پنجشنبه ۰۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 25 
ویروس کرونا هر قشری را خانه‌نشین کرده باشد، اما کودکان کار در طول این مدت شاید یک روز هم استراحت نداشته‌اند و وقتی در این روز‌های گرم پا به خیابان‌ها می‌گذارید، به عینه رشد جمعیت‌شان را حس خواهید کرد.
شعار سال: ویروس کرونا هر قشری را خانه‌نشین کرده باشد، اما کودکان کار در طول این مدت شاید یک روز هم استراحت نداشته‌اند و وقتی در این روز‌های گرم پا به خیابان‌ها می‌گذارید، به عینه رشد جمعیت‌شان را حس خواهید کرد.
کودکانی که بر اثر فقر و ناکامی دستگاه‌های مربوطه در ساماندهی و حمایت از آنها، چاره‌ای جز کار کردن ندارند و اکتفای نهاد‌های مسئول به جمع‌آوری مقطعی این کودکان، منجر به تداوم و گسترش دامنه این شاخه از آسیب‌های اجتماعی شده است.
حتماً شما هم تجربه کردید؛ تا پشت چراغ قرمز متوقف می‌شوید نگاه معصومانه کودکان قد و نیم قدی به شما دوخته می‌شود و انتظار دارند از آنها خرید کنید یا اجازه دهید شیشه ماشین‌تان را تمیز کنند. بعضاً برخورد‌های زننده‌ای هم با این کودکان صورت می‌گیرد که علاوه‌بر سختی فقر و تنگدستی، روح این کودکان که بلاشک بخشی از آینده کشورمان هستند را به شدت می‌آزارد.
از دیدگاه جامعه‌شناسی، به طور کلی یک جامعه مثل موجود زنده است. یعنی هر جامعه از ارگان‌ها و سازمان‌های مختلفی تشکیل شده که با همکاری یکدیگر حیات جامعه را رقم می‌زنند؛ بنابراین جامعه یک موجود زنده است و زمانی که اجزای آن منظم کار می‌کنند و کمتر آسیب می‌بینند، طبیعتاً سلامت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه بهتر حفظ می‌شود و مشکلات کمتر خواهد بود.
تعریف کودک کار
آقای کاشانی، فعال اجتماعی و کارشناس آسیب‌های اجتماعی در گفتگو با گزارشگر روزنامه کیهان با بیان نگاه جامعه‌شناسان به مسائل اجتماعی اظهار می‌دارد: «در بحث کودکان کار یک تعریفی وجود دارد و آن اینکه کودک کار عبارتست از کودکی که سنش در دوره کودکی (کمتر از ۱۵ سال) تعریف می‌شود و معمولاً بنابر نیاز‌های خانوادگی و یا فشار‌های اجتماعی (چه به صورت واقعی و چه تصنعی) وادار به انجام کار می‌شود. کار هم به معنای فروش خدمات یا کالا در مشاغل کاذب یا مانند آن است.»
او می‌افزاید: «معمولا گروه‌های سودجو به دنبال منافع شان این کودکان را وادار به کار می‌کنند و با گروه‌های مافیایی که در شهر‌های بزرگ تشکیل می‌دهند شبکه‌ای از این کودکان را ایجاد می‌نمایند. همچنین گاهی اوقات به دلیل کج‌کارکرد‌های سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی به خصوص نقایص رسیدگی‌هایی که از طرف بخش‌های مختلفی که مرتبط با زندگی اجتماعی مردم هستند مثل معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری‌ها، بخش‌های مرتبط با NGOها، بخش‌های مرتبط با اقشار آسیب‌پذیر و... باعث می‌شود یک جزیره‌ای به وجود بیاید که متشکل از تعدادی افراد جامعه که درگیر فقر فرهنگی و اقتصادی هستند می‌باشند و در مجموع مشکلاتی برای این افراد و به تبع آن برای جامعه به وجود می‌آید.»
این فعال اجتماعی اظهار می‌دارد: «حیات جامعه در گرو نظم و اجرای قوانین در سطح جامعه است، وقتی که نهاد‌ها و سازمان‌ها به درستی عمل نمی‌کنند، گروه‌های اجتماعی در بخش‌های مختلف دچار آسیب می‌شوند. یکی از آسیب‌هایی که در این راستا ایجاد می‌شود، آسیب‌پذیری خانواده‌ها، مهاجرت، حاشیه‌نشینی و شکل گیری شبکه کودکان کار در سطح جامعه است.»
آمار کودک کار در ایران
بررسی وضع فعالیت کودکان ۱۷-۱۰ ساله کشور در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که از حدود ۹ میلیون کودک حدود ۴۹۹ هزار کودک فعال شاغل و در جست‌وجوی کار هستند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ با افزایش ۹۶ درصدی و ۶۰۰ درصدی روبرو بوده‌اند. از میان این کودکان حدود ۴۱۰ هزار کودک شاغل و ۸۹ هزار کودک در جست‌وجوی کار بوده‌اند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ کودکان شاغل به ترتیب ۱۰/۲ و ۱۱/۵ درصد افزایش و کودکان در جست‌وجوی کار در سال ۱۳۹۴ با افزایش ۷ درصدی و در سال ۱۳۹۵ با کاهش ۱۳/۵ درصد روبرو بوده است. همچنین بررسی نرخ در جست‌وجوی کار و نرخ مشارکت اقتصادی کودکان کار ۱۷-۱۰ ساله کشور حاکی از آن است که نرخ در جست‌وجوی کار کودکان ۱۷-۱۰ ساله در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۰/۹ درصد و ۴/۱ درصد کاهش داشته است. البته این نرخ برای پسران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۱/۵ درصد و ۴/۲ درصد کاهش داشته است، این در حالی است که نرخ مذکور برای دختران به ترتیب ۱/۸ درصد افزایش و ۳/۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. نرخ مشارکت کودکان ۱۷-۱۰ ساله در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۰/۸ درصد و ۰/۲ درصد افزایش داشته است. همچنین برای پسران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۱۱/۲ درصد و ۰/۵ درصد افزایش مشاهده می‌شود. همین طور برای دختران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ معادل ۰/۴ درصد و ۰/۱ درصد افزایش داشته است.
لزوم توجه ویژه به کودکان کار در روز‌های کرونایی
خانم زهرا شریفی، کارشناس روانشناسی بالینی و فعال حوزه کودکان کار به ایسنا می‌گوید: «بستر کار این قشر آسیب پذیر، خیابان و محیط اجتماعی است و آنها با افراد مختلفی در طول شبانه‌روز در تماس هستند.»
شریفی اظهار می‌کند: «ابتلای کودکان به کرونا و نیز اهمیت خودداری از حضور در اماکن عمومی برای جلوگیری از شیوع آن، باید جدی گرفته شود. کودکان کار و خیابان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و آنها می‌توانند به عنوان ناقل، سایر اعضای خانواده را نیز مبتلا کنند و در درجه بعدی، حضور بی‌محافظ آنها در جامعه برای دیگر افراد نیز خطرآفرین است.»
او می‌افزاید: «با توجه به اینکه در شرایط عادی هم بهداشت زندگی کودکان کار خوب نیست و بیش از همه در معرض هستند، این کودکان به انبار متحرک انواع ویروس‌ها تبدیل می‌شوند و حفظ سلامت و بهداشت یک شهر با وجود افرادی که به طور دائم در حرکت هستند، فایده چندانی ندارد، مگر اینکه برنامه‌ریزی اساسی برای این افراد انجام شود.»
این مشاور کودک و مددکار دفتر تسهیل‌گری، تصریح می‌کند: «پس لازم است ستاد فرماندهی مقابله با کرونا به فکر این افراد که خود خطر بزرگی برای انتقال ویروس کرونا هستند، باشد و با تمرکز سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و متمرکز کردن امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود، یک برنامه‌ریزی صحیح و در نهایت عملکرد جامعی در این زمینه انجام دهد.»
بی نتیجه بودن اقدامات مقطعی
هر از گاهی به مناسبت‌های مختلف و یا رویداد‌های خاص، مسئولان و رسانه‌ها یاد این معضل اجتماعی می‌افتند و در رثای آن کمی مرثیه سرایی می‌کنند، اما همه می‌دانیم و می‌دانند با این روش‌ها هیچ وقت مسئله کودکان کار ریشه‌کن و رفع و رجوع نخواهد شد.
کاشانی، فعال اجتماعی در ادامه گفتگو با گزارشگر کیهان در این باره توضیح می‌دهد: «نهاد‌ها و سازمان‌های زیادی درخصوص ساماندهی کودکان کار ورود پیدا کرده‌اند. در طول سال‌های گذشته جلسات هم اندیشی زیادی هم با حضور بسیاری از ارگان‌های دولتی و غیردولتی برگزار شده، اما به دلیل تعدد سازمان‌هایی که در این زمینه ذی مدخل هستند و یک رویه واحدی همراه با قوانین کاملاً مدون وجود ندارد تا بتواند بر اساس آن، وضعیت کودکان کار را ساماندهی نماید و با ارائه خدمات اجتماعی (بخصوص مددکاری) کودکان را به خانواده‌ها برگرداند و یک کار کارشناسی اساسی صورت بگیرد، ما همچنان با خیل عظیم کودکان کار مواجه هستیم.»
کارشناس آسیب‌های اجتماعی تصریح می‌کند: «این ناهنجاری اجتماعی در سطح جامعه چهره زیبایی را نشان نمی‌دهد و این مسئله برای ما به عنوان جمهوری اسلامی باید به مراتب بیشتر از جوامع دیگر مهم باشد و اجازه سوءاستفاده به رسانه‌های خارجی که به شدت این مسائل را بزرگ‌نمایی و سیاه‌نمایی می‌کنند داده نشود.»
او ادامه می‌دهد: «یکی از مهمترین نهاد‌هایی که در این خصوص مسئولیت دارد، معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری‌های کلانشهر‌ها و شورای اسلامی شهر‌ها بخصوص تهران است که متاسفانه به هیچ وجه برنامه مدونی ندارند و همیشه تا صدای اعتراض مردم بلند نشود و عوارض سوئی به وجود نیاید هیچ اقدام و حرکتی صورت نمی‌گیرد.»
لزوم تمرکز سازمانی بر موضوع
کاشانی با تاکید بر لزوم تمرکز سازمانی بر حل آسیب‌های اجتماعی از جمله کودکان کار، می‌گوید: «ما در شرایطی به سر می‌بریم که نیاز جدی به هم اندیشی و تجمیع افکار، طرح‌ها و نظرات در یک محل متمرکز با بودجه مورد نیاز داریم. متاسفانه بودجه‌های فراوانی در این راستا در شهرداری‌ها هزینه می‌شود، اما کمترین میزان کارایی را داشته است. به نظر می‌رسد چنانچه شهرداری با وجود کمک نهاد‌های رسمی و غیر رسمی که به طور مستقیم و غیر مستقیم با مسئله کودکان کار سر و کار دارند نمی‌تواند در این زمینه اقدامات محکمی را انجام دهد، بهتر است مدیریت این مسئله به یک مرجع غیردولتی واگذار شود و لازم است شورای عالی اجتماعی کشور در این زمینه یک تصمیم جدی اتخاذ نماید.»
او می‌افزاید: «از طرف دیگر مجلس یازدهم نیز که به تازگی تشکیل شده لازم است با طرح سؤال از شهرداری و وزارت کشور از سوی کمیسیون اجتماعی به مسئله ورود کرده و نقش نظارتی خود را ایفا نماید. همچنین با توجه به شیوع ویروس کرونا و کاهش سطح درآمد خانواده‌هایی که کودک کار دارند و از جمله اقشار ضعیف و آسیب‌دیده جامعه هستند، نیاز است که یک بازنگری جدی در قوانین تامین اجتماعی، حاشیه‌نشینی، ارائه خدمات اجتماعی و... صورت بگیرد. متاسفانه توسعه ناموزونی که در سال‌های اخیر در کلان شهر‌ها (بخصوص شهر تهران) صورت گرفته باعث شده نه تنها پدیده مهاجرت و حاشیه‌نشینی کاهش یابد بلکه خانواده‌های آسیب یافته بیشتری از شهر‌های کوچک مهاجرت کردند و بخشی از کودکان این خانواده‌ها سر ریز جمعیت کودکان کار شده‌اند و بالاجبار به دام گروه‌های مافیایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، افتاده‌اند.»
این فعال مسائل اجتماعی اضافه می‌کند: «متاسفانه طرح اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی هم در این زمینه کارایی لازم را نداشت و به دلیل اینکه این طرح به صورت ضربتی اجرا شد و رسیدگی‌های منظم مبتنی بر قوانین بازدارنده صورت نگرفت، کارایی لازم را نداشت؛ لذا وقتی این کودکان را با طرح‌های مختلف از سطح خیابان‌ها جمع‌آوری کردند، بلافاصله در فاصله کوتاهی دوباره به سطح خیابان‌ها برگشتند. یکی دیگر از نهاد‌هایی که لازم است در این حوزه فعالیت جدی داشته باشند، معاونت اجتماعی و اداره کل مطالعات توسعه قضایی قوه قضائیه است. به طور خاص در دوره جدید ریاست این قوه و با توجه به رویکرد عدالت محور آن انتظار می‌رود، در زمینه سر و سامان دادن به وضعیت کودکان کار ورود پیدا کنند و در صورت نیاز قوانین بازدارنده‌ای را در قالب لایحه به مجلس پیشنهاد کنند تا با این آسیب اجتماعی که هر روز درگیرش هستیم مقابله جدی بشود.»
کاشانی در بخش پایانی سخنانش تصریح می‌کند: «هرچند بنده قبول دارم مسئولیت‌ها در این زمینه به یک نهاد خاص برنمی‌گردد، اما معتقدم شهرداری بیش از دیگران مسئولیت دارد و اتفاقاً بیشترین تقصیر و کوتاهی هم متعلق به همین ارگان است. به خصوص در دوره جدید که واقعاً آنطور که لازم است رسیدگی نمی‌شود و طرح و برنامه خاصی هم ندارند و به نوعی کار را رها کرده‌اند.»
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه کیهان، تاریخ انتشار: ۲۲ خرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۱۹۰۳۷۴، www.kayhan.ir
کودکانی که بر اثر فقر و ناکامی دستگاه‌های مربوطه در ساماندهی و حمایت از آنها، چاره‌ای جز کار کردن ندارند و اکتفای نهاد‌های مسئول به جمع‌آوری مقطعی این کودکان، منجر به تداوم و گسترش دامنه این شاخه از آسیب‌های اجتماعی شده است.
حتماً شما هم تجربه کردید؛ تا پشت چراغ قرمز متوقف می‌شوید نگاه معصومانه کودکان قد و نیم قدی به شما دوخته می‌شود و انتظار دارند از آنها خرید کنید یا اجازه دهید شیشه ماشین‌تان را تمیز کنند. بعضاً برخورد‌های زننده‌ای هم با این کودکان صورت می‌گیرد که علاوه‌بر سختی فقر و تنگدستی، روح این کودکان که بلاشک بخشی از آینده کشورمان هستند را به شدت می‌آزارد.
از دیدگاه جامعه‌شناسی، به طور کلی یک جامعه مثل موجود زنده است. یعنی هر جامعه از ارگان‌ها و سازمان‌های مختلفی تشکیل شده که با همکاری یکدیگر حیات جامعه را رقم می‌زنند؛ بنابراین جامعه یک موجود زنده است و زمانی که اجزای آن منظم کار می‌کنند و کمتر آسیب می‌بینند، طبیعتاً سلامت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه بهتر حفظ می‌شود و مشکلات کمتر خواهد بود.
تعریف کودک کار
آقای کاشانی، فعال اجتماعی و کارشناس آسیب‌های اجتماعی در گفتگو با گزارشگر روزنامه کیهان با بیان نگاه جامعه‌شناسان به مسائل اجتماعی اظهار می‌دارد: «در بحث کودکان کار یک تعریفی وجود دارد و آن اینکه کودک کار عبارتست از کودکی که سنش در دوره کودکی (کمتر از ۱۵ سال) تعریف می‌شود و معمولاً بنابر نیاز‌های خانوادگی و یا فشار‌های اجتماعی (چه به صورت واقعی و چه تصنعی) وادار به انجام کار می‌شود. کار هم به معنای فروش خدمات یا کالا در مشاغل کاذب یا مانند آن است.»
او می‌افزاید: «معمولا گروه‌های سودجو به دنبال منافع شان این کودکان را وادار به کار می‌کنند و با گروه‌های مافیایی که در شهر‌های بزرگ تشکیل می‌دهند شبکه‌ای از این کودکان را ایجاد می‌نمایند. همچنین گاهی اوقات به دلیل کج‌کارکرد‌های سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی به خصوص نقایص رسیدگی‌هایی که از طرف بخش‌های مختلفی که مرتبط با زندگی اجتماعی مردم هستند مثل معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری‌ها، بخش‌های مرتبط با NGOها، بخش‌های مرتبط با اقشار آسیب‌پذیر و... باعث می‌شود یک جزیره‌ای به وجود بیاید که متشکل از تعدادی افراد جامعه که درگیر فقر فرهنگی و اقتصادی هستند می‌باشند و در مجموع مشکلاتی برای این افراد و به تبع آن برای جامعه به وجود می‌آید.»
این فعال اجتماعی اظهار می‌دارد: «حیات جامعه در گرو نظم و اجرای قوانین در سطح جامعه است، وقتی که نهاد‌ها و سازمان‌ها به درستی عمل نمی‌کنند، گروه‌های اجتماعی در بخش‌های مختلف دچار آسیب می‌شوند. یکی از آسیب‌هایی که در این راستا ایجاد می‌شود، آسیب‌پذیری خانواده‌ها، مهاجرت، حاشیه‌نشینی و شکل گیری شبکه کودکان کار در سطح جامعه است.»
آمار کودک کار در ایران
بررسی وضع فعالیت کودکان ۱۷-۱۰ ساله کشور در سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که از حدود ۹ میلیون کودک حدود ۴۹۹ هزار کودک فعال شاغل و در جست‌وجوی کار هستند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ با افزایش ۹۶ درصدی و ۶۰۰ درصدی روبرو بوده‌اند. از میان این کودکان حدود ۴۱۰ هزار کودک شاغل و ۸۹ هزار کودک در جست‌وجوی کار بوده‌اند که نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ کودکان شاغل به ترتیب ۱۰/۲ و ۱۱/۵ درصد افزایش و کودکان در جست‌وجوی کار در سال ۱۳۹۴ با افزایش ۷ درصدی و در سال ۱۳۹۵ با کاهش ۱۳/۵ درصد روبرو بوده است. همچنین بررسی نرخ در جست‌وجوی کار و نرخ مشارکت اقتصادی کودکان کار ۱۷-۱۰ ساله کشور حاکی از آن است که نرخ در جست‌وجوی کار کودکان ۱۷-۱۰ ساله در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۰/۹ درصد و ۴/۱ درصد کاهش داشته است. البته این نرخ برای پسران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۱/۵ درصد و ۴/۲ درصد کاهش داشته است، این در حالی است که نرخ مذکور برای دختران به ترتیب ۱/۸ درصد افزایش و ۳/۵ درصد کاهش نشان می‌دهد. نرخ مشارکت کودکان ۱۷-۱۰ ساله در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۰/۸ درصد و ۰/۲ درصد افزایش داشته است. همچنین برای پسران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ به ترتیب ۱۱/۲ درصد و ۰/۵ درصد افزایش مشاهده می‌شود. همین طور برای دختران در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ معادل ۰/۴ درصد و ۰/۱ درصد افزایش داشته است.
لزوم توجه ویژه به کودکان کار در روز‌های کرونایی
خانم زهرا شریفی، کارشناس روانشناسی بالینی و فعال حوزه کودکان کار به ایسنا می‌گوید: «بستر کار این قشر آسیب پذیر، خیابان و محیط اجتماعی است و آنها با افراد مختلفی در طول شبانه‌روز در تماس هستند.»
شریفی اظهار می‌کند: «ابتلای کودکان به کرونا و نیز اهمیت خودداری از حضور در اماکن عمومی برای جلوگیری از شیوع آن، باید جدی گرفته شود. کودکان کار و خیابان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و آنها می‌توانند به عنوان ناقل، سایر اعضای خانواده را نیز مبتلا کنند و در درجه بعدی، حضور بی‌محافظ آنها در جامعه برای دیگر افراد نیز خطرآفرین است.»
او می‌افزاید: «با توجه به اینکه در شرایط عادی هم بهداشت زندگی کودکان کار خوب نیست و بیش از همه در معرض هستند، این کودکان به انبار متحرک انواع ویروس‌ها تبدیل می‌شوند و حفظ سلامت و بهداشت یک شهر با وجود افرادی که به طور دائم در حرکت هستند، فایده چندانی ندارد، مگر اینکه برنامه‌ریزی اساسی برای این افراد انجام شود.»
این مشاور کودک و مددکار دفتر تسهیل‌گری، تصریح می‌کند: «پس لازم است ستاد فرماندهی مقابله با کرونا به فکر این افراد که خود خطر بزرگی برای انتقال ویروس کرونا هستند، باشد و با تمرکز سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها و متمرکز کردن امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری خود، یک برنامه‌ریزی صحیح و در نهایت عملکرد جامعی در این زمینه انجام دهد.»
بی نتیجه بودن اقدامات مقطعی
هر از گاهی به مناسبت‌های مختلف و یا رویداد‌های خاص، مسئولان و رسانه‌ها یاد این معضل اجتماعی می‌افتند و در رثای آن کمی مرثیه سرایی می‌کنند، اما همه می‌دانیم و می‌دانند با این روش‌ها هیچ وقت مسئله کودکان کار ریشه‌کن و رفع و رجوع نخواهد شد.
کاشانی، فعال اجتماعی در ادامه گفتگو با گزارشگر کیهان در این باره توضیح می‌دهد: «نهاد‌ها و سازمان‌های زیادی درخصوص ساماندهی کودکان کار ورود پیدا کرده‌اند. در طول سال‌های گذشته جلسات هم اندیشی زیادی هم با حضور بسیاری از ارگان‌های دولتی و غیردولتی برگزار شده، اما به دلیل تعدد سازمان‌هایی که در این زمینه ذی مدخل هستند و یک رویه واحدی همراه با قوانین کاملاً مدون وجود ندارد تا بتواند بر اساس آن، وضعیت کودکان کار را ساماندهی نماید و با ارائه خدمات اجتماعی (بخصوص مددکاری) کودکان را به خانواده‌ها برگرداند و یک کار کارشناسی اساسی صورت بگیرد، ما همچنان با خیل عظیم کودکان کار مواجه هستیم.»
کارشناس آسیب‌های اجتماعی تصریح می‌کند: «این ناهنجاری اجتماعی در سطح جامعه چهره زیبایی را نشان نمی‌دهد و این مسئله برای ما به عنوان جمهوری اسلامی باید به مراتب بیشتر از جوامع دیگر مهم باشد و اجازه سوءاستفاده به رسانه‌های خارجی که به شدت این مسائل را بزرگ‌نمایی و سیاه‌نمایی می‌کنند داده نشود.»
او ادامه می‌دهد: «یکی از مهمترین نهاد‌هایی که در این خصوص مسئولیت دارد، معاونت فرهنگی اجتماعی شهرداری‌های کلانشهر‌ها و شورای اسلامی شهر‌ها بخصوص تهران است که متاسفانه به هیچ وجه برنامه مدونی ندارند و همیشه تا صدای اعتراض مردم بلند نشود و عوارض سوئی به وجود نیاید هیچ اقدام و حرکتی صورت نمی‌گیرد.»
لزوم تمرکز سازمانی بر موضوع
کاشانی با تاکید بر لزوم تمرکز سازمانی بر حل آسیب‌های اجتماعی از جمله کودکان کار، می‌گوید: «ما در شرایطی به سر می‌بریم که نیاز جدی به هم اندیشی و تجمیع افکار، طرح‌ها و نظرات در یک محل متمرکز با بودجه مورد نیاز داریم. متاسفانه بودجه‌های فراوانی در این راستا در شهرداری‌ها هزینه می‌شود، اما کمترین میزان کارایی را داشته است. به نظر می‌رسد چنانچه شهرداری با وجود کمک نهاد‌های رسمی و غیر رسمی که به طور مستقیم و غیر مستقیم با مسئله کودکان کار سر و کار دارند نمی‌تواند در این زمینه اقدامات محکمی را انجام دهد، بهتر است مدیریت این مسئله به یک مرجع غیردولتی واگذار شود و لازم است شورای عالی اجتماعی کشور در این زمینه یک تصمیم جدی اتخاذ نماید.»
او می‌افزاید: «از طرف دیگر مجلس یازدهم نیز که به تازگی تشکیل شده لازم است با طرح سؤال از شهرداری و وزارت کشور از سوی کمیسیون اجتماعی به مسئله ورود کرده و نقش نظارتی خود را ایفا نماید. همچنین با توجه به شیوع ویروس کرونا و کاهش سطح درآمد خانواده‌هایی که کودک کار دارند و از جمله اقشار ضعیف و آسیب‌دیده جامعه هستند، نیاز است که یک بازنگری جدی در قوانین تامین اجتماعی، حاشیه‌نشینی، ارائه خدمات اجتماعی و... صورت بگیرد. متاسفانه توسعه ناموزونی که در سال‌های اخیر در کلان شهر‌ها (بخصوص شهر تهران) صورت گرفته باعث شده نه تنها پدیده مهاجرت و حاشیه‌نشینی کاهش یابد بلکه خانواده‌های آسیب یافته بیشتری از شهر‌های کوچک مهاجرت کردند و بخشی از کودکان این خانواده‌ها سر ریز جمعیت کودکان کار شده‌اند و بالاجبار به دام گروه‌های مافیایی که در این زمینه فعالیت می‌کنند، افتاده‌اند.»
این فعال مسائل اجتماعی اضافه می‌کند: «متاسفانه طرح اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی هم در این زمینه کارایی لازم را نداشت و به دلیل اینکه این طرح به صورت ضربتی اجرا شد و رسیدگی‌های منظم مبتنی بر قوانین بازدارنده صورت نگرفت، کارایی لازم را نداشت؛ لذا وقتی این کودکان را با طرح‌های مختلف از سطح خیابان‌ها جمع‌آوری کردند، بلافاصله در فاصله کوتاهی دوباره به سطح خیابان‌ها برگشتند. یکی دیگر از نهاد‌هایی که لازم است در این حوزه فعالیت جدی داشته باشند، معاونت اجتماعی و اداره کل مطالعات توسعه قضایی قوه قضائیه است. به طور خاص در دوره جدید ریاست این قوه و با توجه به رویکرد عدالت محور آن انتظار می‌رود، در زمینه سر و سامان دادن به وضعیت کودکان کار ورود پیدا کنند و در صورت نیاز قوانین بازدارنده‌ای را در قالب لایحه به مجلس پیشنهاد کنند تا با این آسیب اجتماعی که هر روز درگیرش هستیم مقابله جدی بشود.»
کاشانی در بخش پایانی سخنانش تصریح می‌کند: «هرچند بنده قبول دارم مسئولیت‌ها در این زمینه به یک نهاد خاص برنمی‌گردد، اما معتقدم شهرداری بیش از دیگران مسئولیت دارد و اتفاقاً بیشترین تقصیر و کوتاهی هم متعلق به همین ارگان است. به خصوص در دوره جدید که واقعاً آنطور که لازم است رسیدگی نمی‌شود و طرح و برنامه خاصی هم ندارند و به نوعی کار را رها کرده‌اند.»
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه کیهان، تاریخ انتشار: ۲۲ خرداد ۱۳۹۹، کدخبر: ۱۹۰۳۷۴، www.kayhan.ir
برگزیده ها