شعار سال: درست در یک ماه و چند روز بعد از ۱۰۹ سالگی انتشار روزنامه دانش در نمایشگاهی در میانه کوچه خسرو خیابان ویلا پاسخ سئوالهای زیادی را درباره خانم دکتر کحال را پیدا میکنید. نمایشگاهی که به همت پونه ندایی عزیز و مجله شوکران در گالری هو برپا شده است و به قول سید فرید قاسمی نویافتهای از زندگی نخستین زن سردبیر ایران و در حقیقت کشف رازی بزرگ در عرصه مطالعات زنان و روزنامهنگاری است. رازی که کشف آن را مدیون خسرو سینایی هستیم که نواده خانم دکتر کحال است. مطالبی که از این به بعد مینویسم براساس نوشته سید فرید قاسمی در مجله شوکران و اطلاعات نمایشگاه است. حالا از این تاریخ برای اهل تاریخ مطبوعات خانم دکتر کحال همین توضیح کوتاه است که زنی است به نام عفت سیاح سپانلو با عکسهای روشن.
خانم دکتر کحال نخستین شماره دانش را دهم رمضان ۱۳۲۸ ق (برابر با ۲۳ شهریور ۱۲۸۹ شمسی) در مطبعه شرقی تهران منتشر کرد. نام اصلیاش عفت سیاح سپانلو بود که به عقد دکتر حسین کحال در آمده بود. دکتر حسین کحال یکی از نخستین پزشکان چشمپزشک در ایران بود. اما شاید بخشی از شهرتش را به خاطر مشروطهخواهی و کمک به زنان پیشروی ایران برای بدست آوردن حقوق برابر بود. او که بعد از مرگ همسر اولش با خانم عفت سپانلو ازدواج کرده بود او را تشویق کرد که روزنامهای خاص زنان منتشر کند. روزنامهای که بر بالای نخستین شماره آن نوشته شده بود: «روزنامهایست اخلاقی، علم خانهداری، بچهداری، شوهرداری مفید به حال دختران و نسوان و به کلی که از پلتیک و سیاست مملکتی سخن نمیراند.» این روزنامه (که البته بیشتر هفتهنامه بود) در خیابان علاالدوله دفتری داشت. نکته قابل توجه این که خانم سپانلو (کحال) در کنار همسرش پزشکی و بخصوص چشمپزشکی را آموخته بود و مطبی داشت که روزنامه آگهی آن چنین منتشر شده بود: «محکمه کحالی این خادمه ملت در خیابان جلیلآباد بود حالیه کما فیالسابق همه روزه قبل از ظهر سوای جمعه در جزو اداره جریده دانش از برای پذیرایی مرضای چشم حاضرم.»
بسیاری از کسانی که در حوزه زنان مطالعه میکنند تاکید مجله دانش بر علم خانهداری و بچهداری و آموزش اصول زندگی به زنان و پرهیز از نوشتن درباره حقوق زنان را برخلاف نشریه بعدی یعنی شکوفه به سردبیری خانم عمید از نقاط ضعف این مجله میدانند. اما قابل توجه است که چنانچه در شماره نخست این مجله اشاره میشود این مجله به دنبال آموزش زنان و اصطلاحا چیزی است که امروز به آن توانمندسازی آنها گفته میشد. در نخستین سرمقاله آن آمده بود: ««بر ارباب دانش و بینش مخفی نیست که خالق عقل و دانش و رزاق کل آفرینش تربیت نوع بشر را از پسر و دختر به عهده کفایت و قوه درایت امهات نهاده و این موهبت را به طایفه نسوان داده، زیرا تمام موالید از حین تولد تا قرب ده سال کسب اخلاق و تربیت از مادرها مینمایند و تقلید از حالات و اخلاق آنها میکنند، خاصه بنات که آنها نیز در آتیه امهات هستند. هر گاه مادر صاحب اخلاق نباشد، ناچار اولاد صاحب اخلاق حسنه نخواهد شد. پس چه باید کرد که مادرها بتوانند از عهده این خدمت به خوبی برآیند؟ باید عالم شوند.»
نشریه دانش در کنار این اعلانیههای مربوط به انجمن نسوان وطنخواه را نیز منتشر میکرد که خود نشان از این داشت که خانم عفت سپانلو یا همان خانم دکتر کحال نسبت به تلاشهای زنان به حقوق برابر اهمیت میداد.
نشریه دانش در شماره ۳۰ تعطیل شد. به نوشته مقاله مجله شوکران علت این تعطیلی مرگ دکتر حسین کحال بود. او بعد از مرگ به عقد سرهنگ حسینقلی آهنین برادر دکتر کحال در آمد و ثمر آن چهار فرزند بود که خسرو سینایی نوه دختری این خانم است که حالا بعد از سالها تصاویری از مادربزرگش را در اختیار نشریه شوکران گذاشت. خانم عفت سپانلو در سال ۱۳۴۴ بعد از هفت سال بیماری در اثر سکته درسن ۸۴ سالگی درگذشت و در ابن بابویه دفن شده است
فرزانه ابراهیمزاده
پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال تلگرامی جامعهشناسی زن روز