شعارسال:
عبدالرضا رحمانی فضلی از مردم خواست تا اگر
انتقاد یا توصیهای در زمینه نشاط اجتماعی
دارند، به دبیرخانه شورای اجتماعی ارائه کنند. این کارگروه قرار است با انجام
اقدامات و برنامههایی که از سوی دستگاههای مختلف اعلام میشود، نشاط اجتماعی و
شادکامی را در جامعه افزایش دهد.سؤال این است نشاط اجتماعی در جامعه ایران هماکنون
درچه سطحی قرار دارد؟ جواب این سؤال را عباس قائد رحمت، معاون سازمان امور اجتماعی
کشور میدهد: «آمارها و گزارشها متأسفانه نشان میدهد که سطح نشاط اجتماعی در
کشور پائین است. بنابراین باید با همه شیوهها و روشها، دستگاهها، سمنها و جریانهای
داوطلبی مشارکت کنند تا بتوانند سطح نشاط اجتماعی را در آستانه نوروز و تمام طول
سال بالا ببرند.»
کارشناسان معتقدند که جامعه ایران اگرچه زیر بار نوسانات اقتصادی و اجتماعی قرار گرفته، اما آنقدرها که تبلیغ میشود، کم نشاط نیست. راه حل برای نشاط اجتماعی اما متفاوت اعلام میشود. برخی خواستار دخالت دولتها درایجاد نشاط اجتماعی هستند اما اغلب جامعه شناسان باور دارند که دولتها نباید به این چرخه وارد شوند و ایجاد نشاط جزو وظایف آنها نیست! به اعتقاد این صاحبنظران ایجاد امنیت، اعتماد و اطمینان از سوی دولتها نقش مهمی در ایجاد نشاط اجتماعی دارد، اما این به معنای ورود مستقیم آنها به این موضوع نیست و بخش اصلی این ماجرا بر دوش رسانهها و خود مردم است!کارگروه نشاط اجتماعی قرار است چه کاری انجام دهد؟ وزیر کشور میگوید: «در این جلسه پیشنهادهایی برای برنامههای کوتاه مدت ارائه شد که با اجرای آنها از سوی دستگاههای اجرایی به عنوان زمینه ساز و بستر ساز مشارکت واقعی مردم، میتوانیم فضای نشاط را در جامعه افزایش دهیم.»معاون سازمان امور اجتماعی کشورهم در این زمینه توضیحات بیشتری میدهد: «در این جلسه همه دستگاهها نقطه نظرات خود را ارائه دادند و سازمان اجتماعی نیز طرحی را با محورهای متعدد طراحی و ۲۰ برنامه اساسی را اعلام کرد که از ویژگی آن میتوان به خانواده محوری، مدرسه محوری، محیط آموزشی محوری و فرد محوری و سایر ویژگیهای مدنظر که برای ارتقای نشاط اجتماعی لازم است، اشاره کرد. یکی از تصمیماتی که وزیر اعلام کرد این بود که کار گروهی به صورت دائمی در حوزه نشاط اجتماعی داشته باشیم، زیرا هر قدر نشاط اجتماعی بالا رود، رضایتمندی، اعتماد و امید مردم هم افزایش مییابد و قطعاً آسیبها کاهش پیدا میکند.»
گرفتاریها را بزرگتر از آنچه هست نشان میدهند
اردشیر گراوند، جامعهشناس
با بیان اینکه نشاط اجتماعی طیف گستردهای دارد و بسته به این طیف میتوان گفت
جامعه ایران شاد است یا نه؟ ، «ایران» میگوید: «برخی شاخصها میتواند نشاندهنده
نشاط در جامعه باشد. شاخصهایی همچون تورم، گرانی، بیکاری، اعتیاد و طلاق هم هستند
که افزایش هرکدام از این شاخصها ادعا میکند که جامعه ایران، شاد نیست!»وی با بیان
اینکه برای ایجاد نشاط درجامعه باید درسه سطح بنیادی، میانی و فردی عمل کرد، میگوید:
«یکی از کارهای زیربنایی و بنیادی، حل معضلات اقتصادی و اجتماعی همچون رفع تبعیض
است. اما برخی برنامهها، زیر بنایی نیست و به نقش رسانهها و خود مردم برمیگردد.
متأسفانه هم رسانهها و هم مردم، گرفتاریها، دغدغهها و مسائل را بزرگتر از آنچه
هست، نشان میدهند و همین موضوع موج نگرانی و استرس را بوجود میآورد که تخریب
کننده شادی و نشاط در جامعه است. در سطح فردی هم مردم، حتی شادیهای خیابانی و سطحی
را از یکدیگر دریغ کرده و ذهنشان را بیعلت درگیر موضوعات تلخ میکنند که این یک
عامل مهم در نبود شادکامی است.»
گراوند با اشاره به نقش دولتها در این حوزه اینطور توضیح میدهد: «دولت و نهادها در این زمینه نقش تسهیل گری دارند، مثل اینکه شهرداری، ترافیک را کاهش دهد و با این کار، آرامش ایجاد کند. براین اساس نمیتوان انتظار داشت که دولت، عامل نشاط در جامعه باشد. اتفاقاً دولت باید خود را کنار بکشد، جامعه دراینصورت خودش میداند که چگونه شادی را خلق کند. گاهی همین سیستم، مزاحم نشاط اجتماعی مردم است.به گفته این جامعهشناس، یک چرخه طبیعی برای ایجاد نشاط در جامعه وجود دارد، یک جامعه شادمان، امیدوار میشود، جامعه امیدوار، تلاش میکند، جامعه تلاشگر، تولید و فرصت ایجاد میکند و به همین ترتیب دوباره این چرخه تکرار میشود و البته این چرخه حالت معکوس هم دارد.
نشاط با قانونگذاری و دستور ایجاد نمی شود
حمیدرضا جلاییپور، جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه نشاط اجتماعی در هر جامعهای به دو عامل بستگی دارد، میگوید: «یک عامل، عامل ساختاری است به این معنا که نهادهای مختلف کار خود را بخوبی انجام دهند. درچنین جامعهای مردم شاد خواهند بود.عامل دوم به سطح روانی بستگی دارد. یعنی مردم با انگارهها، اندیشهها و کلیشههای فکری که عملی نیست، اوقات خود را تلخ میکنند که این کاملاً فردی است. اما نشاط جمعی با کارکرد درست نهادها، ارتباط تنگاتنگ دارد.»وی با تأکید بر اینکه نشاط اجتماعی به افراد، نهاد خانواده و نهادهای مدنی مربوط است، میگوید: «دقیقا مسأله اینجاست که حاکمیت نباید در این زمینه وارد شده و برنامههای نشاط آور ایجاد کند. اگر دولت به وظایف اصلی خود درحوزههای مختلف بدرستی عمل کند، نشاط اجتماعی خود به خود در جامعه ایجاد میشود. وظیفه دولت ایجاد امنیت، رونق محیط کسب و کار و روابط بینالملل و غیره است.»وی ادامه میدهد: «وقتی معیشت مردم بهم بخورد، نشاط ایجاد نخواهد شد. درواقع وضعیت معیشتی مردم با نشاط آنها رابطهای مستقیمی دارد.»
جلاییپور با اشاره به فرهنگ شادی و نشاط در میان مردم ایران میگوید: «ایرانیها حتی در مراسم غمگین مثل ختم و عزاداریها هم درنهایت دورهم جمع میشوند و با ذکر خاطرات از متوفی سعی میکنند تا از سایه سنگین اندوه و غم فاصله بگیرند. در کنار این جشنهای ملی، آداب و رسوم و مراسم عروسی از فرهنگ ایرانی یک فرهنگ پر نشاط ساخته است. بنابراین با قانونگذاری و دستوری نمیتوان در جامعه نشاط ایجاد کرد. این نشاط باید از درون جامعه شکل بگیرد.»
تقویت مالکیت عمومی برای ایجاد نشاط در جامعه
علی انتظاری، جامعه شناس و استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه در گذشته نیز کارگروهها و جلسات مشابهی برای ایجاد نشاط و شادی در جامعه شکل گرفته است، اما صوری بوده و نتوانسته درعمل موفق ظاهر شود، میگوید: «از آنجا که ریشه بحث، نظری است، با جلسات اجرایی و تشکیل کارگروه نمیتوان کارجدی انجام داد. تنها خروجی این جلسات، آمارسازی است.» وی با اشاره به اینکه دولتها باید در نظر مردم کارآمد و توانمند جلوه کنند و مردم نسبت به آینده امیدوار باشند، اضافه میکند: «دراینصورت مردم نسبت به دولتها اعتماد دارند و این حس امنیت و اطمینان میتواند درایجاد نشاط، تأثیرزیادی داشته باشد.» انتظاری تأکید دارد که ایرانیها با وجود همه نوسانات و فراز و فرودهای اقتصادی هماکنون یک جامعه پر نشاط معرفی میشوند. او ادامه میدهد: «مسأله نشاط اجتماعی، بسیار عمیق است. یک مسأله مهم در این حوزه، حس مالکیت است. مردم در جامعه ایران به گونهای تربیت میشوند که حس مالکیت خصوصی درآنها پررنگتر از مالکیت عمومی است و متأسفانه این حس به قدری قوی شده که مالکیت عمومی را هم تحتالشعاع قرار میدهد.» به گفته این جامعه شناس، در نظام آموزشی، اقتصادی و حتی سیاسی ما، بیتوجهی به حس مالکیت عمومی تبلیغ میشود و زمانی که این حس ضعیف شد، میزان شادی و نشاط درجامعه کاهش مییابد. انتظاری با بیان اینکه ساختار برخی نهادها مثل بانکداری در جامعه ایران نئولیبرال است که در این فرآیند مالکیت خصوصی تقویت میشود، میگوید: «نظام بانکداری در گذشته قرض الحسنه بود، اما حالا برسودهای شخصی تأکید دارد و همین موجب شده تا مالکیت خصوصی قویتر ظاهر شود. این مسأله تنها بر دوش دولتها نیست، خانوادهها نیز در پرورش کودکان نقش زیادی دارند. توجه به ابعاد عمومی در رابطه با کشور، شهر، محیط زیست مثل نریختن زباله در جنگل تعریف میشود.»
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار:13اسفند1397 ، کدخبر: 503482: www.iran-newspaper.com