شعار سال: در فضای انتخاباتی پر شور و در روزگاری که کرونا گوشه‌نشینمان نکرده بود، اوج قدرتنمایی یک کاندیدای انتخاباتی برگزاری تجمع در سالن ۱۲ هزار نفری آزادی بود. آن جا البته جای شور انتخاباتی بود و شعار و شعر و سروری احساس و حکمرانی رمانتیسم. حالا اما انقلاب جهانی تکنولوژی امکان شکل‌گیری تجمعی به مراتب بزرگ‌تر از آن‌چه هر بار در استادیوم آزادی شاهد بودیم را در یک نیمه شب تا پاسی از بامداد فراهم کرده است. شرکت کنندگان این تجمع احتمالاً درازکشیده بر روی تخت اتاقشان پا به این فضای مجازی گذاشته بودند و البته خبر از شور و رمانتیسم هم در میان نبود و تجمعی بود برای کمک به خردمحوری و بحث راجع به انتخابات و ضد انتخابات و البته همه حضار حامیان کاندیدای این تجمع نبودند و مخالفین داخل نشین و خارج نشین او نیز از حاضرین بودند و از قضا کاندیدای این تجمع نیز خود تحریم کننده انتخابات بود، کسی که از جایگاه یک اصلاح‌طلبِ منتقد اصلاح‌طلبان، رادیکال‌ترین حرف‌ها را در ضدیت با سیاست‌های حاکم به زبان می‌آورد و در عین حال از برهه‌ای از تاریخ انقلاب دفاع می‌کرد که منتقدان بسیاری دارد.

فائزه، کسی که سی هزار نفر برای شش ساعت به او گوش می‌دهند

فائزه هاشمی رفسنجانی موبایل ندارد، از سیاسیون تا رسانه‌ها، هرکس با او کار داشت لاجرم باید به شماره تلفن منزلش تماس می‌گرفت و اگر خانه نبود که بسیار پیش می‌آمد، باید برای او پیغام می‌گذاشت. او که در انتخابات مجلس پنج درخشیده بود و رأی اول تهران را آورده بود، از بعد از مجلس ششم با اصلاح‌طلبان و با سیاست قهر کرده بود چرا که معتقد بود اصلاح‌طلبان و سیاسیون در حق پدرش ناروایی کرده‌اند. او بعد از سال ۸۸ اما حضور مداوم و پر جنجالی در سیاست ایران داشت و کارش به زندان هم کشید. رسانه نیز از اصلی‌ترین ابزار‌های سیاست‌ورزی او بود، اما با شبه رسانه‌هایی که ابزار دنیای نوین هستند میانه‌ای نداشت. نه در فیسبوک حاضر بود و نه در توییتر و اینستاگرام و حتی پیام‌رسان‌هایی مثل واتس اپ. با این حال اما سه‌شنبه شب گذشته مقاومتش شکست و موبایل در دست گرفت و در بستر تازه تأسیس کلاب هاوس حضور پیدا کرد، حضوری که توانست با آن چنان رکورد شکنی کند که شاید بتوان آن را در گینس ثبت کرد!

فائزه هاشمی رفسنجانی در حالی با مخاطبانش صحبت می‌کرد که با ابتکار متولیان برنامه، این گفتگو همزمان از سه اتاق مجازی هشت هزار نفری و نیز از توییتر و لایو اینستاگرام و لایو یوتیوب برای حدود ۳۰ هزار نفر پخش می‌شد. او طی نزدیک به شش ساعت به حدود ۶۰۰ سؤال پاسخ داد و از تندی نبض سیاست در فضای انتخاباتی استفاده کرد و نظر در رابطه با عدم مشارکت در انتخابات را محکم‌تر از هر زمانی با مخاطبانش در میان گذاشت.

فائزه و عدم شرکت در انتخابات

برخی حامیان فائزه هاشمی از چند ماه پیش کمیپینی با نام خانم رئیس‌جمهور به راه انداختند. هدف این کمپین ثبت‌نام نمادین فائزه در انتخابات ۱۴۰۰ در راستای حمایت از حق زنان برای ریاست‌جمهوری بود. فائزه هاشمی رفسنجانی نیز در گفت‌وگویی با روزنامه مستقل اعلام کرد برای همین هدف وارد انتخابات خواهد شد. یکی از فراز‌های سخنان فائزه هاشمی در کلاب هاوس اما رد کردن تصمیم سابقش بود. او گفت مخالف شرکت در انتخابات است. فائزه هاشمی ادامه داد: «تا دیدم بحث کاندیداتوری من شور انتخاباتی ایجاد کرده است عذاب وجدان گرفتم چرا که مخالف هدف من بود که مخالف شرکت در انتخاباتم و پشیمان شدم.»

بسیاری از اصلاح‌طلبان حاضر در این بحث، از او در رابطه با علت عدم شرکتش در انتخابات پرسیدند و نظر او را رد کردند، اما فائزه هاشمی دلیل این تصمیمش را نه شورای نگهبان که عملکرد اصلاح‌طلبان دانست. او گفت امید دارد با تغییر نسل وضعیت شورای نگهبان نیز تغییر کند هرچند به سن ما قد نمی‌دهد، اما در انتخابات شرکت نمی‌کند چرا که وضعیت مانند دوران آقای روحانی می‌شود و کاری نمی‌توان کرد. فائزه هاشمی رأی ندادن را مترادف شرکت نکردن در انتخاب‌های غلط دانست.

او از وضعیت احزاب اصلاح‌طلب به شدت گلایه کرد و عنوان کرد مناسبات در درون این احزاب دموکراتیک نیست. فائزه گفت یک سال و نیم است که به حزب کارگزاران نرفته و برای حضور در شورای مرکزی این حزب هم کاندیدا نشده است و خود کارگزارانی‌ها نام او را برای حضور در شورای مرکزی نوشته‌اند!

او اگرچه سید محمد خاتمی را رهبری مناسب برای جریان اصلاحات دانست، اما گفت امور به شکل مطلوب او نیز پیش نمی‌رود و تغییر رهبری اصلاحات را نیز امری الزاماً منفی ندانست.

وقتی از او در رابطه با احتمال کاندیداتوری برادر بزرگش، محسن هاشمی رفسنجانی پرسیدند او را مدیری توانمند دانست و گفت فکر می‌کند محسن از پسش بر می‌آید، اما به او رأی نخواهد داد.

فائزه؛ حامی پدر، روبروی برادر

اختلاف اخیر فائزه هاشمی رفسنجانی با برادرش در سطح رسانه‌ای بسیار مطرح شد، نامه‌نگاری‌هایی صورت گرفت و ابتدا محسن و سپس یاسر، برادر کوچک‌تر او طی نامه‌هایی از خواهرشان خواستند تا به زعم آن‌ها تندروی نکند. فائزه اما از روحیه محسن گفت و گفت او می‌خواهد ما را کنترل کند.

اختلاف بین برادر و خواهر عیان است، اما وضعیت فائزه با پدر کاملاً متفاوت است. او البته اختلاف نگاه با پدر را نیز رد نکرد و گفت اگر آیت‌الله هاشمی در قید حیات بود احتمالاً برخلاف او در انتخابات شرکت می‌کرد.

او همچنین نقل قولی از مرحوم هاشمی خطاب به خودش نقل کرد. آیت‌الله هاشمی از دخترش پرسیده بود چرا هرجا که تو هستی جنجال هم هست؟

او از حمایت‌های پدرش از خود نیز گفت و در ادامه از عملکرد پدر در بازه‌های مختلف عمر سیاسی‌اش دفاع کرد، مانند همیشه. فائزه اگرچه به روندی که پس از انقلاب طی شده است انتقاد جدی دارد و همواره رادیکال‌ترین سخنان را به زبان می‌آورد، اما این مسیر برای او یک استثناء دارد و آن استثناء پدرش است.

او وضعیت فعلی اصلاح‌طلبان را نیز ناشی از خلاء پدرش دانست.

فائزه، هم مخالف و هم حامی تحریم

دعوایی که در سطح عمومی بین فائزه هاشمی و برادرانش شکل گرفت مربوط بود به یکی از اظهارات فائزه هاشمی در مصاحبه‌ای که با انصاف‌نیوز داشت. فائزه در این مصاحبه از رأی نیاوردن دونالد ترامپ ابراز ناراحتی کرد و صراحتاً عنوان کرد دوست داشته تا ترامپ مجدداً رئیس‌جمهور آمریکا شود و فشار‌ها بر ایران ادامه پیدا کند، بلکه سیاست‌گذاران نظام مجبور به تغییر سیاست خارجی خود شوند.

این اظهار نظر محور برخی از سؤالاتی بود که از فائزه هاشمی پرسیده شد. او از نظرش دفاع کرد و البته عنوان کرد مخالف تحریم است اما عامل اصلی تحریم را سیاست‌های غلط و تهاجمی در عرصه سیاست خارجی عنوان کرد. از او در رابطه با تحریم‌های دارویی پرسیدند و پاسخ او جنجالی بود. فائزه هاشمی وجود تحریم‌های دارویی را رد کرد و گفت مشکل از نپیوستن ایران به FATF است و ما به جای اینکه پول به دارو بدهیم، پول به سلاح می‌دهیم.

فائزه هاشمی گفت بنا نبود برای رابطه نداشتن با آمریکا به آغوش روسیه و چین بیفتیم و هرچه آن‌ها گفتند انجام دهیم.

فائزه، انقلابی علیه انقلاب

فائزه هاشمی رفسنجانی خود را از این منظر انقلابی دانست که هنوز به آرمان‌های اصلی انقلاب، مثل آزادی بیان معتقد است هرچند اعلام کرد اگر به سال ۵۷ بازگردد دیگر انقلاب نمی‌کند.

او سپس عنوان کرد که هنوز به براندازی نرسیده است چرا که گمان می‌کند بعد از براندازی و انقلاب همیشه شرایط  بدتر می‌شود.

فائزه، اما با براندازان عنادی ندارد. او معتقد است که باید برای آن‌ها نیز حقوقی قائل شد، همان‌گونه که معتقد است باید برای بهاییان حقوق شهروندی در نظر گرفت. او از مسیح علی‌نژاد، چهره سرشناس براندازان نیز تعریف کرد و دلیلش جریانی بود که برای آزادی پوشش زنان در داخل ایران ایجاد کرد.

او خود را فمنیست دانست و اگرچه عنوان کرد مسلمان است و معتقد به حجاب، ولی با حجاب اجباری مخالف است و معتقد به برابری حقوق زن و مرد است.

او رسانه‌های برانداز خارج کشور را نیز حرفه‌ای دانست، حرفه‌ای‌تر و دقیق‌تر از صدا و سیما و عنوان کرد هرگاه به خبری در صدا و سیما شک می‌کند آن را با شبکه‌های خارجی چک می‌کند.

فائزه و پیشنهاد احمدی‌نژاد

یکی از منازعات اصلی سال ۸۸، منازعه بین محمود احمدی‌نژاد با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و فرزندانش بود. هاشمی رفسنجانی رقیب اصلی احمدی‌نژاد در سال ۸۴ هم بود و بسیاری اساساً اعتقاد دارند احمدی‌نژاد در ضدیت با هاشمی رفسنجانی بود که توانست به مقام ریاست‌جمهوری برسد. با این تفاسیر خبری که فائزه هاشمی از پیشنهاد احمدی‌نژاد به خودش داد فوق‌العاده عجیب بود. او خود نیز این پیشنهاد را عجیب خواند.

فائزه هاشمی خبر داد احمدی‌نژاد به او پیشنهاد داده اگر در انتخابات ۱۴۰۰ به مقام ریاست‌جمهوری رسید، او به عنوان معاون اول در کابینه‌اش حضور داشته باشد و فائزه این پیشنهاد را رد کرده است چرا که احمدی‌نژاد را قابل قبول نمی‌داند و هنوز نتوانسته وقایع سال ۸۸ را فراموش کند. او معتقد است احمدی‌نژاد عوض نشده است.

احمدی‌نژاد چند ساعت بعد از پایان این گفت و شنود، این ادعای فائزه هاشمی را کذب دانست. حالا به نظر می‌رسد تنها افکار عمومی است که باید یکی از این دو ادعا را قبول کند.

فائزه، صدایی که خاموش نمی‌شود

بسیاری از اصلاح‌طلبان تاب تحمل رادیکالیسم او را ندارند و نیز با حضور او در حلقه خودشان نمی‌توانند گفتار او را به خارج نسبت دهند و آن را نفی کنند، اکثر براندازان دوست ندارند کسی جامعه هدف آن‌ها را نمایندگی کند که برانداز نیست و تکلیف اصولگرایان با فائزه هاشمی رفسنجانی نیز روشن است.

در گفت‌وگویی که پیش گوش حدود سی هزار نفر انجام شد، هم اصلاح‌طلبانِ موافق فائزه حضور داشتند و هم مخالفانش، هم براندازانی حضور داشتند که با او هم‌دل‌اند و هم براندازانی که با او نیز مخالف‌اند و مخالفان اصولگرای نیز حاضر بودند.

شاید به جرئت بتوان گفت فائزه هاشمی جز معدود شخصیت‌های ایران است که می‌تواند چنین کثرتی را ایجاد کند. زبان او اگرچه تند و بی‌پروا است و مخالفان جدی بسیاری دارد، اما نمی‌توان این واقعیت را رد کرد که موافقان او نیز کم‌تعداد نیستند.

چه موافق او باشیم چه مخالف او، چه از آن‌چه می‌گوید خوشمان بیاید چه از اساس چشم دیدن و گوش شنیدن او را نداشته باشیم نمی‌توانیم منکر شویم که نظرات او برابر است با نظرات کسری از جامعه ایران و حالا تکنولوژی و رسانه‌های جدید این امکان را فراهم کرده تا این نظرات از زبان چهره‌ای بی‌پروا از اعضای خانواده یکی از متنفذ‌ترین شخصیت‌های انقلاب اسلامی در سطح گسترده توزیع شود.

گمانه‌ها در واکنش به سخنان فائزه از سوی نهاد‌های تصمیم‌گیر هم فراوان بود. برخی احتمال فیلترینگ کامل کلاب هاوس و حتی برخورد قهری و امنیتی با او را نیز مطرح کردند. با این حال اما آن‌چه که اهمیت دارد، دو قطبی عمیقی است که در دل جامعه، در دل ساختار سیاسی و حتی در دل جریان اصلاحات به وجود آمده است. این دو قطبی می‌تواند سازنده باشد و نیز می‌تواند خطرناک باشد و این بستگی به نوع مواجه همه با آن دارد، از حاکمیت تا ملت.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت دیدار، تاریخ انتشار: ۲۶ فروردین ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۶۵۰۹، www.didarnews.ir.