شعارسال: سیاسی‌ترین وزارتخانه در دوران ریاست جمهوری حسن روحانی، بی شک وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. وزارت علوم در ابتدای دولت یازدهم، سهم افراطی ترین جریان فتنه و اصلاحات شد.

حاشیه سازی‌های مکرر این وزارتخانه در موضوعات مختلف از جمله جنجال سه هزار بورسیه و دروغ پردازی‌های گسترده درباره رشد علمی کشور در کنار سیاسی کاری و حاشیه سازی عمیق در دانشگاه‌ها، از این وزارتخانه یک بنگاه و تشکیلات کاملا سیاسی و حزبی ساخته است.

تبعات اشتباه سردمداران دولت در سپردن این وزارتخانه به نیروهای حاشیه ساز و ناکارامد، خود را به صورت افت شتاب رشد علمی کشور و اخیرا افت رشد علمی کشور نمایان ساخته است.

به نظر می رسد نابود کردن اقتدار علمی کشور پس از پروسه موفق نابودسازی و انهدام جریان اساتید جوان نخبه متعهد معتقد به نظام در قالب بورسیه‌ها در دانشگاه‌ها، از اولویت‌های اتاق جنگ فتنه در وزارت علوم باشد.

اخیرا این وزارتخانه گزارش‌هایی را در زمینه علم و فناوری منتشر کرده است که به نظر می‌رسد ایرادات عمده و اساسی به آن وارد باشد. این گزارش‌ها، با اشاره به درصد رشد علمی 20 کشور برتر دنیا در سال 2014 براساس تعداد مقالات منتشر شده در پایگاه‌های بین‌المللی، به رتبه چهارم ایران از نظر شتاب علمی در جهان اشاره دارد. ارائه گزارش وزارت علوم از رشد و شتاب علمی ایران اسلامی در جهان به هیات وزیران یکی از این گزارش‌هاست که نکات عجیبی در آن مطرح شده است.

"این گزارش، با اشاره به درصد رشد علمی 20 کشور برتر دنیا در سال 2014 براساس تعداد مقالات منتشر شده در پایگاه‌های بین‌المللی، به رتبه چهارم ایران از نظر شتاب علمی در جهان اشاره دارد".

در مرحله نخست باید گفت که عملکرد وزارت علوم باید فارغ از عملکرد دانشگاه‌های علوم پزشکی و وزارت بهداشت سنجیده شود که در پلتفرم نمایه های استنادی چنین امکانی به صورت تقریبی وجود دارد.

جریان علم در جهان عموما توسط دو نمایه بسیار معتبر تامسون رویترز در پلتفرم web of knowledge و نمایه استنادی Scopus در رنکینگ Scimago رصد می‌شود. سایر منابعی که گزارش‌هایی در این زمینه می دهند چندان در مراکز و مجامع علمی مورد استناد قرار نگرفته و مورد توجه نیستند.

قرار گرفتن ایران در رتبه چهارم از نظر شتاب علمی بیش از واقعیت به لطیفه ای شباهت دارد که اقتدار علمی کشور را به سخره گرفته است.

طبق آمار ارائه شده در نمایه معتبر اسکوپوس، تولید مدارک علمی ایران نسبت به سال قبل کاهش اساسی داشته است. تعداد مدارک طبق آمار فعلی ارائه شده در سایماگو بیش از 8 درصد کاهش داشته است. اگر شتاب را به صورت تغییرات نرخ سرعت رشد علمی تعریف کنیم، افت شتاب علمی کشور از مرز منفی سیزده در صد نیز عبور کرده است.

از سوی دیگر آماری که در تامسون رویترز (ISI ) در مورد درصد سهم تولید علم کشورها در جهان منتشر شده است، موارد دیگری را نشان می‌دهد. آمار ارائه شده مربوط به web of science- core collection است که به صورت خودکار سهم کشورها در تولید علم جهان و رتبه آنها را نمایش می‌دهد. به دلیل اینکه بحث افت علمی در حال حاضر متوجه وزارت علوم است مناسب تر است که از پایگاه هایی در پلتفرم WoK استفاده شود که مستندات مربوط به وزارت بهداشت اثر کمتری بر روی آن داشته باشند.

بنابراین از پایگاه‌هایی مانند Medline در تحقیق حاضر نباید استفاده کرد. در صورتی که درصد سهم سالیانه تولید علم هر کشور را نسبت به سال قبل در جهان بسنجیم در می یابیم که کشورهای بسیاری از جمله چین(1.36درصد)، انگلیس(0.23درصد)، استرالیا(0.17درصد)، سوئیس(0.07درصد)، ترکیه(0.05درصد)، لهستان(0.1درصد) و حتی عربستان سعودی(0.08درصد)، سهم بسیار بالاتری نسبت به ایران داشته و ایران هرگز در این زمینه هم رتبه چهارمی در اختیار ندارد.

این اعداد از تفریق سهم علمی هر کشور در سال 2015 از تولید علم جهان نسبت به سال قبل، حاصل شده است.

از دیگر سو اگر افزایش تعداد مدارک سالیانه در تامسون رویترز را به عنوان ملاک گزارش وزارت علوم بپذیریم در می‌یابیم که در سال 2015 کشورهایی مثل چین با افزایش 30416مدرک نسبت به سال 2014، انگلیس با6253 مدرک علمی، آلمان با 1126 مدرک علمی، ایتالیا با 2293 ، استرالیا با 4245 ، اسپانیا با 948 ، هند با 1647، کره جنوبی با 1935 ، روسیه با 3441، سوییس با 1177، ترکیه با 1466 ، لهستان با 2343 مدرک و حتی عربستان سعودی با افزایش 1768 مدرک علمی نسبت به سال قبل (2014) در رده‌های بالاتری نسبت به ایران قرار دارند.

در نمایه اسکوپوس وضعیت ایران به مراتب نامطلوب تر از تامسون رویترز است و در این نمایه استنادی، جمهوری اسلامی عملا اقتدار علمی خود را از دست داده است. ایران در این نمایه حتی موفق نشده است که سهم منطقه ای خود را ارتقا داده یا اینکه حفظ کند، ایران در سال‌های اخیر به صورت مداوم در حال از دست دادن اقتدار خود در منطقه است.

جالب آنجاست که در قسمتی از گزارش وزارت علوم از رشد شاخص‌های علمی، مسئولین این وزارتخانه به صورت ناشیانه ای نظام رتبه بندی لایدن ، پایگاه خبری یو.اس.نیوز و ... را مورد استناد خود قرار داده اند.

به عبارت دیگر از مراجع و منابع نامعتبر و شناخته نشده برای اثبات رشد شاخص های موهوم خود بهره برده اند.

نهایت سوءاستفاده و ناشی گری در ارائه این گزارش در استفاده این وزارتخانه از یک پایگاه خبری به نام یو اس نیوز برای اعلام رتبه بندی دانشگاه های کشور، حکایت از دست خالی این وزارتخانه در آمار واقعی و تلاش آنها برای اقناع افکار عمومی به هر وجه ممکن دارد.

در گزارش اخیر وزارت علوم که با عنوان "آخرین وضعیت علم و فناوری در کشور از نگاه وزارت علوم" در رسانه ها انتشار یافت، به وضعیت مقالات مقالات پر استناد نیز اشاره شده است. در این گزارش آمده است:

"از بعد کیفی، سهم مقالات پر استناد ایران ( یا مقالات یک درصد برتر دنیا) رشدی چشمگیر و حدود 2 برابری داشته است به این ترتیب که تعداد مقالات پر استناد ایران در پایان سال 2012 تعداد 111 مقاله داغ بوده که در پایان سال 2013 به 229 مقاله رسیده است."

این خبر به لحاظ آماری کاملا صحیح است، اما موضوع اینجاست که با مرور 500 مورد از مدارک پر استناد، در می‌یابیم که این مدارک هیچگونه ارتباطی با وزارت علوم فعلی نداشته و بیش از 97درصد این مستندات علمی، در زمان دولت های قبل به چاپ رسیده است.

بنابراین در این مورد وزارت علوم دولت یازدهم سعی کرده است که عدم کارکرد خود را با نتایج درخشان سایر دولت‌ها پوشش دهد.

یازده مقاله اول پر استناد جمهوری اسلامی در نمایه تامسون رویترز در جدول نمایش داده شده گنجانده شده است. همانگونه که مشاهده می شود سال انتشار نه مورد از یازده مقاله پراستناد، متعلق به دولت دهم و فقط یک مقاله در زمان دولت فعلی انتشار یافته است.

تمامی این موارد در حالی است که اخیرا وزارت علوم خبری با عنوان "بر اساس نمایه آی .اس .آی، جمهوری اسلامی ایران رتبه سوم دنیا را در رشد علم کسب کرد" را در خروجی پایگاه خود قرار داده است و باز هم یک پله کشور را به لحاظ علمی ارتقا داده و از رتبه چهارم به سوم رسانده است!

پیشرفت‌های غیر واقعی وزارت علوم که تمامی آنها فقط در مصاحبه‌ها و بیانیه‌ها وجود دارد و در دنیای واقعی و نمایه‌های استنادی خبری از آن نیست، هر روز در حال به روز شدن است و احتمالا در روزهای آینده، ایران بالاترین رشد علمی جهان درنمایه ISI را از آن خود خواهد کرد!

در هر حال تلاش ناکام وزارت علوم به منظور توجیه وضعیت علمی کشور و ارائه پیشرفت‌های مبهم و موهوم، راه به جایی نخواهد برد و افکار عمومی به شدت در انتظار چرایی عقبگرد شتاب علمی کشور در نمایه معتبر اسکوپوس و وضعیت سیاست زده دانشگاه‌هاست. تمامی این موارد در حالی است که خبر می رسد در برخی از دانشگاه های سطح دوم و سوم کشور، اساتیدی که رتبه های جهانی در تولید علم داشته و افتخار کشور به شمار می روند، به دلائل سیاسی اخراج و سرگردان شده‌اند.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 12تیر1395، کدخبر: 13950412000380: www.farsnews.com