شعار سال: «بر اساس آمار ما بین دو تا سه درصد از دانشجویان اعتیاد دارند اما ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید ۷/۴ دانشجویان اعتیاد دارند.» این را منصور غلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری روز گذشته در جمع خبرنگاران گفته است. سه درصد باشد یا کمی بیشتر از ۴ درصد، چه فرقی می‌کند؟ هر چه هست بین سه تا ۵ درصد دانشجویان ایرانی معتاد هستند. این آمار نشان از آن دارد که تعدادی از جامعه دانشگاهی ایران هر روز مواد مخدر مصرف می‌کنند. بخشی از دانشگاهیان هم به صورت تفننی به استعمال مواد مخدر روی آورده‌اند که در این آمار نمی‌گنجند. مصرف‌کنندگان سیگار هم که حتما درصد بالایی را به خود اختصاص می‌دهند در این آمار جایی ندارند.

آمار قدیمی وزارت علوم
نگاهی به آمارهای منتشر شده از ابتدای دهه ۹۰ نشان می‌دهد که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری علاقه‌ای به به‌روز کردن آمار دانشجویان معتاد ندارد. همانطور که وزارت آموزش و پرورش ندارد. تا ابتدای ۹۰ آمار دقیقی از کل جمعیت دانشجویانی که به اعتیاد روی آورده‌اند، وجود ندارد. تا سال ۹۰ که قائم مقام معاون درمان وقت وزارت بهداشت تعداد کل دانشجویان معتاد را ۶/۲ اعلام کرده است.

با این حال در آن سال‌ها هم وزارت علوم سعی کرده تعداد معتادان دانشجو را کمتر از آماری که وزارت بهداشت‌ یا ستاد مبارزه با مواد مخدر منتشر کرده، اعلام کند. ضیاء هاشمی، معاون فرهنگی‌اجتماعی آن‌روزهای وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حاشیه نشست خبری ششمین جشنواره ملی حرکت، در سال ۹۲ و دو سال پس از ادعای وزارت بهداشت درباره آمار ۶/۲ درصدی، این آمار را ۲درصد اعلام کرده است.

سال ۹۳ اما قائم مقام معاون درمان وقت وزارت بهداشت تعداد کل دانشجویان معتاد را باز همان ۶/۲ درصد عنوان کرده با این حال او گفته است: «آخرین اطلاعات ما از سال ۹۱ در وزارت علوم بر این منوال است که تعداد دانشجویان معتاد در کشور ۶/۲ درصد بوده است.» این اظهارات به این معنی است که پایش سالانه‌ای درباره آمار دانشجویان معتاد در سراسر کشور وجود ندارد.

کارکنان به خاطر دانشجویان می‌کِشند!
وزیر علوم دیروز در اظهارنظری عجیب، مصرف مواد مخدر در بین کارکنان دانشگاه را هم منتفی اعلام کرده و در جمع خبرنگاران گفت: «امکان دارد در بعضی مواقع کارکنان ما همراه با یک دانشجو برای استعمال مواد مخدر بروند تا بتوانند باب رفاقت و دوستی با آن دانشجو را باز کنند ولی اینکه کارکنان ما بخواهند مواد مخدر در دانشگاه‌ها استعمال کنند حرف اشتباه و غلط است.» با این حال سعید صفاتیان در این مورد می‌گوید: «‌این صحبت به هیچ عنوان کارشناسی نیست. امکان ندارد که در بین کارکنان دانشگاه افراد معتادی وجود نداشته باشند. مثل این است که بگوییم میان کارمندان یک اداره هیچ کس معتاد نیست و همه سالم هستند. با جمعیت کارمندان و کارکنانی که دانشگاه‌ها دارند حتما در بینشان افراد معتادی هم پیدا می‌شوند.»

بی‌آماری برای رفع مسئولیت
عباس دیلمی‌زاده، مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره، درباره دلایل تناقض‌های آماری بین وزارت علوم و ستاد مبارزه با مواد مخدر به سازندگی، می‌گوید: «‌ارائه آمار در حوزه اعتیاد به ستاد مبارزه با مواد مخدر مربوط است. این ستاد تنها مرجع معتبر درباره آمارهای منتشر شده درباره اعتیاد است.» او ادامه می‌دهد: «‌وزارت‌خانه‌ها گاهی آمارهایی ارائه می‌دهند که مشخص نیست داده‌های آماریشان بر‌اساس چه نوع بررسی‌هایی به دست آمده است.

بنابراین نمی‌توان روی آمارهای این وزارتخانه‌ها راستی‌آزمایی انجام داد. هنگامی که وزارت علوم عددی را منتشر می‌کند باید به همراه آن گزارشی هم ارائه دهد زیرا تنها اکتفا کردن به این نکته که تعداد دانشجویان معتاد بین ۲ تا ۳ درصد است، نمی‌تواند مطالعه دقیقی از اعتیاد در بین جمعیت دانشجویی را نشان دهد.» دیلمی‌زاده درباره مزایای آمار دقیق برای پیشگیری از معضل اعتیاد، می‌گوید: «به نظر می‌رسد که رفع مسئولیت از انجام اقدامات پیشگیرانه باعث می‌شود که دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها از ارائه آمار دقیق طفره بروند.

در صورتی که با داشتن اعداد و آمار درست در این زمینه می‌توان برای طراحی راه‌های پیشگیری مناسب و راهگشا اقدام کرد.» او با اشاره به اینکه آمار دقیقی از تعداد دانشجویان معتاد در سراسر کشور ندارد، درباره دلایل طفره رفتن وزارت علوم از نرخ اعتیاد دانشجویی در ایران، می‌گوید: «وزارت علوم برای پیشگیری از اعتیاد بودجه‌ای را از ستاد مبارزه با مواد مخدر دریافت می‌کند و شاید آمارهای نادرست در این زمینه راهی برای انجام ندادن و رفع مسئولیت از خود باشد.»

آمارگیری غیر‌علمی
آیا شکل آمارگیری درباره اعتیاد و دانشجویان معتاد با روش‌های درست انجام می‌شود و می‌توان به نتایج اطلاعات داده‌شده استناد کرد؟

سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای مواد مخدر و الکل در مجمع تشخیص مصلحت نظام در پاسخ به این سوال به سازندگی، می‌گوید: «‌آمارها درباره تعداد دانشجویان معتاد با توجه به حجم فراوان این قشر از جامعه نمی‌تواند صحت داشته باشد. زیرا نوع آمارگیری درباره اعتیاد که دو سال گذشته در کشور انجام شد، غیر‌علمی بود و بسیاری به آن اعتراض کردند.»

او درباره پایش اشتباهی که در کشور انجام شده، ادامه می‌دهد: «‌حدود دو سال پیش آمارگیری صورت گرفت، به این شکل که ماموران ثبت آمار به خانه‌ها مراجعه می‌کردند و از افراد می‌پرسیدند که شما دانشجو هستید، اگر دانشجو هستید آیا اعتیاد دارید. خب معلوم است کسی به ماموری که برای آمارگیری اعتیاد به خانه او مراجعه کرده، نمی‌گوید، من اعتیاد دارم. چه کسی با این نوع سوالات حاضر است درباره وضعیت خصوصی خود اطلاعاتی را در اختیار سازمانی قرار دهد.»

دانشجویان وزارت بهداشت معتادترند!

بر اساس آمار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، جمعیت دانشجویی كشور در سال تحصیلی ۹۷-۹۶ تعداد سه میلیون و ۶۱۶ هزار و ۱۱۴ نفر اعلام شده است.

۱۵۰هزار دانشجو در سراسر کشور معتاد هستند. درست ‌یا اشتباه بودن آمار دانشجویان معتاد که حتی در بین کم و زیاد بودن آن هم تناقض‌هایی وجود دارد، خود محل بحث است اما موضوع مهم دیگر رواج اعتیاد بین دانشجویان نخبه کشور است. دانشجویانی که با امید پزشک شدن سد کنکور را پشت سر گذاشته‌اند.

پرویز افشار، سخنگوی وقت ستاد مبارزه با موادمخدر در سال ۹۶ نیز در این زمینه و با اعلام آمار اعتیاد میان دانشجویان گفته است: «‌بر اساس آخرین آماری که در سال ۹۰ اعلام شد، ۱,۶ درصد از جمعیت دانشجویان مشغول تحصیل وزارت بهداشت و ۲.۶ درصد دانشجویان وزارت علوم، تجربه مصرف مواد را داشتند که به این تجربه عنوان اعتیاد تلقی نمی‌شود اما زنگ خطری است که ممکن است مصرف مواد در این افراد مستقر بشود و تبدیل به معتادان مشکل دار بشوند.» دیلمی زاده درباره افزایش اعتیاد پس از ورود به دانشگاه به سازندگی، می‌گوید: « یکی از مسائل اصلی که باعث می‌شود تا افراد پس از ورود به دانشگاه بیشتربه اعتیاد روی آورند این است که در درون خانواده‌ها برنامه‌های کنترلی وجود دارد اما بعد از وارد شدن به جامعه دانشگاهی به دلایلی کنترل برداشته می‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «‌تغییر محیط، دوری از خانواده، ارتباط بیشتر با گروه‌های همسان و موارد دیگری سبب می‌شود تا شخص بیشتر احساس رهایی کند و به اعتیاد روی آورد.» دیلمی زاده به نقص در برنامه‌های پیشگیرانه اشاره می‌کند و می‌گوید: «وزارت علوم برای دانشجویانی که از محیط خانواده خارج شده‌اند و برای ادامه تحصیل از شهری به شهر دیگری رفته‌اند برنامه‌ای ندارد. سازگار کردن آنها با محیط و شرایط تازه نیازمند برنامه‌ریزی‌هایی است که در حال حاضر، وجود ندارد.»

صفاتیان هم درباره ضعف مدیریت در کاهش اعتیاد بین دانشجویان، به سازندگی می‌گوید: «‌با هر آماری باید بپذیریم که تعدادی دانشجو وجود دارند که به مواد مخدر اعتیاد دارند، حالا مهم این است که چه کاری برای جلوگیری از افزایش معتادان دانشجو انجام داده ایم. نزدیک به ۱۶% از افراد بالای ۱۶ سال تمایل به مصرف مواد مخدر دارند. این تعداد گروه خطر به حساب می‌آیند.

با این حال برنامه‌هایی که تا‌کنون در جهت پیشگیری و درمان در گروه‌های سنی دانش آموز و دانشجو انجام شده بسیار ضعیف بوده است. این برنامه‌ها در توسعه، پوشش و محتوایی که دارند نتوانسته‌اند موفق عمل کنند. یکی از مشکلات ما در دانشگاه‌ها مسئولین رده پایین هستند که نمی‌خواهند افراد متخصص برای درمان وارد دانشگاه‌ها شوند و تصورشان این است که خودشان بهتر می‌توانند این مشکل را حل کنند.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی اسکان، تاریخ 25 شهریور 98، کد مطلب: 22657: www.eskannews.com