شعار سال: «هنگام بیرون آمدن از خانه، چقدر نگران روبه‌رو شدن با یک آزار خیابانی هستید؟» این سوالی است که در یک پژوهشی از 400 دختر دانشجوی دانشگاه خواجه‌نصیر تهران پرسیده شد و نتیجه به شدت جای تامل دارد. 50 درصد دختران میزان نگرانی خود را «زیاد» اعلام کردند، 40 درصد کیفیت «متوسط» را برای نگرانی خود از تجربه آزار انتخاب کردند و 10 درصد هم میزان نگرانی‌شان «کم» بود؛ یعنی حتی یک درصد هم در این میان نبودند که هیچ نگرانی‌ای از این بابت نداشته باشند.

همین موضوع به سادگی میزان حساسیت این معضل برجسته اجتماعی را نشان می‌دهد. معضلی که مختص ایران نیست و تمام کشورهای جهان با میزان متفاوتی درگیر آن هستند. نگاهی به کمپین‌های فعالان این عرصه در سراسر دنیا نیز گواهی بر همین موضوع است. وقتی زنان و مردان در کشورهای مختلف و با هدف مقابله با آزار و اذیت جنسی کارزارهای متفاوت تشکیل می‌دهند و به آگاهی‌سازی در این باره می‌پردازند، مشخص می‌شود این آسیب اجتماعی دغدغه‌ای بین‌المللی است.

اما یکی از نقاط مشترک و البته برجسته در زمینه آزار و اذیت در فضای عمومی، توان قربانیان آزار برای اثبات آن است. روند حقوقی و قضایی‌ای که افراد باید در این زمینه طی کنند روند ساده‌ای نیست و در برخی کشورها خلاء قانون در این زمینه کار را دشوارتر هم می‌کند.

یکی از بزرگ‌ترین‌چالش‌ها برای آنها که تجربه آزار را در اشکال متفاوت از سر گذرانده‌اند و دنبال شکایت قضایی رفته‌اند اثبات حرف‌هایشان است.

پلیس گفت با نشان دادن عکس پلاک موتور، نمی‌توانی آزار را ثابت کنی

شیما 32 سال دارد و مادر یک پسر 2ساله است. او که کارمند یک داروخانه است و هر روز مسافت شمال تا جنوب خیابان حافظ را برای رسیدن به محل کارش طی می‌کند درباره تجربه‌اش از آزار جنسی گفت: «زمستان سال گذشته بود. از تاکسی پیاده شدم و در پیاده‌رو مشغول راه‌ رفتن بودم که صدای یک موتور را شنیدم و وقتی به صدایش حساس شدم که حس کردم سرعتش را کم کرده و پشت من می‌آید. قدم‌هایم را کند کردم تا رد شود، اما او هم سرعتش را کم کرد. صبح سرد زمستانی بود و من هم کمی ترسیده بودم. می‌خواستم برگردم، اما نمی‌توانستم. در همین احوالات بودم که موتوری ناگهان با شدت گاز داد و یک‌ تنه به من زد و رد شد. آن‌قدر شوکه شده بودم که چیزی نمی‌فهمیدم. فقط سعی کردم شماره پلاک موتور را حفظ کنم.»

شیما هرچند به شدت ترسیده بود، اما این حادثه چنان فشاری بر او وارد کرد که مستقیم به جای محل کار به اولین کلانتری حاضر در مسیرش مراجعه کرد و ماجرا را توضیح داد. او با توصیف وضعیتش در کلانتری عنوان کرد: «حال بدی داشتم. با اینکه ساعت هنوز به هشت نرسیده بود، اما کلانتری حسابی شلوغ بود. وقتی نوبتم شد و شکایت را مطرح کردم و عکس را نشان دادم، پلیس حاضر در اتاق با حالت نصیحت به من گفت که بهتر است از شکایت صرف‌ نظر کنم چون این عکس هیچ ارزش حقوقی و قضایی‌ای ندارد و برایت فقط دردسر ایجاد می‌کند.»

شاهدی نداشتم و نتوانستم شکایت کنم

مینا هم شرایط مشابهی داشت. او که بهار امسال، وقتی داشت از دانشگاه به خانه برمی‌گشت، توسط یک خودرو برای مدت طولانی‌ای تعقیب شده بود نتوانست شکایتش را ثبت کند. این دختر 23ساله درباره تجربه‌اش به اعتمادآنلاین گفت: «فکر می‌کردم عکس آن مرد در خودرو می‌تواند کمکی برای ثبت شکایت باشد، اما نبود. پلیس گفت باید شاهد بیاوری و من ظهر روز تابستانی نتوانستم در کوچه نزدیک خانه‌مان کسی را پیدا کنم.»

الیاسی، حقوقدان: مجازات آزار جنسی در قانون پیش‌بینی شده است

اینها در حالی است که حقوقدان و مدرس دانشگاه علوم انتظامی می‌گوید پلیس تحت هر شرایطی موظف به ثبت شکایت است. راحله الیاسی با توضیح این موضوع گفت: «ما در آخرین جلساتی که با نیروی انتظامی داشتیم، دوباره این موضوع تذکر داده شد که پلیس تحت هر شرایطی باید شکایت زنان نسبت به موضوع آزار را ثبت کند. حتی اگر تصور کند که مساله مطرح‌شده از سوی شاکی واهی است و سندیتی ندارد، باز هم پلیس موظف به تشکیل پرونده است.»

الیاسی ادامه داد: «برخی تصور می‌کنند سیستم قانون‌گذاری در ایران به مساله آزار و اذیت جنسی نپرداخته است، در حالی که قانون ما مجازات‌های مرتبط با آزار را تبیین کرده است.»

این حقوقدان با تاکید بر اینکه آزار جنسی زنان ناشی از احساس قدرت است گفت: «مردی که به یک زن رهگذر متلک می‌گوید تصور می‌کند خیابان محدوده قدرت اوست و وقتی زنی در ساحت قدرت او در تردد است، می‌تواند هر کاری که دلش خواست انجام دهد. این رفتار هم از فقدان آموزش نشأت می‌گیرد.»

سراج‌زاده، جامعه‌شناس: صحبت کردن درباره آزار، ساده‌ترین راه برای کاهش آن است

حسین سراج‌زاده، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تربیت معلم تهران، معتقد است راه مبارزه با این بحران اجتماعی ‌آگاهی‌سازی است: «یک بخش این ماجرا مرتبط با قانون است که با تبیین مجازات باید آمار را کاهش دهد، اما همه چیز با قانون نیست. مردم هم باید آگاه شوند. این آگاهی نیز چندجانبه است. در وهله نخست، زنان باید بدانند سکوت راه درستی برای مقابله با این موضوع نیست. دوم اینکه همه مردم باید نسبت به این رخدادها در فضای شهری آگاه باشند و در صورت مواجهه با چنین موضوعی واکنش درست نشان دهند.»

سراج‌زاده با اشاره به اینکه پرداختن به این موضوع می‌تواند راه مناسبی برای عواقب و آسیب‌های آن در جامعه باشد گفت: «صحبت کردن درباره این آسیب، ساده‌ترین راه برای کاهش آن است. وقتی درباره این موضوع به عنوان یک بحران حرف زده شود، فردی که در محل کار، دانشگاه یا خیابان توسط همکلاسی، استاد، همکار یا رهگذری با آزار مواجه شده می‌داند که نحوه مناسب برخورد چیست. از سوی دیگر، آزارگران هم هوشیارتر می‌شوند.»

نیاز به حمایت بیشتر قانون از قربانیان آزار

کارزارهای جهانی که در زمینه مقابله با آزار در سراسر دنیا فعالیت می‌کنند بخشی از توان خود را بر آگاهی‌بخشی به جامعه متمرکز می‌کنند و بخش دیگر فعالیت‌هایشان، مطالبه‌گری از مسئولان است. فعالان این عرصه معتقدند تجربه آزار به خودی خود دردناک هست و در چنین شرایطی قانون، باید به عنوان اصلی‌ترین حامی آزاردیدگان، چه زن و چه مرد، در کنارشان باشد.

اگرچه راحله الیاسی، حقوقدان، می‌گوید پلیس موظف به ثبت پرونده است، اما در بسیاری از تجربه‌ها دیده شده که قانون مسیر چنان سختی را برای اثبات آزار لحاظ کرده که عملاً شکایت آزاردیده کار را به جایی نمی‌رساند. به همین دلیل هم وجود قوانین سلبی جدی‌تر و همچنین رویکردی که از آزاردیده حمایت کند، در بطن قانون، بیشتر حس می‌شود.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری تحلیلی اعتمادآنلاین،تاریخ انتشار:9آذر1398،کد خبر:356836،etemadonline.com