزان به 77 میلیون و 300 هزار نفر یارانه می‌دهیم که ماهانه نیز افزایش می‌یابد. اگر سامانه باز شود همه یارانه می‌خواهند یعنی از طریق ثبت‌نام فایده ندارد، بلکه از طریق حذف و اضافه باید پیگیری صورت بگیرد.

میزان واریزی شرکت های پالایش و پخش و گاز بابت هدفمندی

بریم سراغ آمار عملکرد درآمد هدفمندی یارانه‌ها در سال جاری

ایزدی:‌ در قانون بودجه 97 بالغ بر 98.800 میلیارد تومان درآمد مصوب شده که برای شرکت ملی نفت و پخش و پالایش 57.200 میلیارد تومان، شرکت گاز 17.600، توانیر 21.700 و آبفا 2.200 میلیارد تومان در نظر گرفته شد. توانیر و آبفا هر چه به حساب ما بریزند به آنها برگردانده می‌شود. تا تاریخ 97.9.27 از 57.200 میلیارد تومان پالایش و پخش باید 42.800 میلیارد تومان واریز می‌شد ولی کل واریزی این شرکت 36.500 میلیارد تومان بوده است که از این میزان چهار هزار میلیارد تومان هم به شرکت دادیم. 32.500 میلیارد تومان می‌ماند که از رقم مصوب 6.300 میلیارد تومان عقب هستند.

علت عقب‌ماندگی درآمد چیست؟

ایزدی: باید از دوستان سوال کنید چون می‌گویند پیش‌بینی است و محقق نشده که برای ما پذیرفتنی نیست. چون هزینه‌ها قطعی است نمی‌توانیم بگوییم نه. شرکت گاز تا امروز 13.100 میلیارد تومان باید می‌ریخت که 9.500 میلیارد تومان ریخته و از این میزان 2.500 میلیارد تومان به خودشان دادیم و 3.600 میلیارد تومان از مصوب عقب هستند.

آخرین وضعیت سبد حمایتی خانوار

سبد حمایتی خانوار به کجا رسید؟

ایزدی: برای سبد غذایی سه هزار میلیارد تومان خارج از منابع هدفمندی در نظر گرفته شد که 2.500 میلیارد تومان پرداخت شد و منتظریم سایر گروه‌های هدف را اعلام کنند. کمک دو میلیون و 50 هزار نفر بازنشسته واریز شد مرحله بعدی 10 تا 11 میلیون نفر شاغلان تأمین اجتماعی است قبلاً بازنشستگی صندوق‌ها و نیروهای مسلح را دادیم. برای نهادهای حمایتی با توجه به بعد خانوار یعنی از 50 هزار تومان تا 350 هزار تومان و برای بقیه مشمولان ثابت است.

در بخش سبد غذایی آموزش و پرورش یک میلیون نفر شاغل و 600 هزار نفر بازنشسته دارد که با افزایش 50 درصدی حقوق آنها در سال های اخیر، بالغ بر 50 درصد معلمان حقوق بالای سه میلیون تومان می‌گیرند.

آمار دقیق یارانه بگیران در آذرماه امسال

لایحه بودجه 97 زمانی که در کمیسیون تلفیق مجلس در حال نهایی شدن بود همه ارقام هدفمندی بر اساس میزان مصارف و بخشی نیز طبق افزایش مصرف پیش‌بینی شد. اینکه عدد محقق نشده آیا مصرف پایین بوده یا اتفاق دیگری افتاده است.

ایزدی: آمار برخی روزها نشان می‌دهد بالای 90 تا 100 میلیون لیتر بنزین مصرف شده است. بعید می‌دانم مربوط به مصرف باشد احتمالاً دلیلی دارند که باید خودشان جواب بدهند. ما به استناد وظیفه‌مان نامه به تمامی دستگاه‌ها می‌دهیم که چه میزان از درآمد پرداختی هدفمندی عقب هستند. 77.548.015 نفر یارانه در آذر ماه دریافت کردند. در مجموع حدود 5 میلیون نفر یارانه نمی‌گیرند.

افزایش یارانه نقدی که نداریم.

ایزدی: بستگی به سیاست‌ها دارد برای گروه‌های هدف افزایش یارانه داریم که جنبه عمومی ندارد. از ابتدای سال قبل، یارانه مشمولان کمیته امداد و بهزیستی افزایش یافته است.

درآمدهای هدفمندی همچنان نقطه کور دارد یا خیر؟

ایزدی: نه شک نکنید. تمام یارانه بگیران ناظر ما هستند. امکان ندارد. تمام منابع را به اقشار می‌دهیم.

منظورم منابع شرکت‌ها است؟

ایزدی: (با خنده سر تکان می‌دهد و عبور می‌کند).

بند چهار گزارش مرکز پژوهش‌ها نشان می‌دهد که حتی درآمدهای هدفمندی باید بیشتر از این باشد.

ایزدی: برخی شرکت‌ها در پرداخت حقوق هم مشکل دارند. اگر همه درآمد محقق می‌شد امکان نداشت. کل قبوض پرداختی شرکت گاز و برق به حساب‌های ما در بانک مرکزی وصل است و پخش و پالایش هم همین طور. باید رجوع کنند ببینند قضیه چیست. مرکز پژوهش‌ها نماینده مجلس است و با این استنباط می‌توانند سراغ درآمدها بروند.

ابهامات قانون هدفمندی یارانه ها

مسئله این است پرداخت یارانه تا قبل از این شب مصیبت عظما و عذاب الیم مسئولان دولتی بود. در حالی که درآمد 40 هزار میلیارد تومان بودجه توسط مجلس به 102 هزار میلیارد تومان رسید. تا قبل آن دولتی‌ها می‌گفتند بیش از این درآمد نداریم.

ایزدی: قانون هم ایراداتی دارد و چند ابهام بزرگ دارد. اینکه در ماده 15 قانون هدفمندی یارانه ها گفته شده تمامی درآمد حاصل از اجرای قانون باید در حساب سازمان‌ هدفمندی بیاید؛ در این هشت ساله آیا هزینه تمام شده پالایش و پخش برق و ... افزایش پیدا نمی‌کند؟ آن موقع درآمد دو هزار تا بود الان 12 هزار تا شده است. اگر تمام درآمدها بیاید چقدر می‌شود. تفسیری وجود دارد که آن ها می‌گویند تمام درآمد شامل صادرات نمی‌شود و فقط فروش داخلی است اما ما می‌گوییم، می‌شود. ابهاماتی دارد که مجلس ورود نکرد. یک قانون هدفمندی داریم و یک قانون بودجه که سالانه تخصیص می‌دهد مجلس هر چه مدنظر دارد اعمال کند.

به بخش مصارف برویم چقدر در این بخش عملکرد وجود دارد؟

ایزدی: از اول سال تا 27 آذر ماه 31.600 میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت شد. چهار هزار میلیارد تومان برای افزایش مستمری 3.5 برابری مشمولان کمیته امداد و بهزیستی دادیم. 3.300 میلیارد تومان برای گندم، 1.750 میلیارد تومان برای وزارت بهداشت دادیم و تنها 200 تا 300 میلیارد تومان مانده که می‌دهیم. آمار در بخش مصارف دقیق است و کسی نمی‌تواند حرفی بزند، 4.100 میلیارد تومان در ماه بابت یارانه نقدی مردم و همچنین افزایش مستمری مشمولان کمیته امداد و بهزیستی می‌دهیم که این رقم متغیر است.

یکی از سؤالات و دغدغه‌های مردم این است که هدفمندی یارانه‌ها از سال 89 با 45500 تومان شروع شد ولی از آن سال تاکنون سهم شرکت‌ها چندین برابر شده اما یارانه نقدی هیچ تغییری نکرده است آن زمان رقم 30 هزار میلیارد تومان بود که اکنون به 102 هزار میلیارد تومان رسیده است.

ایزدی: نه، این رقم پیش‌بینی است فکر می‌کنم در خوشبینانه‌ترین حالت درآمدها امسال به 60 هزار میلیارد تومان نمی‌رسد.

منابع هدفمندی یارانه ها تا پایان سال به ۷۵ هزار میلیارد تومان نمی رسد

اما اکنون که درآمد هدفمندی حدود 60 هزار میلیارد تومان است...

ایزدی: 60 هزار میلیارد تومان محقق شده و بقیه 40 هزار تای دیگر کجاست؟ در بهترین وضع با بودجه شرکت‌ها 60 درصد درآمدها تا آخر سال بدست می‌آید. شرکت ها تا 27 آذر ماه باید 73.900 میلیارد تومان می‌ریختند که تا الان 61 هزار میلیارد تومان واریز شده که 20 هزار میلیارد تومان را به خودشان دادیم. با این سه ماه امکان ندارد این رقم به 75 هزار میلیارد تومان برسد و درآمد سازمان هم امکان ندارد به 60 هزار میلیارد تومان برسد. دوستی می‌گوید 102 هزار تا درآمد بوده 60 هزار میلیارد تومان را هزینه کردند. بابا درآمد نیست.

امکان دارد درآمد حاصل شده جایی غیر از سازمان هدفمندی برود؟

ایزدی: خبر ندارم. نمی‌دانم. دستگاه‌های نظارتی باید نظر بدهند.

این حرف درست است که اگر درآمدی هم وجود دارد که به سازمان هدفمندی نمی‌آید متولی نظارت بر آن دیوان محاسبات و کل بازرسی کل کشور مسئول هستند.

ایزدی: طبق اصل 53 و 54 قانون اساسی نظارت بعد از خرج با دیوان محاسبات و قبل از خرج با ذی‌حسابان وزارت اقتصاد است. سازمان بازرسی هم هر جا می‌تواند ورود کند. در اولین مرحله یارانه نقدی به 64 میلیون نفر پرداختی وجود داشت که اکنون به 79 میلیون نفر رسید که عده‌ای بعدا حذف شدند. من از شما می‌پرسم بنای 45500 تومان چه بود.

شما به عنوان سازمان هدفمندی باید جواب بدهید.

ایزدی: ما از سال 90 آمدیم.

این مباحث برای مردم جواب افزایش یارانه نمی‌شود. از سمت دولت پیشنهادی برای افزایش وجود ندارد و حتی دولت می‌گفت کل منابع با استفاده از بودجه عمومی به 50 هزار میلیارد هم نمی‌رسد. اما یکباره منابع به 100 هزار میلیارد تومان رسید. پس پول آن تا کنون کجا رفته است؟ شرکت نفت شاکی است، دولت شاکی است، مردم هم همینطور. پس بالاخره پول آن کجا رفته است؟

ایزدی: اکنون که ریال به ریال آن به حساب سازمان می‌آید.

اگر قرار است یارانه نقدی افزایش یابد، مجلس مصوب کند

قبول. اما سهم مردم از کل درآمد کم شده و در مقابل سهم شرکت‌ها زیاد.

ایزدی: منظورتان از مردم کیست؟ هفت هزار میلیارد تومان برای کمیته و بهزیستی گذاشته شد که علاوه بر یارانه نقدی است یعنی یک چهارم افزایش یافت. چرا به همه بدهیم؟ بگذارید به گروه هدف داده شود یا سبد بدهیم اگر منظورتان این است که برای همه زیاد کنند مجلس بگوید. قانون نیز می‌گوید یارانه نقدی بر اساس میزان درآمد پرداخت شود. آنچه روش اجرا را تعیین می‌کند هر ساله قانون بودجه است. دولت و مجلس به این نتیجه رسیدند که به گروه‌های هدفمند یارانه بیشتری داده شود.

سوالی دارم. سقف پرداختی سال گذشته 43 هزار تا بود امسال 30 هزار میلیارد تومان است وقتی یارانه را مجلس کم کرده است چگونه باید افزایش داد؟

افزایش درآمد از محل حذف یارانه ثروتمندان است...

ایزدی: فرض کنید ثروتمندی حذف شده که هفت هزار تا به کمیته و بهزیستی می‌دهیم.

عفت هزار تا از محل افزایش درآمد ناشی از حامل‌ها است. مگر ثروتمندی حذف شده است؟

ایزدی: بزرگ‌ترین پایگاه اطلاعاتی خاورمیانه در سازمان است و برای اولین بار با کدملی تمام افراد شناسنامه‌دار شدند. آن موقع بانک‌ها کدملی نداشتند.

خوب است. اما موقعی که می‌خواهید یارانه ثروتمندی حذف کنید بانک اطلاعات ندارید یا می‌خواهید به استان‌ها حذف یارانه را واگذار کنید. مگر در استان‌ها چه اطلاعاتی بیشتر از اینجا وجود دارد؟

ایزدی: نمی‌دانم. هنوز که تصویب نشده است پیشنهاد است.

وزیر کشور گفته فرمانداری‌ها با مردم در ارتباط هستند و به راحتی می‌توانند غیر نیازمندان را حذف کنند. مثل این می‌ماند که بگوییم طرف همسایه فرمانداری است و می‌داند چقدر حقوق می‌گیرد. این موضوع زمینه‌سازی برای رفع مسئولیت است، تا بانک اطلاعاتی نباشد که نمی‌شود.

ایزدی: ضعف‌ها زیاد است مثل برخی بخش‌های قانون می‌ماند.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار 23 دی 97، کد مطلب: 13971022000034، www.farsnews.com