شعار سال: چند روز پیش مهدی میراشرفی معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران در مصاحبه‌ای از صدرنشینی بنزین در فهرست کالاهای صادراتی غیرنفتی کشور خبر داد، خبری مسرت بخش که در سایه طرح سهمیه بندی بنزین و محدودیت رفت و آمد ناشی از کرونا در کشور حاصل شده است.

گرچه ایران برای نخستین بار به جمع کشورهای صادرکننده بنزین پیوسته و طبق گزارش موسسه مشاور نفت و گاز FGE، در ۱۳ ماه گذشته حدود ۱,۷۵  میلیارد دلار درآمد ارزی برای کشور به ارمغان آورده است اما ۲ نکته تداوم این موضوع را تهدید می‌کند که در ذیل این گزارش به بررسی ابعاد آن می‌پردازیم. 

رشد مصرف داخلی تهدید کننده صادرات بنزین

رشد لجام گسیخته مصرف داخلی بنزین و قرارگیری کشور در موقعیت واردات این کالای استراتژیک در شرایط تحریم، مسئولان امر را در آبان سال گذشته به اجرا و اعمال سهمیه بندی بنزین سوق داد، هر چند در این بین مخالفان دست نشانده با تلاش برای همراه ساختن مردم با خود در فکر ایجاد اغتشاش بودند اما نتیجه تصمیم سران قوا باعث شد مازاد مصرف بنزین در ماه‌های نخست اجرای طرح فوق به‌طور میانگین به حدود ۲۰ میلیون لیتر در روز برسد.

هنوز یک ماه از اجرای طرح سهمیه بندی بنزین نگذشته بود که مسئولان شرکت ملی پخش و پالایش فرآورده‌های نفتی از کاهش مصرف روزانه بنزین به حدود ۷۹ میلیون لیتر در نیمه آذر خبر دادند این مدیریت مصرف در حالی اتفاق افتاد که مصرف روزانه بنزین کشور در آبان ماه حدود ۹۸ میلیون لیتر و تولید روزانه بنزین ۱۱۵ میلیون لیتر (۷۰۰ هزار بشکه) عنوان شده بود.

طبق گفته مسئولان با گذشت ۲ ماه از اجرای سهیمه بندی بنزین (در زمان ۱۰ آذر تا ۱۰ دی) مصرف داخلی بنزین نسبت به ماه قبل، روزانه ۱۲۰ هزار بشکه و نسبت به همین بازه زمانی در سال ۹۷، ۷۰ هزار بشکه کاهش یافت.

در زمستان سال گذشته وقتی محدودیت‌های تردد ناشی از شیوع ویروس کرونا به طرح سهمیه بندی بنزین پیوست، میزان مصرف داخلی کاهش بیشتری یافت به طوری‌که مصرف بنزین کشور در اسفند ۹۸ به حدود ۶۸  میلیون لیتر در روز کاهش یافت. در فروردین ۹۹ نیز با کاهش مصرف بنزین به ۴۴ میلیون لیتر در روز رکورد کاهش مصرف زده شد.

طبق گفته کارشناسان محدودیت‌های کرونایی در کنار طرح سهمیه بندی بنزین باعث کاهش ۵۰ میلیون لیتری مصرف روزانه بنزین در کشور شد و میزان مصرف در بازه زمانی فروردین-اردیبهشت ۹۹ به ۳۱۰ هزار بشکه در روز رسید.

مازاد مصرف داخلی بنزین باعث شد که ایران برای نخستین بار در فهرست کشورهای صادرکننده بنزین قرار بگیرد. آنچه در این زمینه حائز اهمیت است تداوم مدیریت مصرف داخلی و ایجاد تناسبی بین میزان تولید و میزان مازاد مصرف برای صادرات است، تا ایران همچنان با حداکثر ظرفیت به صادرات بنزین ادامه دهد.

موسسه مشاور نفت و گاز FGE، در گزارشی شروع صادرات نفت ایران را آگوست ۲۰۱۹ اعلام کرد و میزان صادرات این کالای استراتژیک را تا آگوست ۲۰۲۰(۱۰ مرداد تا ۹ شهریور ۹۹) به طور میانگین ۱۱۰ هزار بشکه در روز بیان کرده است.

این موسسه از سوی دیگر پیش بینی کرده است که صادرات بنزین ایران تا انتهای سال در سایه رشد روزانه تقاضای داخلی به ۵۲۰ هزار بشکه در روز به کمتر از ۱۵۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت.

بازار تقاضا برای سوخت در دنیا رو به افول است

موسسه مشاور نفت و گاز FGE، در گزارش خود عراق، پاکستان و افغانستان را مقصد دو سوم بنزین صادراتی ایران می‌داند و در حالی میزان درآمد ایران از صادرات بنزین در ۱۳ ماه گذشته را حدود ۱,۷۵ میلیارد دلار تخمین زده و اعلام کرده است که صادرات بنزین ایران از مارس ۲۰۲۰ (۱۰ اسفند ۹۸ تا ۱۱ فروردین ۹۹) جهش کرده و در ژوئن ۲۰۲۰ (۱۱ خرداد تا ۹ تیر ۹۹) به رکورد ۲۶۵ هزار بشکه‌ای در روز رسیده است که بازار فرآورده‌های نفتی در دنیا با مازاد عرضه روبه روست و کاهش شدید تقاضای سوخت، قیمت بنزین را با افت شایان توجهی مواجه کرده است.

بنابراین شرایط می‌طلبد تا نقشه راه صادرات بنزین دقیق‌تر و پایدارتر طراحی شود تا کشور مقصد صادراتی بنزین تولیدی خود را از دست ندهد.