شعار سال: زهرا دلپذیر، پژوهشگر دوره پسا دکتری ادبیات حماسی و مدرس دانشگاه، درباره جایگاه فردوسی در زندگی امروز، گفت: یکی از مهمترین عوامل انسجام ملی و انتقال میراث فرهنگی هویت‌ساز به نسل‌های آینده، آثار مکتوب ادبی است.

 

سند هویت فرهنگی هر ایرانی

وی افزود: شاهنامه، نامه سرگذشت ایران و سند هویت فرهنگی هر ایرانی است که به گذشته خود به عنوان یک واقعیت روشن، رسا و قابل اثبات می‌نگرد. این گنجینه ارزشمند ملی، پیشینه پرفراز و نشیب تمدن ایرانی و کارنامه هستی ملتی را که در طی تاریخ با مصائب بی‌شماری روبرو بوده‌اند را به آیندگان می‌نمایاند. شاید هیچ اثر منظومی را نتوان یافت که تأثیری چنین ژرف و پایدار بر روح یک ملت داشته باشد.

دلپذیر ادامه داد: شاهنامه برآیند یک دردشناسی درست و درمان‌دهی اثرگذار است. حکیم توس به خوبی دریافت که هموطنانش با خویشتن بیگانه شده و باور به خود را از دست داده‌اند و بر پایه این دریافت صحیح، برای انگیزه دادن به مردم خود، پیشینه پرافتخار آن‌ها را برجسته می‌کند. فردوسی از یک سو تاریخ، افتخارات، سنت‌ها و امتیازات رفتاری و اخلاقی ایرانیان مثل عدالت، وطن‌دوستی، غیرت ملی، دیانت و پایبندی به ارزش‌ها را می‌ستاید و از دیگر سو آفات ناپسند اخلاقی مانند غرور، خودبینی، آز، حسد و دیگر انحرافات اخلاقی را برمی‌شمارد و انسان‌ها را از آن‌ها بر حذر می‌دارد.

این شاهنامه‌پژوه تصریح کرد: این شاعر بزرگ انسان آزاده‌ای است که گذشته ایرانیان را با همه جنبه‌های مثبت و منفی آن از روی روایت‌های کتبی و شفاهی به نظم می‌کشد و در پایان داستان‌ها نتیجه اخلاقی آن‌ها را با زبانی رسا و قابل فهم برای همگان به بوته نقد می‌گذارد. فردوسی با سرایش شاهنامه، امروز ایرانیان را با دیروز آن‌ها پیوند داده و گذشته پرافتخار نیاکانشان را کنونی و روزآمد کرده است؛ بنابراین امروز نیز شاهنامه می‌تواند نقش مهمی در زندگی ما ایرانیان داشته باشد.

وی در ادامه بیان کرد: در عصر حاضر با توجه به پدیده جهانی شدن و انقلاب در عرصه ارتباطات و اطلاع‌رسانی، فرهنگ کشور‌های مختلف به نوعی در تقابل با فرهنگ غرب و در معرض تهدید و فراموشی قرار گرفته است. زیرا فرهنگ غرب به عنوان سکوی پرتاب موشک جهانی شدن تلاش دارد، هویت فرهنگی دیگر ملت‌ها را در فرهنگ خود هضم کند. در این شرایط باید با اتکا به پشتوانه غنی فرهنگی خود و الگوگیری از شاهنامه بزرگ از ارزش‌های خود صیانت کنیم.

دلپذیر افزود: شاهنامه روحیه دلاوری و میهن‌دوستی و دفاع از کیان ایران اسلامی را به ما می‌آموزد و به ما یادآوری می‌کند که طی هزاره‌های گذشته برای پاسداشت این کشور، جان‌های زیادی فدا شده و این ملت با وجود مصائب بسیار با تکیه بر توانمندی‌ها و حفظ همبستگی خود توانسته زنده و پایدار بماند؛ بنابراین از این پس نیز باید با تمام وجود در حفظ شاهنامه بکوشیم و با تکیه بر ارزش‌ها که در شاهنامه نیز جلوه‌گر شده، همچون پدران خود از این آب و خاک پاسداری کنیم.

وی در ادامه با اشاره به وضعیت زبان فارسی گفت: زبان فارسی یکی از مؤلفه‌های اصلی هویت ملی و فرهنگی ما ایرانیان است. یکی از عوامل مهم انسجام بخشی و تحکیم هویت ملی ایرانیان از جنبه زبانی، متن شاهنامه است و روز بزرگداشت فردوسی، روز پاسداشت زبان فارسی نیز نام گرفته است. به باور همه ادیان و سخن‌سنجان، فردوسی با سرایش شاهنامه توانست زبان فارسی را از نفوذ واژه‌های بیگانه حفظ کند و ساختار نحوی این زبان را از گزند ناهنجاری‌ها نگه دارد.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: شاهنامه گنجینه‌ای از واژگان اصیل فارسی است و واژگان عربی شاهنامه بسیار اندک، ساده و بدون ابهام و پیچیدگی است. در واقع واژگان مهجور و سنگین عربی به آن راه نیافته است. زبان فارسی در شاهنامه فردوسی شفاف و بی‌پیرایه است و سخنوری فردوسی در بهترین و نغزترین واژگان در توصیفات جلوه‌گر می‌شود. چنین است که امروز پس از هزار سال به سادگی زبان شاهنامه را می‌فهمیم و با همان زبان با یکدیگر سخن می‌گوییم. به عبارت دیگر حکیم سخن با سرایش شاهنامه سهمی بزرگ در پاسداری از زبان فارسی و انتقال آن به نسل‌های پس از خود ایفا کرده است.

دلپذیر با اشاره به وضعیت زبان فارسی در فضای مجازی گفت: طی چند سال اخیر تأثیرات چشمگیر گسترش فناوری و دنیای دیجیتال همه ابعاد جامعه از جمله زبان فارسی را تحت تأثیر قرار داده است و عرصه زبان و ادبیات فارسی از گزند دنیای مجازی در امان نمانده است. مسلماً آنچه ما امروز در فضای مجازی می‌خوانیم و می‌شنویم با فارسی اصیل شاهنامه فردوسی تفاوت دارد. امروزه این فضا دچار برخی آسیب‌های زبانی و ادبی شده است. آمیختن شعر و نثر شاعرانه با زبان معیار علمی، یکسان نبودن سبک نوشتاری، آشفتگی رسم الخط و دخالت سلیقه‌های شخصی، وجود غلط‌های املایی بی‌شمار، مبهم بودن جملات به دلایلی، چون معلوم نبودن جای ضمیر، حذف‌های نابحا، جملات مرکب و طولانی، بی‌توجهی به معنای دقیق کلمات و تأثیرپذیری بیش از حد از زبان محاوره و راه یافتن واژگان بیگانه مخفی، انتقاد‌های شدید و تند خارج از قواعد نقد و ادب فقط بخشی از آسیب‌های فضای مجازی به زبان فارسی هستند.

 

میراث غنی ادب فارسی

وی ادامه داد: بدون شک برای حفظ و پاسداری از زبان فارسی در درجه نخست توجه به میراث غنی ادب فارسی به ویژه شاهنامه نقش مهمی دارد. خوانش متون کهن ادبی، به ویژه شاهنامه فردوسی، در تقویت و انسجام دامنه زبانی و لغوی افراد جامعه بسیار مؤثر است. خوشبختانه در سال‌های اخیر جلسات شاهنامه‌خوانی به ویژه در فضای مجازی رونق گرفته که می‌تواند علاوه بر معرفی شاهنامه به مردم در تحکیم زبان فارسی نیز مؤثر باشد.

این شاهنامه‌پژوه یادآور شد: رسانه‌ها اعم از رادیو و تلویزیون، روزنامه و مطبوعات و ... باید تلاش خود را در به کارگیری واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی افزایش دهند. این کار می‌تواند کمک شایانی به نحوه نوشتار در فضای مجازی کند.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از ایکنا، تاریخ انتشار: ۲۵اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر iqna.ir/۳۹۷۱۵۵۲