شعار سال:متأسفانه با وجود نشانهها و پیامدهای هولناک تخریب جنگلها، این روند ویرانگر همچنان ادامه دارد و در وضع فقر بهرهبرداران محلی و گسترش روحیه سوداگرانه، آتشی که به جان جنگلها افتاده، وسعت و شدت بیشتری پیدا کرده است. آمارها نشان میدهد در سالهای گذشته و برای دهههای متمادی، سالانه دهها هزار هکتار از جنگلهای بلوط زاگرس از بین رفته است. این روزها جنگلهای زاگرس بهعنوان بخشی از سامانه تنفسی فلات ایران زمین، به خاطر سودجویی برخی افراد قلع و قمع میشود و تداوم این روند در آیندهای نه چندان دور میتواند مرگ بیصدای زاگرس و پایان حیات را در این ذخیرهگاه ژنتیکی رقم بزند. همچنین هر سال با شروع فصل گرما آتشسوزی در جنگلهای زاگرس شروع میشود و گزارشهای زیادی از حجم خسارتهای جبرانناپذیر آن منتشر میشود؛ بهطوریکه طبق آمار موجود، تاکنون حدود یکمیلیون و ۵۰۰هزار هکتار از درختان زاگرس خشک شده است.
تازیانه آتش بر پیکر خشک مراتع
سالی که گذشت، آتشسوزیهای متعددی دامنگیر مراتع و جنگلهای کشور شد و خسارت زیادی را به حوزه محیطزیست تحمیل کرد. به گزارش اغلب مسئولان مقابله با حوادث در استانهای درگیر با آتشسوزی، عامل انسانی بالاترین درصد علت بروز این وقایع را به خود اختصاص داده است. با توجه به اینکه بیشترین مناطق مستعد آتشسوزی به مراتع و جنگلها در مناطق کوهستانی با پوشش گیاهی بالا بازمیگردد، مسئولان توصیه کردهاند با ارائه آموزشها و دادن هشدارهای پیشگیرانه و آگاهیبخشی به مردم در راستای کاهش این حوادث اقدام شود.
چشم طمع غارتگران به جنگلهای زاگرس
این روزها جنگلهای زاگرس به خاطر سودجویی برخی افراد قلع و قمع میشود و تداوم این روند در آیندهای نهچندان دور میتواند مرگ بیصدای زاگرس و پایان حیات را در این ذخیرهگاه ژنتیکی رقم بزند. کرونا نیز باعث شد بیشتر مردم در خانه بمانند و در این میان غارتگران منابع طبیعی با سوءاستفاده از سکوت حاکم بر دشتها و جنگلها به جان درختان جنگلی زاگرس افتادهاند. با شیوع کرونا، بیشتر افراد چشم بر زیباییهای فصل بهار بستند و کمتر از سالهای قبل به دل طبیعت رفتند. آنها سلامتی خود را بر بهرهگیری از چشماندازهای زیبای بهاری ترجیح دادند و البته محیطزیست هم از دست نابودگرانش در امان ماند؛ اما عدهای منفعتطلب و دشمن طبیعت از این وضعیت سوءاستفاده کردند و در خلوت این روزهای پردغدغه و خطرناک، تیشه نادانی و زهرآلود خود را بر ریشه درختان جنگلی زدند و این منابع ارزشمند، طبیعی و خدادادی را غارت کردند تا سودی عاید خود کنند؛ غافل از اینکه ضربه آنان به حیات بشری مهلک است.
با متخلفان عرصههای منابع طبیعی برخورد جدی میشود
در همین ارتباط رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مهاباد گفت: در روزهای اوج بحران بیماری کرونا و ایام تعطیلات نوروز با برنامهریزی و هماهنگیهای صورتگرفته و رعایت توصیههای بهداشتی، از تمام ظرفیتها و امکانات موجود برای مقابله با متخلفان عرصههای منابع طبیعی استفاده شد.
مجید پاتو افزود: از ابتدای شیوع ویروس کرونا در شهرستان مهاباد، بیش از ۱۰۰مورد گشتزنی در عرصههای ملی توسط نیروهای این اداره انجام شده است. همچنین با همکاری نیروی انتظامی بیش از ۳۵کامیون و ماشین باری حامل مقطوعات چوبی به منظور کشف محموله قاچاق مورد پایش و بازرسی قرار گرفته است.
وی تأکید کرد: اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان مهاباد در راستای انجام رسالت سازمانی خود که حفاظت و صیانت از منابع طبیعی و انفال است، با انجام اقدامات پیشگیرانه و برقراری کشیکهای حفاظتی و گشتزنی در عرصههای ملی در ایامی که به دلیل بیماری کرونا شرایط حاکم بر جامعه متفاوت از قبل بود، در انجام وظایف خود کوتاهی نکرده و به سودجویان و فرصتطلبان اجازه نداده با سوءاستفاده از وضعیت موجود، به تخریب منابع طبیعی و محیطزیست بپردازند.
پاتو با بیان اینکه حفاظت و صیانت از جنگلها و مراتع وظیفه همگانی است، افزود: به سودجویان و فرصتطلبان اجازه دستدرازی به منابع ملی را نخواهیم داد و با متخلفان بهطور جدی برخورد خواهد شد.
دلایل تخریب جنگلها توسط زاگرسنشینان
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری مهاباد یادآور شد: یکی از عوامل اصلی تخریب جنگلها و مراتع، قطع درختان جنگلی و برداشت هیزم و بوته توسط روستاییان جهت تأمین سوخت مورد نیاز مصارف خانگی از قبیل ایجاد گرمایش و پختوپز است.
وی اضافه کرد: یکی دیگر از عوامل تخریب جنگلها و مراتع، تبدیل آنها به اراضی کشاورزی و زراعی است که با افزایش جمعیت و نیاز به تولید محصولات کشاورزی و باغی، این مسأله نمود بیشتری پیدا کرده.
این مقام مسئول اذعان کرد: قطع درختان جنگلی با هدف قاچاق و استفاده در سایر صنایع ازجمله کاغذسازی و همچنین تهیه زغال، یکی دیگر از عوامل تخریب و کاهش سطح جنگلهای منطقه است. چرای نامناسب دام و بیش از ظرفیت مجاز هم موجب تخریب مراتع میشود که این موضوع باعث تخریب فیزیولوژی گیاهان خوشخوراک، تغییر در ترکیب گیاهی و هجوم گونههای جدید به مراتع میشود.
پاتو با بیان اینکه حفظ منابع طبیعی نیازمند اقدامات پیشگیرانه و مستمر است، تأکید کرد: باید همه سعی کنیم که فرهنگ حفاظت و نگهداری از منابع طبیعی و بهرهگیری اصولی از محیطزیست فراگیر شود. ارتقای میزان آگاهی مرتعداران و جنگلنشینان با ارائه آموزشهای علمی و عملی، گامی موثر در جلوگیری از تخریب جنگلهاست.
جنگلهای زاگرس از زمینههای امرار معاش مردم خارج شود
رئیس مؤسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور نیز با اشاره به تخریب و از بین رفتن جنگلهای زاگرس گفت: این جنگلها باید از زمینههای امرار معاش مردم این مناطق خارج شود.
عادل جلیلی افزود: فقر موجود در جامعه هماکنون به یکی از مهمترین دلایل تخریب جنگلها تبدیل شده است و تا زمانیکه جایگزینی برای امرار معاش جنگلنشینان ارائه نشود، این تخریب ادامه خواهد داشت.
وی از زاگرس بهعنوان مرکز تمدنسازی و ایجاد کشاورزی در دنیا یاد و اضافه کرد: همگی در تخریب این عرصهها نقش داریم و تا زمانیکه رفتار و تفکرمان را درمورد این عرصهها تغییر ندهیم، قادر به محافظت از آنها نخواهیم بود.
جلیلی با بیان اینکه یک گزینه توسعه برای این مناطق باید ارائه شود تا براساس آن با ایجاد اشتغال، وابستگی مردم به زمین و آب به حداقل برسد، گفت: در همین راستا توسعه گردشگری، مهمترین و تنها راهکار جایگزین در این زمینه است که باید مورد توجه مسئولان قرار بگیرد.
وی تصریح کرد: ۴۰درصد آب کشور در مناطق زاگرسی قرار دارد؛ از اینرو برای حفظ آب این مناطق، جنگلها و مراتع باید به خوبی مورد صیانت قرار بگیرد.
جلیلی اضافه کرد: هماکنون مهمترین بحران اکولوژیک در زیستبوم زاگرس، از بین رفتن یکپارچگی رویشگاههای جنگلی و مراتع، کاهش شدید ظرفیتهای نگهداری آب، زوال تدریجی بومسازگان با نمودهایی از قبیل کهنسالی درختان، شاخهزادی، بیماریها و آتشسوزیهاست.
رئیس مؤسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور بیان کرد: راهبرد پیشنهادی برای حفاظت از زاگرس، اعمال حاکمیت ملی بر عرصههای جنگلداری و مرتعی با اجرای کاداستر، تقویت گاردهای حفاظتی، تدوین طرحهای جنگلداری و مرتعداری، احیای مراتع و اعمال رویکرد حفاظتی و توسعه ذخیرهگاههای مناطق حفاظتی است.
وی مهمترین متغیرهای تأثیرگذار در زاگرس را تخریب رویشگاه زراعت زیراشکوب، زراعت دیم در شیبهای بیشتر از ۱۲درصد، چرای دام، برداشت چوب و سایر بهرهبرداریها عنوان کرد.
این مقام مسئول طرحهای کلان پژوهشی این مؤسسه را مبنای اقدامات و فعالیتهای سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری دانست و گفت: در ارتباط با تهدیدها و چالشهای اساسی در عرصه جنگل میتوان به تغییر اقلیم، زوال اکوسیستم، تغییر کاربری و ریزگرد اشاره کرد که بر همین اساس طرحهای کلان پژوهشی بسیاری توسط مؤسسه انجام گرفته است.
حیاتبخشی به جنگلهای زاگرس با اجرای طرح بومسازگان زاگرس
جلیلی اضافه کرد: در همین راستا برای نخستینبار سند بومسازگان زاگرس توسط سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور با همکاری مؤسسه تحقیقات و مراتع کشور تهیه و سیاستهای اجرایی این سند با اجرای اقدامات مدیریتی و حفاظتی ویژه در جهت حفظ و توسعه جنگلهای این مناطق به ۱۱استان زاگرسنشین ابلاغ شد.
وی گفت: بومسازگان زاگرس طرحی است که در آن برای تأمین رطوبت موردنیاز جنگلها و مراتع زاگرس از طریق تقویت پوشش گیاهی و اجرای طرحهای آبخیزداری تلاش میشود و در صورت تحقق میتواند حیاتبخش جنگلهای زاگرس باشد.
این مقام مسئول تأکید کرد: طرح بومسازگان با هدف پایش، احیاء و توسعه جنگلهای زاگرس با کاشت نهال و بذر گونههای مقاوم به تغییر شرایط اقلیمی، مبارزه با آفتها، بیماریها و طرحهای آبخیزداری اجرا میشود.
جنگلهای زاگرس روزگار خوبی ندارند
پدر بلوط ایران نیز گفت: جنگلهای زاگرس که ششهای تنفسی ایران به شمار میروند، روزگار خوبی ندارند و نخستین گام برای حفظ آنها، کوتاه کردن دست افراد سودجو از قلع و قمع درختان است.
مظفر افشار افزود: گام دوم، احیای دوباره جنگلهای زاگرس و استفاده از گونههای بومی آن ازجمله بلوط، گلابی وحشی، زالزالک و بنه است تا این جنگلها بتوانند ضمن داشتن شادابی و طراوت، برای حفظ منابع آب و خاک نیز موثر باشند. طبق تحقیقات انجام شده، ۴۰درصد آب شیرین ایران در محدوده زاگرس تولید میشود و اگر این جنگلها از بین برود، ضمن از بین رفتن منابع آبی، بخش زیادی از خاک این منطقه که در طول هزاران سال گذشته ایجاد شده است، بر اثر سیلابها از بین میرود.
وی اضافه کرد: بسیاری از رودخانههای پرآب و مهم کشور ازجمله رودخانه کارون، کرخه، سمیره، دز و... از زاگرس سرچشمه میگیرد و نابودی زاگرس باعث خشکشدن این رودخانههای مهم و حیاتی کشور نیز میشود.
بلوط در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد
پدر بلوط ایران گفت: رشد درختان بلوط در زاگرس قدمتی چند هزار ساله دارد؛ بهطوریکه در برخی از مناطق ایران و استانهای زاگرسنشین، هماکنون درختان کهنسال دوهزار ساله وجود دارد.
افشار اظهار کرد: درخت بلوط از جمله درختان پهنبرگ با نیاز آبی بسیار کم است و سهم زیادی در تولید اکسیژن و تصفیه هوا ایفا میکند و در سالهای خشکسالی نیز به سبب مقاومتی که در برابر تشنگی دارد، خشک نمیشود.
پدر بلوط ایران گفت: طبق آخرین ارزیابیها و با توجه به نقش بلوط در حفظ منابع آب و خاک و تولید اکسیژن، هر اصله درخت بلوط ۵۰ساله در حدود دومیلیارد تومان ارزشگذاری شده است.
وی افزود: اگر کشاورزان و روستاییان مناطق جنگلی زاگرس این اهمیت را درک کنند، هرگز برای توسعه زمین کشاورزی و کشت و زرع، آن را قطع نمیکنند و به عنوان سوخت به کار نمیگیرند.
استفاده از ظرفیت زندانها برای جنگلکاری
پدر بلوط ایران عنوان کرد: در زندان تمام شهرهای کشور افرادی هستند که از روی ناآگاهی مرتکب جرمی مانند قاچاق شدهاند و شاکی خصوصی ندارند. این افراد به جای اینکه در زندان بمانند، میتوانند مروج درختکاری در جنگلها باشند.
وی اضافه کرد: در استان لرستان این تجربه به خوبی جواب داده است و با همکاری دادستان خرمآباد، برخی از زندانیان علاقهمند در طرح جنگلکاری کمربند سبز این شهر مشارکت کردند.
افشار افزود: در این طرح هر فرد زندانی میتواند از صبح تا ظهر در کاشت نهال و آبیاری درختان مشارکت داشته باشد و بعدازظهر نیز به امور روزمره و تأمین معیشت خود و خانوادهاش بپردازد.
پدر بلوط ایران گفت: از مدت اجرای این طرح تاکنون شمار زیادی از زندانیان خرمآباد علاقهمند به مشارکت در این طرح شدند، بهطوریکه برخی از زندانیان پس از پایان دوران محکومیت خود نیز همچنان دوستدار جنگل هستند و با انجمنهای منابع طبیعی همکاری میکنند.
وی از دادستان مهاباد و سایر شهرستانهایی که در دامنه جنگلهای زاگرس قرار دارند، خواست جریمه برخی از محکومان قضایی را به خدمت به منابع طبیعی و جنگلها اختصاص دهند.
****** رئیس مؤسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور: هماکنون مهمترین بحران اکولوژیک در زیستبوم زاگرس، از بین رفتن یکپارچگی رویشگاههای جنگلی و مراتع، کاهش شدید ظرفیتهای نگهداری آب، زوال تدریجی بومسازگان با نمودهایی از قبیل کهنسالی درختان، شاخهزادی، بیماریها و آتشسوزیهاست
****** پدر بلوط ایران: در زندان تمام شهرهای کشور افرادی هستند که از روی ناآگاهی مرتکب جرمی مانند قاچاق شدهاند و شاکی خصوصی ندارند. این افراد به جای اینکه در زندان بمانند، میتوانند مروج درختکاری در جنگلها باشند
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 2 اردیبهشت 1400، کدخبر:94913 ،www.sabzineh.org