شعار سال: این روزها که تبلیغات انتخاباتی نامزدهای یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی را از سر می‌گذرانیم، روزهای خوبی است برای اینکه به سبک تبلیغات کسانی که قرار است نماینده‌های ملت ایران در مهم‌ترین نهاد قانون‌گذاری کشور باشند، دقت کنیم و ببینیم تا چه اندازه برای وزن هنری تبلیغات خود اهمیت قائلند و آیا اساسا به این وجوه فکر می‌کنند یا خیر. اینجا از این زاویه نگاهی انداختیم به تبلیغات انتخاباتی کاندیداها.

امسال را می‌توان اولین دوره‌ای از انتخابات مجلس دانست که جا افتادن فضای مجازی در بین اکثریت مردم، تبلیغات را برای نامزدها راحت‌تر کرده است. از سوی دیگر اما پخش گسترده بعضی فیلم‌ها و عکس‌ها از کمپین‌های برخی نامزدها، واکنش‌های منفی زیادی را هم برای آنان به همراه داشته است. به علاوه هنوز هم تبلیغات انتخاباتی در شکل‌های سنتی‌اش در سطح شهرها در جریان است و پوسترها، بنرها، کمپین‌های جُنگ‌مانند و کلیپ‌های ویدئویی کاندیداها نقش اثرگذارتری در رای‌آوری آن‌ها به نسبت سایر شیوه‌های جدید تبلیغاتی دارند. اما آیا سنتی و مسبوق به سابقه بودن این روش‌ها در طول چهاردهه توانسته است تغییری در وجوه هنری و رسانه‌ای و اثرگذاری آن‌ها داشته باشد؟

پوسترها و بنرها
اگر برایتان پیش آمده باشد که در حوزه تبلیغات انتخابات شوراها یا مجلس به هر دلیلی کنجکاوی کرده باشید، حتماً می‌دانید که مسیر یافتن تمپلیت‌های آماده پوسترها را باید در کجاها جست‌وجو کرد. برای این کار اساساً نیازی ندارید به هیچ مشاوره رسانه‌ای یا گرافیست حرفه‌ای و نیمه‌حرفه‌ای مراجعه کنید بلکه یک سرچ ساده در اینترنت می‌تواند فایل‌های فتوشاپ آماده پوسترها، بنرها و کارت ویزیت‌ها را در اختیارتان قرار دهد. دقیقاً به همین علت هم هست که در غالب این پوسترها شمایل عمومی مشترکی می‌بینید که به دور از نگاه حرفه‌ای یک گرافیست، عناصری چون نام، کد، عکس و پرچم ایران را با یکدیگر ترکیب کرده‌اند. اکثر آن‌ها هیچ هارمونی درستی را در رنگ‌بندی رعایت نمی‌کنند و اساساً از روان‌شناسی رنگ‌ها آگاه نیستند و در نتیجه کاندیدای مربوطه از استفاده درست از ابزار در تبلیغات کاغذی خود باز می‌ماند.
ممکن است فکر کنید که سپردن کار تبلیغات به گروه‌های مشاور رسانه‌ای که در اعضای آن تیم یک گرافیست یا یک مسوول هنری هم حضور دارد، هزینه بالایی را به یک کاندیدا تحمیل می‌کند اما واقعیت، این است که معمولی‌ترین هزینه‌های تبلیغاتی نامزدهای انتخابات مجلس، کفاف استخدام موقت چنین تیم‌هایی را می‌دهد اما چنین فرهنگ و نگاهی هنوز در میان نامزدها جا نیفتاده است. به همین علت آن‌ها چه در طراحی تبلیغات کاغذی و چه در برنامه‌ریزی برای کمپین‌هایشان در حوزه‌های انتخاباتی خود، به غیر از تقبل هزینه‌های مادی فراوان هزینه‌های فرهنگی هنگفتی را هم به هم فرهنگ عمومی و فرهنگ سیاسی جامعه تحمیل می‌کنند.
در این میان البته تبلیغات کاغذی ساده نامزدهای یکی از احزاب کارگری هم هست که سال‌های سال در تبلیغات انتخاباتی مجلس، در همان فرمت و شکل همیشگی ظاهر می‌شوند. این تبلیغات البته در طول سالیان پیوند معنایی روشنی با قشری که قرار است رأی‌دهنده به این نامزدها باشند، برقرار کرده و از این حیث حاوی نوعی تشخص است. با این حال غالب نمایندگان مجلس از جریان‌ها و طیف‌های مختلف سیاسی در تبلیغات خود نه تنها هیچ تشخصی را به مخاطب منتقل نمی‌کنند.

کمپین‌های تبلیغاتی
غالب کمپین‌ها خصوصاً در استان‌هایی غیراز تهران، یک فرمت مشترک و جاافتاده دارند؛ فرمتی که در بسیاری از برنامه‌های جُنگ شهری هم می‌توانید پیدا کنید. در این برنامه‌ها، حضور یک خواننده، یک مجری، یک طنزپرداز و احتمالاً اهدای جایزه به بهانه یک مسابقه ضروری است و نهایتاً سخنرانی یا صرفاً حضور نامزد مربوطه هم هویت انتخاباتی بودن برنامه را اندکی پررنگ‌تر می‌کند. برنامه‌ریزان این دست کمپین‌ها درکی از وجوه رسانه‌ای فعالیت‌شان ندارند و به همان میزان مشهور شناخت از فضای جامعه برای پیروز کردن کاندیدایی که به آن‌ها پول داده است، اکتفا می‌کنند.
نتیجه این اتفاق همین ویدئوهایی است که این روزها از کمپین‌های نامزدها در فضای مجازی پخش شده است. یکی از آن‌ها کاندیدای مربوطه را در جمع بزرگی از مردم حوزه انتخابی گچساران نشان می‌دهد که به جای سخنرانی و شرح سوابق و برنامه‌های آینده‌اش، درحالی ابراز احساسات به سبک خواننده‌ها و سلبریتی‌ها به مردم است. در این کلیپ از موسیقی استفاده شده که بیشتر در مراسم عروسی شنیده می‌شود. در واقع حتی اگر فرض کنیم که خود کمپین در شهر مربوطه، متناسب با شرایط بومی آنجا کمپین موفقی محسوب شود باز هم انتشار این سبک کلیپ‌ها، حتماً دون شأن یک نماینده مجلس و نهاد متبوعه اوست.
کلیپ تبلیغاتی دیگری تصویر یکی از نامزدهای هرمزگان را نشان می‌دهد و سپس با کپشن‌های پشت سر هم برنامه‌های این کمپین را اعلام می‌کند: «با حضور خوانندگان مشهور هرمزگان» تصاویر و نام این خوانندگان به همراه بخش‌هایی از اجرای آن‌ها پخش می‌شود. جنس موسیقی کلیپ هم البته هیچ نشانی از موسیقی فولکلور منطقه مربوطه ندارد و یک آهنگ پاپ اصطلاحاً شاد است که ترانه‌ای عاشقانه روی آن خوانده می‌شود. مسأله آن است که این تیپ کاندیداها نه تنها شخصاً اطلاعی از ابعاد هنری و رسانه‌ای جنس تبلیغات خود ندارند بلکه از مشورت مشاوران خبره و کاربلدی هم برخوردار نیست. یکی دیگر از نامزدهای حوزه انتخابی اصفهان نیز از ظرفیت موسیقی در شکل دیگری استفاده کرده است. یک گروه سرود که از صدای خوانندگانش مشخص است پسران نوجوان، اجرایش کرده‌اند، شعری را در وصف مناقب نامزد محترم می‌خوانند و او را به نامش مورد تقدیر و تجلیل قرار می‌دهند.

ایده‌های خلاقانه تبلیغاتی!
یکی دیگر از ویدئوها یک منقل کباب‌پزی را در کنار بنر یکی از کاندیداهای ایذه نشان می‌دهد و ضبط‌کننده ویدئو اعلام می‌کند که این کاندیدا در یک حرکت خلاقانه و بی‌سابقه، هزینه تبلیغات کاغذی‌اش را به مراسم کباب‌خوران و مهمان کردن مردم به این مراسم اختصاص داده است. این دست تبلیغات از همان حداقل‌های کمپین‌ها هم محرومند و تمام ظرفیت تبلیغاتی و عملکرد رسانه‌ای خود را به سیر کردن رهگذران خیابانی اختصاص داده‌اند. یکی دیگر از این نمونه تبلیغات، مربوط به کاندیدایی است که در یک زمین فوتبال چند ردیف سفره پهن کرده و با یک پرس غذا و نوشابه از مدعوین کمپین خود پذیرایی می‌کند. این دست تبلیغات انتخاباتی بیش از سایر روش‌ها ظرفیت آن را دارند که به ضدتبلیغ بدل و نهایتاً به ضرر کاندیدای مربوطه تمام شوند. چراکه فضای اجتماعی-سیاسی جامعه تغییر کرده و حتی کسانی که از آن مراسم بهره‌مند می‌شوند هم این دست حرکت‌ها را غالباً مذمون دانسته و به آن نامزد رأی نمی‌دهند.

راهکار
در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی، شهرداری‌ها متولی برگزاری رویدادهای اجتماعی-سیاسی هستند و در آن‌ها با دعوت از کاندیداهای داوطلب، اقدام به برگزاری مناظره‌ها و روان کردن فضای سیاسی می‌کنند. خارج کردن تبلیغات انتخاباتی از دست نامزدها و سپردن آن‌ها به شهرداری‌ها هم می‌تواند در کاهش هزینه‌ها تاثیرگذار باشد و اثر مثبت بیشتری بر فرهنگ سیاسی جامعه داشته باشد. از سوی دیگر شرکت‌های تبلیغاتی می‌توانند با یا بدون دریافت هزینه، شکل هنری‌تر و از جهت رسانه‌ای حرفه‌ای‌تری را به تبلیغات کاغذی و ویدئویی نامزدهای انتخاباتی بدهند. به هر حال روشن است که ادامه این شیوه جاری تبلیغات انتخاباتی چه از جهت هدررفت منابع مادی و چه از جهت برهم زدن فرهنگ سیاسی و سرمایه معنوی جامعه به نفع هیچکس نخواهد بود.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه صبح نو،تاریخ انتشار:29بهمن1398،کد خبر: 35931،sobhe-no.ir